Оан: ''анализ'', ''синтез'', ''индукция'', ''дедукция'' жатады. 6 страница

47.азіргі заманны жаанды мселелері жне оларды пайда болуы.

Мыдаан жылдар бойы ркениеттік даму шеберіндегі адамдарды арманы, бір жаынан, баса лт пен лыстармен кездесу, мдениет лгілерімен алмасу, бірге бейбіт мір сру т.с.с. болса, екінші, шамасы, ешашанда орындалмайтын – арыштаы баса саналы тіршілікпен, яни рухпен жздесу иялы болатын. Осы трыдан аланда, кне заманны ататы императоры, лама Аристотельді трбиесінде болан Ескендір, Орта асырдаы тедесі жо лы Шыыс-хан, Иван-Грозный т.с.с. саяси айраткерлерді іс-рекеттеріні астарында "жаандану идеясы" жатса керек. Ммкін, олар оны саналы трде пайымдамаса да, ішкі "ккей кзімен" сезген болар.

Тек бгінгі тада, ХХ . аяы мен ХХ1 . басында бл идея бкіл адамзатты жан-дниесінде траты орын алан сияты. Кейбіреуге ол науы, я болмаса, намауы да ммкін, біра, бірде-бір мемлекет одан ошау мір сре алмайды. Олай болса, жаандану идеясы философиялы трыдан ажетті трде аралып, сарапталуы керек.

Жаандану дегеніміз – бір-бірімен тыыз экономикалы, ылыми-техникалы, саяси, мдени байланыстаы бірттас адамзат ауымдастыыны алыптасуы. Ол бізді кз алдымызда те тез арынмен жріп жатан рдіс. Мысалы, бгінгі азастан оамы баса елдермен экономикалы сауда-сатты арым-атынаса тсіп дамып келеді. Алыса бармай-а, зііз бен з йіізге араызшы. стіізде Еуропа елдеріні бірінде тігілген костюм, аяыызда – Турциядан келген туфли, астыызда Германия, немесе, Америкадан шыан жеіл мшине, йіізде Ресейді тоазытышы, Отстік Кореядан шыан ша сорыш, Жапониядан шыарылан магнитофон, арабтарды тоыан кілемі, ас дайындайтын блмеізде нді елінен келген шай, Мароккодан келген апельсин, Ираннан келінген финиктер, АШ-тан келген тауыты аятары, ытайдан келінген ыдыс-ая т.с.с. Мндай мысалдарды шексіз келтіре беруге болады. Сонымен атар, біз баса елдерге мнай бен газды, жн мен матаны, ара жне трлі-тсті металдар мен тас кмірді т.с.с. жіберіп жатан жайымыз бар.

Бл сауда-саттыты рылымына араанда, рине, ккірегі ояу азамата неше-трлі ауыр ойлар келеді. Ммкін, біз шынында да "жаа боданды" ауруына шалдыан болармыз? -Алайда, ондай тжырыма келу рі ертерек сияты. йткені, бізді дербестік алып дамып жатанымыза басы-аяы он жылдан сл арты ана уаыт болды ой. Бгінгі кімет неше-трлі инновациялы бадарламалар абылдап, "лтты аржы орын" жасап, ндірісті дамытуа бел байлап, сол жмыстара натылы кірісіп жатан жайы бар. Оан халымыз да дайын.

Енді саяси салаа келер болса, аза елі бкіл Дниежзілік ауымдастыпен терезесі те арам-атынас орнатуда. Бізді ел дербес мемлекет ретінде мойындалды. Саяси салаа "кп партиялы", "адам тары", "ты мемлекет" т.с.с. ымдар кіріп, згеріске шырап жатыр. Біз тек ана Б ана ана кіріп оймай, баса да халыаралы йымдарды толыанды мшесіне айналып жатырмыз.

Бгінгі тада аза елі з тл мдениетімен біршама халытарды таныстырып, соларды ошеметіне ие болды. Сонымен атар, "бара мдениеті" деген ым сздігімізге кіріп ана оймай, соны "Отанды лгілері" жасалуда.

Жоарыда келтірілген аза елі мірінен алынан деректерді брі де Жер бетінде жріп жатан жаандану рдістерімен байланысты екенін бір араанда-а байауа болады.

