Менеджер мен ксіпкерді айырмашылыы

Басаруды ажеттілігі.

азастан экономикасында аыры он жылда ткізілген нарыты реформалар ндіріс пен басару діріміне атысушыларды арасындаы, мемлекеттік органдар мен шаруашылы субъектілерді жне іскерлік серіктестіктерді арасындаы зара атынасты мні мен трлерінде елеулі згерістерді туызды..
Бны брі ндіріс дерімін жне жмыскерлер жымын басару ісін йымдастыруа атысты кзарасты згеруіне келді. Басаруды жне жмыскерлер рамын ебекті німділігіне ынталандыруды жаа нысаны мен трлері пайда болды. Басару сферасымен айналысан ызметкерлерге енді ксіпорындарды іс-жмысыны нтижесіне ыпалын тікелей немесе жанама трде тигізетін жаа сырта жне сырты факторларды пайда боланын ескеріп ана оймай, есепке алып отырулары керек.
Басару ылымыны эволюциясы мен оны рі арай дамуы жне бл орайдаы отанды шетелдік зерттеулерді жетістіктері, менеджментті оу пні ретінде жеке блініп шыуы табии ажеттілік екені байалады.

Басару ісі арым-атынасты кптеген жаын(саяси, леуметтік, экономикалы, этикалы жне т.б) амтиды.Егер ндірістік процестер мен атынастарды мазмны ндірісте материалды игіліктерді тікелей ндіруді ебегін йымдастыруды бейнелейтін байланыстарды райтын болса, онда басарушылы процестер мен атынастарды мазмны- бл ндірісті басару ісіне атысушыларды орта ебегін крсететін байланыс.Басару бойынша ызмет нтижесіне шешім жатады.орытындысында адамдардарды бір блігі материалды игіліктерді ндіру бойынша тікелей ебекпен айналысатындар болса, баса біреулері – басару ісімен шылданады. ндірісте осы екі топтаы адамдарды арасында ндірісті басару атынасы ретінде сипатталуы ммкін белгілі бір арым-атынас орнайды. Бл арым-атынастар яни, оамды байланыстар мен оларды зара ыпалдасуыны жиынтыы басару субьектілері мен объектілері арасында, сондай-а басару субъектісіні ішінде пайда болады. Барлы экономикалы жйе екі осалы жйені – басарушы мен басарылушыны бірлігі ретінде арастырылады. Басару –бл ндірісті басару, мегеру жне йымдастыру, ндірісті тиімділігін ктеру жне пайданы арттыру масатында зірленіп олданылатын басару принциптеріні, дістеріні, ралдарыны жне нысандарыны жиынтыы. Басару дістері- бл йымны тиімді дамуын амтамасыз ету масатында трлі басару міндеттерін шешуді ережелері мен процедураларыны жйесі. ылыми басаруда тмендегідей дістер олданылады:

Менеджер деп акционерлерді пайда алуын масат ететін, аы алып фирма ызметтерін йымдастыратын жалдама жмысшылар аталады.Басару дегейіне орай менеджерлерді ш топа блуге болады: тменгі, орташа жне жоары сатыдаы менеджерлер. Тменгі менеджерлер – бл бір топ адамдарды немесе блімдерді бастытары. Жоары сатыдаы менеджерлерге компанияларды бастытары жатады. Орта сатыдаы менеджерлер – бл цехтарды бастытары.

Ал ксіпкер-зіні ксіпорнын басаратын, бизнесі шін туекелге баратын, басаларды ызметін ынталандыратын, ызметкерлерді соынан ертетін жетекші, «адам жаныны сулетшісі»

Кєсіпкерлікті маызды белгілері:

· Шаруашылы субъектілерді еркіндігі жне туелсіздігі, кез келген ксіпкер кез келген сра бойынша ыты норма шегінде шешім ќабылдауда еркін.

· Экономикалы ызыушылы. Ксіпкерді басты масаты е лкен ммкін пайданы алу.

· Шаруашылы туекел жне жауапкершілік. Кез келген дл есептеулерінде де туекелді анытау ммкін емес.

А.Файоль бойынша, менеджерді міндеті: болжау, йымдастыру, жарлы ету (жргізу), келістіру, баылау

1-звено менеджері: техникалы дегей. Жмысшылармен тікелей байланыска тседі.

2-звено менеджері: басарушылы дегей. Наты фугкционалды тактикалы шешімдерді абылдайды.

3-звено менеджері:институционалды дегей. Бл дегейде стратегиялы за мерзімді шешімдер абылданады.

