Баылау сратары

1. андай шынжырларды тартыш рылы ретінде пайдаланады?

2. Жк ктергіш машиналарды негізгі бліктерін атап берііз?

3. Арандарды андай крсеткіштер бойынша тадайды?

4. Тотату жне тежегіш рылыларды айырмашылыы.

 

Таырып 7. Тасымалдаыш машиналарды жалпы рылысы жне блінуі.

Масаты: Тасымалдаыш машиналарыны жалпы рылысы жне блінуімен таныстыру.

 

Жоспар

1. Тасымалдаыш машиналарды блінуі.

2. Тасымалдаыш машиналар жмысыны принципиалды негіздері.

 

Тасымалдаыш машиналар (здіксіз жмыс машиналары) азіргі нерксіпте цехаралы, цех ішінде (жем цехы, асты оймасы, жндеу ксіпорындары жне т.б.) жне тіркесім ішінде (асты, ызылша, картофель жне сурлем комбайндары жне т.б.) ке пайдаланылады.

Сусымалы (асты, тыайтыш, араласан жем, тйіршік жем жне т.б.), тйір (жем брикеттері, тамырсабатылар, кмір иыршы тас жне т.б.), байланан (шп, сабан, нарланан шп, нжіс жне т.б.) жне бірлік (бума, контейнерлер, жшіктер жне т.б.) жктерді тмсымалдайды.

Бл машиналарды негізгі артышылыы: тиеу, тсіру кезінде жктер тотаусыз озалады, жк артушы элементті жмыс жне бос озалысын біріктіру жк тасыныны здіксіздігін амтамасыз етеді.

Тасымалдаыш машиналарыны німділігі (негізгі крсеткіш) жоары сенімділігімен, мытылыымен жне за уаыт пайдалануына байланысты.

Е маызды жк тасынын амтамасыз ету шін жалпы масаттаы тасымалдаыш машиналарын пайдаланады: таспалы, алашалы, шмішті, брандалы, пневматикалы тасымалдаыштар жне арнайы: асты тиегіштер, ызылша тиегіштер, нжіс тиеушілер, жем таратушы жне т.б.

здіксіз жмыс машиналарын жеке зіне тн белгілеріне арап айырады:

Жк трі бойынша – сусыма, байланан, бірлік, ылалды жне т.б.;

рылымына арай – тартыш блігі таспа, шынжыр немесе аран ( таспалы, скребковый, татайшалы, тілімді, элеваторлар жне т.б.) жне тартыш блігінсіз (брандалы, латыратын, тербелетін, пневмотасымалдаыш жне т.б.);

Жктерді озау принципі бойынша – тартыш блігімен озау (шмішті, таспалы, шынжырлы – татайшалы тасымалдаыштар), итеру немесе сйреумен (алашалы тасымалдаыш) жмыс элементіне йкелумен (брандалы тасымалдаыш) жне екпіндія немесе ауырлы кшіні серімен (клбеу жазы, сыранау татасы, екпіндіялы питательдер жне тасымалдаыштар мен баса машиналар);

озалыс баытына арай – клдене, клбеу, тік жне крделі кеістік жолымен;

Жкті озау берілісіне арай – механикалы, зі аатын, пневматикалы жне гидравликалы беріліс;

Жасалуына арай – траты орнатылан тасымалдаыштар, айтатиейтін жне осалы рылылар болып блінеді.

азіргі жадайда тасымадаыш машиналарды пайдалануды тиімділігін арттыру шін мбебап ету тенденциялары байалады.

Таспалы тасымалдаыш деп тасушы жне тартушы бліктері иілгіш таспа болып келетін, здіксіз тасымалдайтын кп тараан машиналарды айтады. Таспалы тасымалдаыштар сусыма жне бірлік заттарды ыса орташа жне алыс ашытытара азіргі заманы нерксіп ндірісінде, тау – кен ндіруде жне металлургия нерксібінде, оймаларда, айматарда тасымалдау шін пайдаланады.

Таспалы тасымалдаыштар тиеу – тсіру рылыларыны элементі ретінде, одан баса технологиялы функцияларды орындайтын машиналар ретінде пайдаланылуы ммкін. азіргі кезде елімізде жмыс істеп жатан тасымалдаыштарды ішінде таспалы тасымалдаыштар жетекші орын алады.

Таспалы тасымалдаыштарды келесі артышылытары бар. Оларды німділігі жоары жылдамдыы (6 – 8м/с) жне таспаны жалпатыы арасында баса тасымалдаыштарды німділігінен кп есе арты.

