Баылау сратары
1. р трлі типтегі бункерді олданылуы
2. Бункердегі кмбездену шарттары
Таырып 12. Жк тиейтін машиналарды периодты озалуы
Масаты: озалыс принципі жалпы жне периодты жк тиеушілермен танысу
Жоспар
1. Жалпыа арналан жк тиеу машиналарыны срыпталынуы
2. Жк таситын машиналарды периодты озалысыны принципі
Жк таситын машиналар тиеуге жне тсіру жмыстарына арналан жк таситын машиналарды олданылымы келесі белгілерінен ажыратылады:
Жмыс принципі бойынша – периодты жне здіксіз озалыс.
Арналуы бойынша – кп жкке олданылатын ПЭА-1,0 жне ПФП-1,2 мбебпты жне біркелкі жктерге арналан арнайы; ЗПС-100 жемдер; ПСС- 5,5 силос, сенаж; НПК-30 к;
Энергетикалы базасы бойынша – ішкі жану двигателін электроозалтышпен;
Орындалуы бойынша – трактормен агрегатталатын ПГ-0,2, ПЭ-0,85 жне ПФ-0,75 шатыры; жылдамдыы 0,01...0,1м/с жмыс фронтыны бойында кше алатын ЗПС-100, ЗМ-30 з бетімен озалыш; 0,5...10м/с жылдамдыымен маызды ашытытарда кше алатын ПЭА-1,0 з бетімен жргіш; подьемниктер жне жк тасу ралдары.
Периодты озалыстаы жк таситын машиналар мбебапты деп аталады. Олар жк тасуды, тасымалдауды, жндеу жне ызмет крсету кзінде жкті тсеу жне штабельдеу. Осы машиналарды кмегімен р трлі жктерді айта ндіреді: шашылыш – жем, минералды тыайтыштар, м, тас; осыш – силос, сенаж, к, шп, салома; даналы – тюк, апшытар, рылыс конструкциялары жне машиналарды; тамыр тйнекті азытар – картоп, ызана. мбебапты – бл машиналарда жмыс мшелерін жинаумен жзеге асады: ожаулы жне тырнаты грейферлер; айыр тас кенелі жне штырлы басып алу;ожаулы, ілмекті.
Ілмелі жне тасу автомобильге немесе з бетімен жретін шасси, трактора ілмелі зімен жк тасу жабдыын крсетеді. Жабды ктерікі(сурет 20,а,б,в) немесе ктерікі брылмалы(сурет 20,г,д,е) жкті басып алатын мшесі бар (ожаумен, грейфермен, айырмен) садатан трады.
Жмыс органы (сурет 20,а) алдында орналасуымен фронтальды жк тасу басаруа ыайлы; алдыы доалатарына ауыр тигізу олара сас. Арты орналасуда (сурет 20,б) алдыы доалатар тсіріледі; біра тракторды жргізуде иыншылы тууы ммкін жне жк забор процессіне арауда ыайсыздытар болуы ммкін. Бндай тракторды ауырлату ретінде олдануа болмайды. Жк тасу типтерін ажыратады: ПФ-фронтальды(сурет 20,а) жне ПФП-фронтальды алмалы-салмалы (сурет 20,в). Бл жк тасуды техникалы сипаттамалары кестеде крсетілген.
| крсеткіштер | Жк тиеу | ||
| ПФ-0,5 | ПФ-0,75 | ПФП-1,2 | ПФП-2 |
ндіргіштік, тч 18…50 48 100…125
жк ктергіштік, кг 500 750 1500 2360
ожау сыйымдылыы, 0,33; 0,7 0,5; 0,75 1,1 1,05
тиеу биіктігі, м3
тиеу кезінде:
фронтальды діспен 7 - 2,5 2,5
латыру діспен - - 2,25 2,20
Базалы трактор МТЗ-50/52 МТЗ-50 ДТ-75 Т-150
МТЗ-80/82 МТЗ-80 ДТ-75М
ЮМЗ-6АЛ/АМ
з бетімен жргіш жк тасулар тсіріп-тиеу жмыстарыны технологиялы процестеріне техникалы талаптара сйкес болуына жобаланан зіні шассиы бар машиналарды крсетеді. Олара автономды жк тасушылар (бір ожаулы, фронтальды, жне брылыш) жне авто жк тасу (айырлы) двигательді ішкі жануынан озалыса келтірілетін жне аккумуляторлы батареямен оректенетін электродвигателі бар электр жк тасушы жатады.
Автономды жк тасушы доалаты жне тісті жолмен болады. Барлы автономды жк тасушылар р трлі жк жне жмыс тріне байланысты бірнеше жмыс мшелерімен жабдыталандытан мбебапты болады.