оамды материалистік трыдан арау методологиясыны трысынан алып араанда, жаандану рдісіні негізінде ылыми-техникалы революция жетістіктерін пайдалану арылы ндіргіш кштерді крт дамуы, (тек ХХ . ндіргш кштерді дамуы ткен 5000 жылдан асып тсті!) млрд. тонна тауарларды бір елден екінші елге туі, байланыс жйелерді жетілуі т.с.с. былыстар жатыр. Екінші жаынан, табии ресурстарды Жер бетінде р-трлі шоырлануы, сондытан, елдерді бір-бірімен осы байлыты блісу, алмасу мселелері де жаандану рдісіне з ыпалын тигізбей оймайды.

Жер бетіндегі мемлекеттерді бір-бірімен жаындасуына, оларды арасында пайда болатын айшылытарды шешуге екінші Дниежзілік соыстан кейін рылан Біріккен лттар йымы (Б), оны р-трлі салаларды баылауа арналан мекемелері (ЮНЕСКО, ЮНКТАД т.с.с.) лкен ыпал жасауда. Бгінгі тада жздеген айматы йымдар жмыс істеуде (Еуропа Одаы, ТМД, АСЕАН, ОАЕ т.с.с.).

Жер бетіндегі лттар мен лыстарды бір-бірімен жаындасуына баралы апарат тарату мекемелері (БА) з лесін осуда. Бгінгі тада бірде-бір алыс-жаындаы ел, тіпті сонау Тыны мхитында орналасан аралдардаы халытара дейін адамзатты назарынан тыс алмайды. Жмыстан кейін йге келіп, телевизор, я болмаса радио, интернет арылы сол кні тек з еліде ана емес, бкіл жер бетінде андай маызды оиа боланы жнінде апарат алып, соны зімізше сараптаймыз, йткені, біз олара немрайлы арай алмаймыз. Адамзат жетістіктеріне сйсіне араймыз да, ателіктеріне – бірге кінеміз. Бгінгі адамзат - "арыш кеістігінде Жер деген "кемемен" шып бара жатан бірттас астронавтар командасы" ,- дер едік.

Келесі назар аударатын нрсе – жаандану рдісі бкіл адамзатты "бір алыпа" саландай сер етіп жатыр. йткені, барлыы да компьютерлік есептеуден тіп, белгілі бір стандарттара сай болуы керек . Олай болмайынша, сізді ндірген тауарды сырт елдерге шыаруа болмайды. Сондытан, миллиондаан адамдарды киген киімінде, жретін машиналарында, йіндегі жиаздарда, тіпті дем алатын орындарында, музыка мен нерде, сіресе, баралы мдениетте – біркелкілікке деген мтылысты байаймыз.

Сонымен атар, бгінгі адамзат р-трлі мата жыртыстарынан жасалан кдімгі азаты крпесіне де сас. йткені, р елді, халыты мыдаан жылдар бойы жинаан мдениет лгілері, тілі, ділі, дет-рпы бар. Ол оан аса ымбат. Біз оны тіпті баасы жо,- дер едік, йткені з тл мдениетінен айырылан халы - тарих сахнасынан жоалып кетеді. Ал ондай жадайды болуы – адамзатты шпес кнсі болар еді. р халы баса елдерге е алдымен з мдениеті, мір салтымен ызыты. Бгінгі тадаы адамзатты шыны мен бетоннан жасаан биік имараттармен таалдыра алмайсы, ол оан тасы емес. Ал Біржан-сал, Тттімбет, Сегіз-серіні т.с.с. лы перзенттерді ледері, лама Абайды ара сздері, кне заманнан саталан эпос, дастандар оларды шынында да таалдырып, осындай бабаларымызды тудыран халыа деген ізгі ыыласын оятатынына бізді кмніміз жо.

Жаандану рдісі р-трлі елдермен жаындасу, бкіл адамзатты орта тадырын сезіну, лтты мдениет жетістіктері, жаа технологиялармен алмасуа келеді.

Сонымен атар, жаандану рдісі біршама бкіладамзатты теріс салдары бар проблемаларды тудырды. Енді оларды ысаша сиппатайы.