Баылау сратары
Дріс тезистері.
Таырып 1. Кіріспе
Масаты:Халы шаруашылыындаы ККМ-ны рылымы, пн мазмны жне алатын орнымен танысу.
Жоспар
1. Ктергіш – кліктік машиналарыны рлі мен маызы.
2. Ктергіш – кліктік машина жасау нерксібіндегі болып жатан згерістер.
Материалды – техникалы базаны руда ктергіш – кліктік машина жасау нерксібіне айрыша роль блінген, йткені оны алдына халы шаруашылыыны барлы салаларындаы ндірістік процестерді комплексті трде механизациялау мен автоматизациялау, олмен істелетін тиеу – тсіру жмыстарын болдырмау, негізгі жне осалы ндірістік операциялардаы те ауыр ол ебегін жою міндеті ойылан.
Заманауи тасынды технологиялы жне автоматтандырылан желілер, цех аралы жне ішкі цехты клік, тиеу – тсіру операциялары ндірістік процестерді зілмеуі мен алыптылыын амтамасыз ететін ртрлі жк ктергіш машиналар мен механизмдерді олдануымен тікелей байланысты.
Жк ктергіш ралды дрыс тадай білу ндірісті алыпты жмысы мен жоары тиімділігіні негізгі факторы болып табылады. Ішкі цехты жне цехаралы заманауи механизация ралдарынсыз деу мен сатауды барлы трлерінде шикізат пен жартылай німдерді тасымалдаусыз ндірісті біралыпты жмыс ыраын амтамасыз ету ммкін емес.
Жеке ктергіш – кліктік машиналарынан німділігі жоары кешендерге кшу арынды трде іске асып келеді.
Тиеу – тсіру, тасымалдау мен сатау жмыстарын комплексті механизациялау мен автоматтазияциялауда жктиеуші машиналарыны те жаа трлері жасалуда.
Жоары жылдамдыы жне лкен жк ктеру абілеті бар азіргі заманы німділігі жоары жк машиналары за уаыт бойы машиналарды жетілдіру арасында пайда болды. те ерте заманда, те ауыр заттарды ктеру мен жылжытуа байланысты рылыс жмыстары жргізілген, мысалы египет пирамидаларыны рылысы.(Хеопс пирамидасы бізді эрамыза дейін ХХVIII . Салынан, биіктігі 144,6 м., салмаы 30 т болып келетін к блоктарынан салынан).
Соы жылдары ктеру – тасымалдау ралдары мен ктеру – тсіру жмыстарын механикаландыру шін арнайы жобалау мекемелері машина жасау зауыттарымен бірлесіп німділігі жоары, немді жне жмыста олдануа ыайлы жаа машиналар атарын жасап шыарды.
ара жне тсті металлургия, машина жасау, кмір, химия нерксіптері мен халы шаруашылыыны баса салаларындаы жмыстрды комплексті механизациялауа арналан электр жне автотиегіштер, са жне ораптаы жктерді тсіретін машиналар, жинаушы жне ктеруші рылылар, лифттер жасап шыарылды.
те лкен жк ктергіш жзбелі крандарды рылымы жасалды, жк ктергіштігі 5-50 т. Болатын кпірлі электр крандары жасалды, крандарды металл рылымыны пішінін згерту мен алдыы атарлы металл профильдерін пайдалану жне механизмдерді блшектерін термиялы деу арасында техника – экономикалы крсеткіштерін біршама жасартуа ол жеткізілді.