Ауыл шаруашылы ндірісте автономды жк тасушылары ПЭА-1,0 жк тасу – экскаватор болып табылады. Оны негізгі крсеткіштері: жк ктерушілігі 1000кг; збелі сері 25 кН; жк тасу цикліні жаласуы 15...20с; ндіргіштігі 150...240т/са; салмаы 7950кг. Жк тасу рамадан, Д-65 Н двигательден, трансмиссиядан, кабина, системадан: жргіш, жргізу, жк тасу, гидравликалы жне электрлі жабдыталаннан ралады. Жмыс мшелеріні рамына кіреді: сыйымдылыы 0,67м3 немесе 1м3, шашылыш дана жктер шін 1м3; дана жктерге ілмектер; жоспарланан жмыстара бульдозерлер; траншеяны азу шін экскаваторлы крек.
Кп басты крсеткіштері бойынша ПЭА-1,0 жк тасу шетел аналогынан жоары трады. Осылай оны ндргіштігі 1 тоннада 30т/са арты(15...29т/са арсы) , ал ожау сыйымдылыыны мытылыа атынасы скесінше 44,2квт/м3.
Жк тасу экскаваторы Т-174(гдр) – еркін шассида толы брылмалы (сурет 20,е) тиімді жеткіліктілігімен ерекшеленеді, біра салыстырмалы трде энерготолытыылыы мен электромлшерлілігімен ерекшеленеді,. Оны жк ктергіштігі 1т, двигатель мытылыы 30квт аралыында. Брылмалы кабинасы оператора ыайлы. Ке орнатылан трт доалаы жасы тратылыты амтамасыз етеді.
Сурет 20.Периодты озалыстаы тиеу схемасы:
а- алдыы ілмесі бар фронтальды; арты ілмесі бар фронтальды б-; в- фронтально-перекидой: 1-ожау; 2-сада; 3- сада ктермесіні гидроцилиндрі; г--фронтальды-брылмалы; д-арты ілмесі бар брылмалы: 1-рама; 2- брылу механизмі; 3-сада; 4 жне 5 –гидрцилиндр; 6-грейфер: 7- шыдамды тірек: е- толы брылмалы.
Авто жк тсірулер ртрлі жкті басып алу рылылары бар(кбінесе айырлар) жк ктергіш телескопиялы механизмнен жне еркін шассиден трады.
Кп агрегаттар (двигатель, алдыы арты жргізуші ткел, беру орабы жне рлді колонна) автомобильден алынан. Бл жк тасушылар жоары ораытпаа , ткізушілігі, жмыста ауіпсіздікке, аз габариттерге жне сйкесінше кішкентай салмаа ие. Олар тсіріп-тиеу базадаы жмыстарды, жндеуші зауыттардаы рельс алдындаы сатамаларды жне рылыс аудандарын орындайды.
Электрлі жк тасушылар авто жк тасушыдан те оай конструкциясымен ажыратылады. Ктеру механизмі авто жк тасуды жк ктеру рылысына сас. Жоары ораытпаа , авто жне электрлі жк тасу монтажды жмыстары жне сатамаларда ызмет крсетуде ыайлылыына жету шін гидравликалы приводы бар жкті клдене кшру механизмін жабдытайды.
озалмалы ктермелер кіші механизм дісі сияты шеберханалар жне цехтарда кліктік ралдара жкті тиеу кезінде жоалан жне дана жтерді штабельді жинау кезінде сатамаларда станок немесе жмыс орнына ызмет крсетуде олданылады. Жкті лебедалы, реечно-храпты рылысы немесе олмен немесе машиналы приводпен жк ктергішті 100 кг,ктеру биіктігі 1,2...1,4 м, рукоятка сері 70...90 Н.
озалмалы ктермелер гидроктермелі механизммен жне айырлы басып алу са дана жктермен поддон ктерме жне стап тру шін амтамасыз етілген. Массивті резеклі ободы бар доалатаы арба шектелген аудандарда ораытпалау шін ыайлы. Ктергішті олмен тиеу орнына кшіреді. Кіші механизацияны мндай ралдары персонал ебегін жеілдетеді, біра олар аз ндіргіш.
дістелген жк тасулар стационары жне арнайы жк тасу машиналары эканомикалы тиімсіз боланда олданылуы кішкене жк партиясын тсіруде олданады. Бл дістемелерді егінді жинау, мысалы, тадау кезінде жне клікті ралдара тюкті шпті , жемді,апшыпен, жемістерді жшікпен, картоп корзинасымен т.б. тиеуде дегендей операцияларды олданады.
дістелген жк тасулар принципті немесе салматы болады. Траты жабды ретінде тиеу жмысы уаытында оларды клікті рылыа монтирлейді. дістемеленуі трактор немесе автомобиль озалтыштарыны озалысынан, клікті машинаны жру доалаынан, механикалы немесе гидравликалы привод арылы арнайы озалтышты озалысынан келеді.