Таспалы тасымалдаыштар клдене жне клбеу бліктері бар крделі жолмен тасымалдай алады, сондай – а клдене жазытыта исы жолмен де тасуы ммкін. рылысы мен пайдалануы арапайым, жмысты адаалап отыруа жне басаруы автоматтандырыланына байланысты таспалы тасымалдаыштар жоары сенімділікке ие. зын жне жоары німді тасымалдаыштарды бір берілісіні уаттылыы зор. Таспалы тасымалдаыштарды ерекшелігіне таспа мен шыыршытарды жоары ны жатады, олар тасымалдаышты ныны 50 жне 30%-ін райды. Кемшіліктерінен жабысаты, ысты жне ауыр бірлік жктерді тасымалдауды иын екенін айтса болады, сондай-а 18-20° жоары клбеуде жмыс істеу иын.

Таспалы тасымалдаыштарды алыс ашытытара тасу шыыны теміржол жне автомобиль кліктерімен тасыаннан арзан.

Таспалы тасымалдаыштарды ке жне жан-жаты пайдалану оларды техникалы – экономикалы крсеткіштерін жасартуды ажет етеді, зерттеушілер алдына маызды мселелерді ояды: те берік таспа жасау, тірек шыыршытарыны ызмет уаытын зарту, длденген есеп дістемелерін арастыру, сенімді жмыс істейтін тиеу жне айта тиеу рылыларын жасау, лкен уатты берілістер жне т.б.

Тілімді тасымалдаыштар деп жктерді тсемде тасымалдайтындарды айтады, олар тартушы блікке бекітілген жеке озалмайтын тілімдерден трады (ГОСТ – 22281 - 76).

Жазы бір –біріне тйіспейтін тсемді тасымалдаыштар бірлік жне талшыты жктерді тасымалдауа арналан. Жылдамдыы аз болады, лайтса жктерді тсемнен лау аупі трады. Тасымалдаышта бір-бірімен тйіскен тілімдер бірін-бірі жауып трады жне бірыай тегіс тсегіш болады.

Тасымалдаышты тсемін толынды ылып жасау тсемні аттылыы мен беріктігіні артуына ыпалын тигізеді, саылауларды толы жабылуын амтамасыз етеді, жкті тсеммен ілінісін жне рсат етілген тсенішті клбеу брышын лайтады. Біра мндай тсемдер тек бірлік жктерді тасымалдауа ана арналан.

озалмайтын жатаулары бар тасымалдаыштарда жкті тсіп алуы мен тгілуі болмайды, тсеніштегі сусыма жкті клемі кбейеді жне німділігі артады. Біра та тілімдерді арасы мен озалмайтын жатаулар арасына жкті тгілуі мен ыстырылып алуы байалады, сондай-а жкті озалмайтын жатауа йкелуі серінен осымша кедергі пайда болады.

Бл кемшіліктер жатауы бар тйіскен толынды тасымалдаыштарда жойылан, бнда бірін-бірі тбімен де, бйірімен де жауып тратын тілімдер сусыма жкті кршілес тілімдерді саылауынан сусып тсуіне жол бермейді. Осыны арасында бндай тасымалдаыштар кез келген жкті тасымалдауа жарамды, бірліктіні де, сусымалыны да. Толынды озалмалы жатауы бар жне клдене аттылы абыраларымен бекітілген тсемдер тасымалдаышты ммкін клбеу брышын 40º дейін ктеруге ммкіндік береді, орапты шміштрздлерде - 65-70º дейін. Тсемі бар тілімді, астау пішініндегі тасымалдаыштарды астаулылар деп атайды.

Элеватор жкті здіксіз ктеру шін жне олар шмішті,асаушалы жне таталы болып блінеді. Шмішті элеваторлар сусымалы жкті ктеру шін, асаушалы мен таталы – бірлік жктер шін арналан. Асаушалы элеваторларды таталылардан айырмашылыы, біріншісі жктерді тербеліп тран асаушамен тасымалдайды жне желіні кез келген жерінде жкті тсіріп кете алады, екіншісі шынжыра мыты бекітілген таталармен тасиды.

