Басаруды классикалы мектебіні масатына, осан лесіне сипаттама берііз
Классикалы немесе кімшілік мектебі 1920 – 1950 ж.
ылыми басару кілдері з зерттеген негізінен ндіріс басаруа арнады. Олар басару дегейінен тменгі сатыдаы ебек німінен артуымен шылданып, кімшілік мектебі пайда болды. Кейінен мамандар басаруды дайы жетілдірумен кімшілік ызметті йымдастыру принцптерін ойластырды. Бл мселелер Файольді есімімен тікелей байланысты. Ол кімшілік басару мектепті крнекті алымы деп есептелді.
Файоль пікірінше кімшілік ету жан – жаты ызмет алымымен амтамасызданды. Басаруды бір блігін жне техникалы, компаниялы сатып алу,оранысты, бухгалтер, кімшілік кімшілік функцияны талдайды. Файоль оны 5 элементке бліп крсетті:
1. Жоспарлау
2. жымдастыру
3. Басшылы ету
4. лестіру
5. Баылау
Файоль кімшілік басаруды бір атар принцптерін ойластырды. Оны пікірінше олар кез келген йыма олдануа жарайды. Менеджментті осындай мбебап принцптері менеджерді з ызметтерін алай орындау екендігін крсетеді. Оны менеджментке арналан 14 принцпінде басарушыларды ызмет алай орындау екендігін крсетеді.
Файольді функциямен принцптері уаыт кезінен ойдаыдай тіп жаппай олдана бастады.Файоль былай деп бастады басару процес ретінде туелсіз саламен функцияа блінуі ммкін. Классикалы мектепті кілі Урвин Файольді негізгі аидаларын одан рі дамытып тередете тсті. Урвинде Файоль секілді кімшілік ызметті негізгі элементтерін тжырымдап, бан жоспарлауды, йымдастыруды, штабты жинатауды, басшылыты йлестіруді, есеп беруді жне бюджет жасауды жатызды. Бл элементтер кні бгінге дейін шетел авторларыны кптеген зертеулеріні тп аазы ретінде пайдаланып отыр. Урвин формалді йым ру принцптеріне ерекше кіл бледі.
1.рлымны сйкестігінде атап крсетілетін уелі йымдастыру рлымын мият ойластыру, содан кейін рылым талаптарына нерлым сйкес келетін мамандарды тадап алу ажет. Арнайы жне басштабты ру.
2.Басаруды крделене тсу ескеріп Урвин йымдастыруда штабты мамандандарды маыздылыын жете тсінді. Бар штабты міндетіне басшыларды бйры дайындауды жне таратуын кнделікті жмыстарды баылауды жне штабты мамандар ызметін йлестіруде басшылар кмек жасауа жатады.
3.ыпен жауапкершілікті салыстырмашылыы.
4.Баылау рісі – басшыа тікелей баынатын адамдар саны.
5.Мамандандыру басшы ызметкерлерге мамандандыруды 3 трі болуы ммкін:
1. Масат белгісі
2. Операциялар бойынша
3.Ттыну трлері немесе географиялы белгілер бойынша
6.Аныты йымдаы рбір ызметкер шін міндеті жауапкершілігі баса адамдармен зара атынасы мен байланысы жаз болса анытауы тиіс тек сонда ана йым ызметіні айындыына ол жеткізуге болады.
Басарудаы адамды арым-атынастар мектебіні масатын анытап жне оны басару теориясына осан лесін баяндаыз
Адамны атынастары мен іс-рекеттеріні ылыми мектебі,1930-1950 Бл мектепті крнекті кілдері – Мэри Паркер Фольет,Элтон Мэйо. Белгілі бір даму кезедерінен ткен классикалы мектеп , ндірістік процесті техникалы жаын те жасы игеріп,зіні ммкіндіктерін ауымды дрежеде жойды. Классикалы мектеп бірнеше ондаан жылдар ткен со зіні маыздылыын жоалтып алды, блжадай баалы оларды з арамаына алатын Жапония Тейлорды тек ана кейбір принциптерін олдааны туралы дерек айтады. Жапонияны басым стратегиясы мамадандыру емес, жан-жатылы, йткені ол жапон фабрикаларындаы ебекті стандарттау мен мамандауа анарлым пайдалы. Сондытан “маманды міндет” орнына ызметшілерді руды басару масаты олданылады. Адамны ндірістік ортадаы іс-рекетін игерген «іс-рекет мектебі» жне ебекті німділігі орындаушыны адамгершілігіне, психологиялы жадайына туелді рыла бастады. Жмыс орныны дайынды дегейі мен ебекті німділігіні туелділігін зерттеу арылы сол уаытта йгілі жаныла келген Элтон Мэйо осы баыта бастама жасайды. Мэйо жмыс орныны дайынды дегейін кшейтті жне німділікті артуын баалады. Сол кезде ылыми масатта эксперимент жргізуші жмыс орнынан дайынды дегейін азайтты, дегенімен, німділік дайынды дегейі серінен спейтіндігі орындаушылара назар аудару кшінен екендігі туралы орытынды жасалады. Бдан кейінгі эксперименттер барысында жмысшыларды жоары ебекаыа дрыс адамды атынастарды алайтыны туралы орытынды жасалды.(Тейлор материалды ынталандыру операциясынан ары баран жо). Иек ана ндірісті ортада емес, мірдеболатын р трліжадайлардаы мірдегі адамны іс-рекетімен кптеген оымыстылар шылданады:Карнеги, Маккензи, Смолл Роберт, Тилгеман.Адам туралыылымны дамуыны блбаытында кптеген талданбаан сратар бар. Іс-рекет мектебіні алашы маызды жетістігі орындаушыны ебек німдеріне тек ана материалды факторлар емес,сонымен атар психологиялы жне леуметтік факторлар да ыпал ететіні туралы дерек длел болды.Бан байланысты Филаделфиядаыы текстилді фабрикадаы .Мэйонны 1923-1924 жылдаы эксперименті крсеткіш болып табылады.Осы фабрикадаы жіп игеруучаскесіндегі жыл сайыны кадр аымдылыы250% рады,ал ебек німділігі баса участкелерге араанда едуір тмен болды.Сонымен бірге ешандай да материалды ынталандырулар блжадайды тзете алмады.Мэйо арнайы зерттеуле нтижесіндемынадай орытындыа келді, арым –атына жасау ммкіндігін жне мамандыты біліктілігін ескермеген ебекті йымдастыру себепболды. Алайда, тек демалыса екі минут зіліс бергенен кейін бл жаай згерді:жмыс кшіні аымдылыы крт азайып, ндіру сті.