Материя жне оны атрибуттары

Материя атрибуттары: озалыс, кеістік, уаыт. Материя болмысыны ш атрибуты бар – кеістік, уаыт, озалыс.

Материяны басты асиеті - озалыс, материясыз озалыс, озалыссыз материя жо. Болу деген озалыста болуы дегенді білдіреді. озалысты кез келген згеріс деп тсіндіруге болады, ол материяны сырты емес, ішкі, ажырамас асиеті, ол объективті, мгілік жне абсолютті. Сонымен атар, озалыс салыстырмалы, себебі ол згеріп отыратын, рбіреуі зіндік маыза ие наты формалар арылы крініс табады. озалысты зiне арама-арсы стi: тынышты материя объектілеріні згеру ерекшеліктері. Материалды дние таусылмас, шексіз, яни озалысты формалары да сансыз кп.

озалысты мбебаптыы туралы, оны бастапы асиет екендігін антикалы Милет мектебі, Гераклит, Демокрит, Эпикур сияты философтар айтып кеткен. П. Гольбах XVIII асырда озалысты материяны мір сру тсілі деп тсіндірді. Біра ол оны механикалы орын ауыстыру деп тсінген. XIX асырда озалыс формаларыны байлынысы мен оларды классификациясын Ф. Энгельс сынды. Ол озалысты механикалы, физикалы, химиялы, биологиялы жне леуметтік трлерін атап крсетті. Материя озалысыны е жоары формасы - леуметтік озалыс болып табылатындыын айтты. азіргі заман ылымында озалысты геометриялы, термоядролы, планетарлы формалары туралы сз етіліп жр.

Кеістік - материяны маызды атрибуты. Кеістік уаыт сияты емес, ол айта оралады. Кеістік - материя болмысыны объективті, жалпы, зады формасы, ол ртрлі жйелерді клемге ие екендігін, зара орналасандыын, рылымдылыын жне бірге мір сретіндігін сипаттайды.Кеістік объектілерді жне оларды алыптарыны біріні асына бірі жайасып труыны тртібінен алыптасады. Реалды кеістік тіршілік етушілерді іс жзінде блуді, сонымен атар, біріктіруді траты крсеткіші.

Кеістік ш лшемді. Ол лшемдерге зынды, ен, биіктік жатады. А. Энштейнні салыстырмалылы теориясы трт лшемділікті олданады, ш лшемге тртінші лшем - уаыт осылады.

Уаыт - ртрлі жйелерді жадайларыны созыландыын, ретпен жруін сипаттайды, материя болмысыны объективті, жалпы жне зады атрибуты. Басты асиеттері - бір лшемді, бірбаытты, айта оралмайды, ыли да ткеннен болашаа арай жреді.

А. Энштейнні салыстырмалылы теориясы кеістік пен уаытты наты асиеттеріні материалды объектілерді ерекшелігіне, оларды озалыс пен зара рекетіне туелділігін анытайды.

Кеістік пен уаыттаы денені асиеттері озалысты жылдамдыына байланысты. Мысалы, денені озалыс жылдамдыыны жары жылдамдыына жаындауы, жылжу баытындаы лшемдерді ысартады, ал уаытты туі бседейді.

Л. Фейрбах философиясы

Неміс классикалы философиясыны крнекті кілі Людвиг Фейербах 1804 ж. Ландсугутта туып, 1872 ж. Нюрнберг аласыны маында, Рейхенберг деген жерде айтыс болан. Негізгі ебектері:. «Христиан дініні мні», «Дінні мні», «Гегельге арсы сын», т.б.

Фейербах Гегельді арама-айшылытар бірлігі аидасын, оны диалектикасын жоары баалап, жас гегеляншылар атарында болды. Кейін келе, ол Гегель бірлікті идеалды трде ана тсінеді, ал оны диалектикасы мір шындыынан тыс жатыр деп сына алып, идеализмді дінні рационалданан трі, сондытан философияны бірден-бір міндеті дінге арсы кресу деп тжырымдады. дай – адама тн асиеттерді, мнді одан бліп алып, жеке з алдына мн ретінде алыптасан ым. Шындап келгенде, дай деп жргеніміз адамны зі. Ал адамны зі физиологиялы жне психологиялы бірліктен трады. Оны ажыратып, бліп арау тек абстракцияда ана ммкін. Сондытан, Кант пен Гегельді адамды рухани былыс ретінде араулары негізсіз. Жан мен тн, рух пен дене бірінсіз-бірі мір сре алмайды. Тп лгенде жан да з мірін тотатады. Адамны мні — аыл-ой, жігер, жрек (жан маынасында) жне физиологиялы процестерге жатпайтын зіндік ерекшеліктері бар денені йымдасу абілетімен тыыз байланысты. Адам — табиатты е жоары нтижесі, сондытан оны табиаттан бліп арауа болмайды. Демек, жаа философияны негізгі міндеті табиатты зерттеп, оны адама тигізер сері негізінде, адамны осы мірдегі мн-маынасын тсіну. «О дниеде» алай жасы мір жо боландытан, адамдар бірігіп, «осы дниеде»-алай жасы мір сруге болатын жолдарды іздестірулері керек. Осындай жасылыа апаратын жол, дайа жалбарынуды уаыздайтын дінні орнына, адамдарды бір-біріне сенімін арттыратын сйіспеншілік діні деп есептейді Фейербах.

Фейербах Кантты таным тжырымдамасын сына ала отырып, адам аыл-ойы объективті натылыты дрыс бейнелейді деп сенеді. Таным процесінде басты рлді сезім атарады, ал ойлаулы ызметі сезім берген деректерді баса деректермен байланыстыру.