Бейсаналы мселесін арастырандар. Фрейд, Юнг

Психоанализ — Австрия алымы Зигмунд Фрейд алыптастыран XX асыр мдениетіні барлы саласына зор ыпал еткен психологиялы ілім жне психиатрияны емдеу діснамасы. З. Фрейд з зерттеуін бастаан кезде психиатрия ылымы биологияны ыпалына айырыша шырааны соншылы, психологиялы ыбылыстарды алыптасуы мен дамуын тсіндіру жне рухани ауруларды емдеу тгелдей нерксіп дуіріне тн механикалы дістермен орындалатын. Фрейд 1885 жылы Парижде йгілі психиатр, осымша митанушы Charcot-тан тлім алып, Charcot-ты ояншы (истерия) ауыруын зерттеуіні ыпалына шырады. Сйтіп ол бала кездегі рухани жараат пен жайсыз кешірмені кейінгі мірдегі кіл кйге серін зерттей бастады. Алашы емі Anna O деп аталан Josef Breuer деген ызды психологиялы ауруына психоанализ жасаудан . Ол кезде фрейд гипноз жне сйлетіп емдеу (talking cure) тсілдерін олданып, емделушіні кілін мазалаан, аладатан астыртын істі ашуа тырысты. Кейін фрейд гипноз амалы арылы ауыруды кезінде кілінде жараат алтыран оианы тауып шыуа тырысты. Біра бл ауруды жасартпаан со фрейд баса амалдарды арастырды.

Психоанализді басты ережелері

Адамны ата тегіне тартан мінезіне дейінгі барлы психологиялы асиеттерін бала кезіндегі кешірмесі белгілейді.

АДамзатты ісін, кешірмесін жне танымын негізінен адамны иррационалды (жабайы, аылсыз, нпсілік) асары алыптастырады.

Бл асарлар незінен санасыз кйде болады.

Осынау санасыз асарларды саналы абата келу психологиялы з-зін орау механизміні арсылыын туызады.

Сана мен астынсана (шектелген, жасырынан сана) жне наты шынды арасындаы айшылытан рухани соы пайда болады, ауытулар туады, психологиялы аурулар келіп шыады.

Осынау тосылан, тйыталан астынсаналы оианы (лдеашан мытылан ерекше ятты оианы жасырын ыпалы) белгілі ксіптік амалдар арылы рухани ауруа білдіруге болады. (азаты "кйлекті кірі жуса кетеді, кілді кірі айтса кетеді" деген маалында айтыландай, зі мытып алан "з сырын" білген со адам психикалы ауытудан айыа бастайды екен).

Психоанализдік емдеу амалы таласты таырып болса да, кейбіреулер жаынан соыр сенім деп бааланса да, біра оны рухани ауруларды емдеуді кздейтін психиатрия ылымына те-мте ыпалы зор болды. Сондай-а Фрейдті бл жасампаз идеялары за саласында, дебиетте, философияда, психология ылымында ке клемде сер пайда ылып, еуропа жне АШ елдерінде психологиялы ізденісті жаа дмпуін туызды.

Менні ш рамы

Фрейд адам психикасын з (It), Мен (Ego), Жоары Мен (Superego) сынды ш блікті зара байланысы арылы тсіндіреді. Астынсана ткеннен мраланан психиканы тере абаты ретінде крініс табады. Оны ойнауында адамны жасырын жан сезімдері, марлыы мен ынта-алауы ялаан. Бл рылым «лззаттану ережесін» басшылыа алады. Фрейд оны It (зі, нрсеге аратылатын ол маынасында, "з" деген сз жаын келеді) деп атап, «айнаан марлытарды азаны» деп баалайды. Адамны саналы Мені — з бен (Астынсана) оршаан дние арасындаы делдал рлін ойнайды. Бл рылым «шынайылы ережесін» басшылыа алады, оны масаты — адамны астынсанасына ызмет крсету. Адам Мені зді зіне баындыруа тырысады, алайда кейде зді ыпалында болады. Жоары Мен орындалуды, мдени тиым салуларды бейнелейтін трбиелік, этикалы, адамгершіліктік, діни, рухани сананы крсетеді. Жоары Мен ят ретінде, немесе астыртын кн сезімі ретінде адам Меніне стемдік етуі ммкін.

Астынсанада белгілі бір жадайда сана аймаынан ауытып кететін лементтер болады. Мен абылдау мен озалыс органдарыны жйесін баылайды. Жоары Мен арулану (сублимация) арылы Эдип комплексін шешкеннен кейін пайда болатын е жас рылым. Тиым салынан ЛИБИДО (жынысты уат) импульстары мдени шыармашылыты айнар кзі мен пиясы есептеледі. Мдениет адамды жйке науасы (невроза) шырататын тиым салулар жйесі ретінде крініс табады, ал екінші жаынан шыармашылы фантазия жне оны рміздік бейнеленуі арылы либидо энергиясыны (уатын) босатуа (сырта шыаруа) ммкіндік береді.

Фрейд адамны психологиялы мірі туан со басталады деп санайды, ал жаа туан сбиді ол «tabula rasa» (таза тата) деп атайды. Кейде ол организмні аныталмаан бейімділігі туралы, тіпті адамны тс круі мен иялында орын алатын филогенездік сипаттаы, зіне тн архаикалы еске тсірулер туралы айтады. Фрейд психикалы процесстер динамикасында инстинкті марлытар шешуші рл атарады деп санайды. Оларды Фрейд психикалы жне тндік айматарды байланыстыратын кштер ретінде арастырады.

Ол жынысты штарлытар мен эгоны жынысты емес, зін-зі орау инстинктілері кіретін бастапы дуализм туралы идеяны ала тартты. Ол жынысты инстинкт — либидоа кп кіл бледі. Ол жынысты марлыты бастауы балалы шата жатандыын байады. Фантазия адам бойындаы агрессивтілікті жеке инстинкт деп арастырады. Оны бастауы сйек еттерінде жатыр, ал оны масаты — таландау.

Кейінгі ебектерінде Фрейд екі трлі инстинктер бар деген болжамды ала тартты: оларды бірі тіршілікті сатауа баытталса, енді бірі тіршілікке арсы рекет етеді, оны неоорганикалы кйге айтаруа талаптанады. Оны тпкілікті орытындылары «Психоанализ очерктері» ебегіндегі баяндалан лім инстинктіні рліне атысты. Мндаы махаббат инстинкті (эрос) мен лім инстинктіні (танатос) дихотомиясы психоанализ теориясыны басты таырыбына айналды.