Т. Гоббсты «Адам эгоизмі мен мемлекеттер» мселесі

Гоббс Томас (1588-1679) - аылшын философы жне саяси ойшылы. Гоббс мемлекетті «жасанды дене», дайды орнатуы емес, адамзатты іс-рекетіні нтижесі деп анытаан. Философты ойынша мемлекет адамдар бытыраы мір срген жне «барлыыны барлыына арсы соысы» жадайында болан «табии» кйден оамды келісімге келу негізінде пайда болды. оамды келісім нтижесінде з еркіндігін ерікті трде шектеген жеке азаматтарды ыы бейбітшілікті сатау жне азаматтарды орау функциясы берілген мемлекет басшысына немесе мемлекеттік органдара беріледі. Гоббстын ойынша, оамды келісім бір уаытта мемлекетті жне оамны пайда болуына кеп соады.

 

Гоббс Томасты негізгі ебектері "Азамат туралы ілімні философиялы бастауы", "Левиафан, лде материя, шіркеулік жне азаматты мемлекеттік билік, оны трлері".

 

Гоббс Томас зіні іліміні негізіне жеке адамны жаратылысы туралы белгілі бір кзарастарды алды. Туа бітті, жаратылысында адамдарды ойлау абілеті де, шыныуы да бірдей деп есептейді. Сондытан барлыы "бріне ылы". Бір жаынан, адам те зімшіл, оан орыныш, іштарлы сияты асиеттер де тн. Адамды тек ызаншатар, жаулар оршайды. "Адам адама асыр" принципін негіздеді. Осыдан келіп оамда соыстар туындайды. Біра мндай соыстар кезінде "бріне ылы болу" деген - ешнрсеге ешандай ы жо деген сз. Мінеки, осы жадайды Гоббс Томас "адамдарды жаратылысы немесе табии жадайы" деп анытаан. Адамдара кшпен атар, лім атері мен зінзі орау асиеттері де берілген.

 

Е маызды жаратылыс заы:

• бейбітшілікке мтылу;

• бейбітшілік мдцесі мен зін-зі орау, ажет етсе, ркім зіні ынан ажетті трыдан бас тартуы ажет;

• адамдар здері келіскен келісімді орындаулары керек.

 

Жалпы Гоббс Томас 16 за сынды. Оларды барлыыны тйіні: «зіе тілемейтінді, згеге істеме». Гоббс Томас тжырымы бойынша келісім мен алмасу - адам оамындаы бейбітшілікті орнатуды шарттары.

 

ы пен за мселелерін бліп арастыран. ы ол шін бір нрсені істеуге немесе істемеуге еркіндік, ал за бір нрсені істеуге немесе істемеу шін жазылан.

 

Жаратылыс задары жеке адамдарды орындауларын талап ете алмайды. Оны орындататын тек ана кш. Шексіз мемлекеттік билік - мінеки, осы бейбітшілік пен жаратылыс задарыны орындалу кепілі. Егер жаратылыс задары адамдарды аылдылыына байланысты болса, азаматты кшке байланысты.

 

Мемлекет адамдарды "барлыына арсы соыстарды" жою шін бірігуі тиіс деп санады. Олар зара келісім бойынша жоары билікті бір адама береді. Гоббс Томас шексіз билік, суверен билігін жатады.

Философиядаы болмыс мселесі

Онтология грек тілінен аударанда онтос — болмыс, логос — ілім яни болмыс туралы ілім болып табылады. Болмыс — тарихи алыптасан ке маыналы, тере ауымды философиялы ым. р заманда мір срген ойшылдар бл ымды кбінесе жйелі философиялы толаныстарды бастапы негізі деп араан. Осы уаыта дейін де болмыс туралы бл кзарас з мнін сатап келеді. Болмыс туралы философиялы мселені тсіну шін е алдымен оны адамзатты шынайы мірінде андай тбегейлі орын алатынын ыну ажет.

 

Адамны дниеге атынасыны негізінде андай ндылы жатса да, оны бастамасы — болмыс. Мнділік жнінде айтанда не нрсені болса да дниеде болу жолы немесе тсілі оны негізін райды дегенбіз. Болу жолдары жне сан алуан ндылытар — брі де е алдымен жалпы болуа тиіс. Онда болмыс деген не нрсе? Бл сраа оны барлы формаларыны мазмнын ашу арылы ана жауап беруге болады. Болмысты наты, жеке формаларыны бріне орта жалпы асиет, ол — болу.

 

Болмысты негізгі трлері: 1) Заттар (денелер), процестер болмысы: а) бірінші табиат; б) екінші табиат. 2) Адам болмысы: а) заттар дниесіндегі адам болмысы; б) адамны зіндік болмысы. 3) Рухани болмыс: а) жеке адамны рухани болмысы; б) оамны рухани болмысы. 4) леуметтік болмыс: а) оамдаы жне тарих процесіндегі жекелеген адам болмысы; б) оам болмысы.