Ктергіш – кліктік машина жасау нерксібіндегі негізгі конструктивті згерістерден келесі згерістерді атауа болады:
те жаа згеше жк ктергіш машиналар мен механизмдерді жасалуы, бар машиналар мен рылыларды кеінен жетілдіру, осыны арасында халы шаруашылыыны барлы салаларындаы тиеу – тсіру, тасымалдау, жинап – сатау жмыстарын механикаландыру мен автоматтандыруды жзеге асыру;
жаа кинетикалы жобаларды пайдалану арасында жк ктергіш машиналарды салмаын тмендете отырып оларды жк ктергіштігін арттыру, жетілдірілген есептеу жолдарын, металдарды жаа профильдерін, жаа материалдарды – легирлі болат, жеіл оспалар мен пластмассалар, машина жасаудаы озы технологиялар;
механизмдерді жылдамдытарын реттеу, автоматты, жартылай автоматты жне ашытытан басару, арнайы стаыш жне ктергіш ралдары бар агрегаттарды пайдалану арасында рылыларды ебек німділігін арттыру, сондай-а ауаны салындату мен тазарту рылыларын пайдаланып краншыларды ебек жадайын жасарту;
жаа конструктивті шешімдерді ойлап шыару, жаа жетілдірілген есептеулер дісі мен физика – механикалы асиеттері жетілдірілген жаа материалды пайдалану арасында машиналарды беріктігі мен оларды элементтеріні за жмыс істеуін амтамасыз ету.
азіргі жкктергіш машиналар ндірісі орапты жне жетілдірілген рылымдарды шыаруа негізделген (редуктор, муфта жне т.б.), олар жкктергіш машиналарды шыаранда жне пайдалану кезінде те лкен техникалы – экономикалы сер алуа ммкіндік бреді. орапты деп дербес тйіндер – ораптардан тратын рылымдарды атайды, олар зара жеіл айырылатын осындылар арылы осылан. Мндай ораптара кранны рылымынан редукторларды, муфтаны, тежеуішті, ілмек салпыншаын жатызуа болады. азіргі уаытта ораптылы принципін тек механизмдерде ана емес, сонымен атар метал рылымдарда да олданады, себебі ол металрылымны жетілдірілген тйіндерін сериялы ндірісіне арналан тасынды желілерді йымдастыруа ммкіндік береді.
орапты рылымдарды олдану механизмдерді тйіндерін аяталан трінде шыаруа ммкіндік береді, ол жекелеген цехтар мен зауыттарды мамандандыруа келеді.
ндірісті мамандандырылуы шыарылатын тйіндерді сапасыны артуын амтамасыз етеді.
орапты рылымды олдану жндеуді ажет ететін тйінді жаласан тйіндерді бзбай бліп алуа ммкіндік береді. осалы блшектерді бар кезінде тйін – ораптарды айырбастау аз уаытты алады, бл жабдытарды тру уаытын азайтады жне мамандандырылан жндеу цехтарында жоарысапалы жндеу жасауа ммкіндік береді. Сонымен атар, орапты рылымдарды олдану тйіндер мен блшектерді максималды жетілдіруге ммкіндік береді, бл шыарылатын бйымдар санын кбейтеді.
Тйіндерді жетілдіру ажетті ралдар мен жабдытарды, юшы лгілерді санын азайтады, бйым сапасын жне ебек німділігін лайтатын арнайы рылыларды олдануа ммкіндік береді, жне осалы блшектер паркын азайтады.
ораптылы жне жетілдіру принципі жкктергіш машиналарды сериялы ндірісіне, сол ндірістік орындар мен сол жабдытарда нім шыарылымын кбейтуге, ртрлі мамандандырылан зауыттар бірлестігін кеейтуге негіз береді.
Механизмдер мен тйіндерді жетілдіру принципі кран жасау саласында кеінен олданылады. Біра кейбір кезде жетілдіру машинаны салмаыны артуына келетінін есте сатау керек, сондытан жетідіру алдында абылданан шешімдерді техникалы – экономикалы талдау жргізу керек.
Дебиеттер
1. Красников В.В. Подъемно-транспортные машины. М.: «Агропромиздат». 1987 – 272 с.
2. Александров М.П. Грузоподъемные машины. М.,Высшая школа.1986– 400 с.
3. Спиваковский А.О. Транспортирующие машины. М.: Машиностроение. 1968-504с.
Баылау сратары
1. Бл пн андай процестер менмашиналарды зерттейді?
2. Технологиялы машиналарды КТМ-нан андай айырмашылыы бар?