Сусымалы жктерді здіксіз тасу шін шмішті элеваторлар пайдаланылады, олар тартушы блікке (таспа не шынжыр) бекітілген шміштен трады. Таспа озалыса беріліске жалаыш арылы жаланан дабылмен келтіріледі. Таспаны дабыла тыыз ысылуы тасымалдаышты озалу блігіне стіндегі жкті тсіретін ауырлы кші арылы іске асады, сондай-а тарту рылысыны кшімен іске асады. Сусыма жк элеваторды башмагына тиеу патрубогі арылы тседі, шміштерге салынып жоары ктеріледі жне бас жаында тсіру патрубогі арылы беріледі. Элеваторды аптамасында жмыс бліктерін кру жне жндеу шін істелген есікшелер бар. Жкті ауырлы кшіні серінен толтырылан шміштерді здігінен кері арай озалмауы шін элеватор берілісі тежегішпен жабдыталан.

Шана рылыларында гравитациялы тасымалдаыш ралдар олданылады, олара тсіруші науа, астаулар жне ттіктер, жне брандалы тсіргіштер жатады. Тсіруші рылылар шанатардан сусыма жктерді беруге арналан.

Науалар ашы жне жабы болады. Ашы науалар шадамайтын блшек, тйір жне са материалдарды тасымлдауа арналан. Шадайтын жктерді тасымалдау шін, сондай а ш тсіруге болмайтын жне жмыскерлер денсаулыына зиян келтіретін заттарды тасымалдау шін тсіру ттіктерін немесе жабы науаны пайдаланады. Жабы науаны имасытсіруші ттіктегі сияты. Алынатын апа науаны тексеру мен жндеуді жеілдетеді.

Иілгіш тасымалдаышты негізгі блшегі – беріліс жне тарту механизмдері. Тарту блігі жо тасымалдаыштар беріліс рылылармен жабдыталан. Гравитациялы тасымалдаыштарда бл механизмдер жо.

Беріліс механизмдері кшті тарту немесе жмыс блігіне беру тсіліне арай йкелісті (8 а,б,в,г суреттері) жне ілінуші (8 д,е,ж суреттері) болып блінеді. Оларды тасымалдаышты кез-келген жеріне орналастыруа болады. Орналастыру орны руды ыайлылыына, ктуге жне тарту тлігіні тарту кшін азайтуа байланысты.

8 сурет. Тартушы блікті беріліс слбесі.

а,б,в,г – йкелісті, д,е,ж – ілініспен; з – керілу диаграммасы

 

Керілу механизмдері тартушы блікті жмыс абылеттілігін амтамасыз ету шін ажетті. Керілу механизмжері периодты (брандалы, татайшалы, 9 а,б суреті) жне зіліссіз (серіппелі, жкті, 9в,г,д суреті) жмыс істейтін болып блінеді.

Соыларын зын тасымалдаыштарда пайдаланады.

Мнда k=1,1 – орап немесе F_сб жне F_нб дабылдаы шыын коэффициенті; F_сб жне F_нб – ашушы жне озушы тарматарды тартылуы; F₀-=gmk_пд - озалыса арсылы коэффициенті k_пд=f – боланда массасы m озалмалы бліктер озалуыны кші.

Керілу кші

F_н=k(F_сб+F_нб+F₀),

Бл тедеуден мынадай шешімге келесін: F_сб жне F_нб нерлым аз болса F_н де соншалыты аз болады, тарту жне беру станциялары отайлары орналасады. Беріліс механизмін тиеулі тарма соында орналастыран дрыс, ал тарту рылысын басында.

9 сурет. Керілу рылыларыны слбесі.

А – брандалы,б – тісті – татайшалы, в – серіппелі, г,д – жкті.

 

Бндай нсада F_max жетекші тарма тартылуы жне F_н тарту кші е аз болады. Бл артышылытарды ауыл шаруашылы масатындаы тасымалдаушы рылыларда бірыай пайдалануа болмайды. Сол себепті кейбір жадайларда берілісті орнату машинаны рылымыны ерекшеліктеріне байланысты, сондай – а берілісті ыайлы жерге орнатпай, крделі машиналара орнатылан тасымалдау рылыларыны ммкіндігіне байланысты.

Дебиет

1.Красников В.В. Подъемно-транспортные машины. М.: «Агропромиздат». 1987 – 272 с.

2. Александров М.П. Грузоподъемные машины. М., Высшая школа. 1986 – 400 с.

3. Зенков Р.Л. Машины непрерывного транспорта. М.: Машиностроение. 1984 – 367 с.

4. Спиваковский А.О. Транспортирующие машины. М.: Машиностроение. 1968-504с.