Менеджер-басару жне басарудаы шешім абылдау ызметін атаратын йым мшесі. Менеджерді йымдаы басты,маызды адам деп ны айтуа болады. Біра та барлы менеджерлер йымда бірдей рл атармауы ммкін,оларды атаратын ызметтері де р трлі болуы ммкін. Бл йымдаы иерархияа байланысты,яни йымдаы атарылатын р трлі ызметтерге.Ешандай йым менеджерсіз ызмет атара алмайды,оны негізгі себептері:

-менеджер йымны масатына жету шін не істеу керек екенін ойластырады,адам/а наты міндеттер жктей отырып,оны жзеге асыруды амтамасыз етеді.

-менеджер йымдаы жмыстарды жйелеп бледі,ажетті йымды рылымды рады,жмыскерлерді тиісті рамын іріктейді.

-менеджер йымда ынталандыру шараларын амтамасыз етіп,адамдармен тыыз байланыс орнатады.

-менеджер йымны іс рекетін талдайды,нормалауды белгілейді.

-менеджер йымны ортамен байланысты апарат кзі болып келеді.

Менеджер йымны басару ызметіні субьектісі бола отырып,йымда мына рлдерді атарады:

-шешім абылдау б/ша рлі.Басару ызметінде шешім абылдауа тек менеджер ылы.Шешім абылдау ыына бай/ты менеджер сол абылдаан шешіміне атысты жауапкершілікті з мойнына алады.

-жетекшілік рлі.йымны ішкі ж/е сырты ортадаы ызметін,ызметкерлерді жмысын реттейді,ызметкерлерді мотвациялайды.

3. Басаруды негізгі 3 кезеін атаыз
Басару - адамдарды ксіптілік ызметі. Басару уйымдаы адамдара жне жекелеген адамдара, оларды бірлескен жмыс процесіне масатты жйелі ыпал ету. Басару процестерін басаруды кптеген жйелері мен салаларында жзеге асады. Мысалы ксіпорындар мен мекемелерде, ксіпорындарды тасымалдау орындарында, т.б. Яни, адамдар енбек ететін жымны барлыында белгілі бір масата жету шін басару ызметі бірінші кезектегі міндет болып табылады. Басару процесі мемлекеттік дегейде де, шаруашылы уйымында да бірдей жргізіледі. Стратегиялы жне жедел проблемаларды шешкен кезде ол бір масатты кздейді, арине мндай жадайда кбінесе стратегиялы басару секілді терминдерді пайдаланады. Біра мнда басару мазмны згермейді.

Басаруды 3 кезеі белгілі:

1. Стратегиялы басару

2. Оперативтік басару

3. Баылау

Стратегиялы басару- стратегия зірлеуге жетелейтін,басшылы йаран іс рекеттер мен шешімдерді жиынтыы болып табылады. Ал олар йымны з масаттарына жетуіне жрдемдесуге арналан. Стратегиялы басару келешек пен жеке тла трысынан жасалады; клемді зерттеулер мен іс жзіндегі наты мліметтерге негізделуі тиіс. Ол фирмаа аныты,даралы дарытады,бл ызметкерлерді белгілі бір типтерін тартуа ммкіндік береді,йым шін келешекке жол ашады.

Оперативтік басару- йымны стратегиясы негізінде абылданатын, оперативтік тактикалы масаттарды ата орындалуын жзеге асыратын басару болып табылады.

Баылау- менеджмент рамындаы маызды кезе. йым басшысы ала ойан масата жеткенін анытау шін, сонымен атар зіні немесе ызметкерлерді атесін байау шін баылау жргізуі керек. Баылау уйымды да, ызметкерлерді де шыыннан алдын ала орау шін баытталан. Баылау дегеніміз йымны з масатына жетуін амтамасыз ететін процесс. Ол олда небарын жне не болуы керектегін дайы салыстырады. Баылуды ажеттілігі дадарысты пайда болуын алдын ала сатандыруа байланысты.

Басаруды дегейлеріні жіктелуі: дстрлі ж/е Парсонс бойынша. Дстрлі б/ша йым ішіндегі басару дегейлері:

· Жоары

· Орта

· Тменгі

Жоары буын йымны жалпы стратегиясын, баыт бадарламасын уаым пен кеістік б/ша алыптастырады.Орта буын жоары буын анытаан йымны жалпы масатын жзеге асыруда йлестіру ызметтерін орындайтын ндірістік ж/е функционалды ызмет басшылары.Тменгі буын тікелей орындаушылар ж/е тменгі ішінара ызметтерді орындайтын буын басшылары.

Парсонс б/ша:

· Инстуционалды

· Басарушылы

· Техникалы басарушылы