Жк ктергіш машиналарды ндіргіштігі жкті басып алыш рылыны конструкциясынан жоарыра жне оларды жмысы жасы автоматизацияланан. Е кп ндіргіштік максималды ткізетін жкті алуда жне минималды уаыт кетуінде жзеге асады. Практика жкті басып алу шін кейде барлы уаыт цикліні 60 пайызы кететінін крсетеді. Жкті басып алу рылысын тадау кезінде оны жмысы максималды автоматизациялананына мтылу керек. Кбіне бір операцияны автоматизациялайды – жкті босату.
Жкті басып алу рылыларына келесі талаптарды ояды:
Жкке жне жмыс шартына сйкестігі;
ауіпсіздік ережесі бойынша мытылы жне сенімділік;
Максималды автоматизацияланан;
лшемдері;
Пайдалану ыайлылыы;
Жкті категориясына байланысты рылыны 2 топа бледі:
Даналы жктерге – ілмек, петля, скобы,стропы, басып алу, электромагниттер т.б,;шашылыш,осылыш жне тамыр тйнекті азытара – ожау, тырна, гарпундар, тасымалдаушылар, тырмауыш, айыр, грейфер т.б.
Грейферлер(сурет 21) рылыста жасы дамыан, ауыл шаруашылыта шашылыш, осылыш жне кесекті жктерге – м,тас,к,силос, шп, ызылша, солома, тыайтыштарды автоматизацияланан жкті басып алу рылысын крсетеді. Грейферлі рылылар классификацияланады: ілгіш жйесі бойынша – иілгіш байланыста жне садапен атты байланан; механизм конструкциясы бойынша – 1,2 анатты, брандалы, вибрациялы, гидравликалы; жкті басып алу принципі бойынша – ауырлы кшіні серінен зі енуші, сада серіні озалысынан вибрациялы жне ктемді.
Сурет 21. Грейферлер:
а – екі аранды; б - брандалы; в- вибрационды; г- СИМСХ осымша гидроцилиндрлі конструкциясы бар азатын; 1- ктерілу шін аран; 2-тйытайтын аран; д- есептеу слбасы.
Пайдалану жне жоспарлау тжірибесіні негізінде техно-экономикалы крсеткіштеріні талдауына біршама кепілдеме беруге болады.
1. Жк тасушыны негізгі сипаттамасы – соы ндіргіштік, энергомлшерлік, энерготолытылы жне материал млшерлілік.
2. ндіргіштікті жоарлауы жне ктергіштікті кшеюімен жне уаыт цикліні кішіреюімен жзеге асуы ммкін. Соысы жмыс конструкциясыны аттылыымен, эргономикалы талабымен лимиттеледі жне металлоконструкция жне гидроприводты жмыс абілеттілігімен кшейеді.
3. Гидроберілісті олданылуы конструкциясы жеілдетеді жне жк тасуды жргізуін жеілдетеді.
4. Машина озалысыз ктелемен ожауды толуы жене жкті жлынуымен грейферді толуы, сонымен атар жкке вибрациялы сері-жк серіні абылдауы.
5. Жмыс кезінде тратылыпен тиеушіні амтамасыз ету-жоспарды пайдалану кезіндегі негізгі талап.
6. Жмыста, техникалы байауда жне басаруды автоматизациялы процестер кезінеде тиеушіні ызмет крсетуде олайлылы жне ауіпсіздік.
7. Басып алу, тотату жне тсіруде ауыл шаруашылыы шін сірісе маызды жк саталуы.
8. Тиеуші салмаы жкті басып алуа тиімді шарттарыны болуы жне ажетті тотатумен амтамасыз ету кезінде бйымны материал сыйымдылыын тмендетуге талаптарды сай болатын оптималды болуы тиіс.
9. Жоспарлау кезіндегі негізгі параметрлер: ндіргіштік, жк ктергіштік, зілу жігері, шу, подьем биіктігі, тиеушіні база лшемдері; жк трлері; жмыс шарты.
10. Жмысты е лкен серін жне е жоары сапасын автономды зі жргіш жк тиеу арылы жетеді.олдаы бар трактор базасында салматы жк тасушытасушылар біршама тмен техникалы-экономикалы жне пайдалану крсеткіштеріне ие.
Дебиет
1. Александров М.П. Грузоподъемные машины. М., Высшая школа. 1986 – 400 с.
2. Зенков Р.Л. Машины непрерывного транспорта. М.: Машиностроение. 1984 – 367 с.
3. Красников В.В. Подъемно-транспортные машины. М.: «Агропромиздат». 1987 – 272 с.