Аудиторлы длелдеулерді жинауды рамы мен дістемелік мазмны. (ХАС 500) №9. Аудиторлы айанама 2 страница

Талдамалы шаралара субъектіні аржылы апараттарын салыстыру кіреді, мысалы:

• Алдыы кезедегі апараттармен салыстыру.

• Субъект ызметіні ктілетін нтижелерімен салыстыру, мысалы, сметалармен немесе болжаулармен, сондай-а аудиторды болжамдарымен, мысалы тозуды баалау.

• сас салалы апаратпен салыстыру, мысалы, субъектіні сатудан тскен табыстарын орташа салалы крсеткішті дебиторлы берешектер сомасымен немесе осы саладаы клемі сас баса ксіпорындарды крсеткіштерімен салыстыру.

Талдамалы шаралар тмендегідей зара байланысты арастырады:

• Субъект тжірибесіне негізделген болжам лгісіне сйкес келуі тиіс аржылы апарат элементтері арасындаы байланыс (мысалы жалпы табысты пайызды крсеткіштері).

• аржылы апарат пен аржылы емес сипаттаы сйкес апараттар арасындаы байланыс, мысалы ебекаы тлемдері шыыстары мен ызметкерлер саны арасындаы байланыс.

Жоарыда айтылан шараларды жзеге асыру шін арапайым салыстырулардан бастап крделі статистикалы дістер олданылатын кешенді талдауа дейінгі р трлі дістер олданылады. Талдамалы шаралар жинаты аржылы есептілікке; рамдас бліктерді (мысалы, еншілес компаниялар, блімшелер немесе сегменттер) есептілігіне, жне аржылы апаратты жекелеген элементтеріне олданылады.

 

29.Аудиторлы тексеруді орындау тртібі. Талдамалы орындау тртібі .

30.Аудиторлы тексеруді тадалан негізгі принциптері. Тадау клемін анытау.

31.Аудиторская выборка и выборочный метод аудиторской проверки.

32.Аудиторская выборка и другие процедуры выборочного тестирования (МСА 530).

33.Аудиторский отчет (заключение). Общие требования к составлению аудиторского отчета и порядок его подготовки.

34.Аудиттегі жмысты сапасын баылау. Баылауды жеке тексеру ретіндегі сапасыны жне жалпы баылау сапасыны маыздылыы.

35. Аудитті жоспарлау рдісі жне аудитті жргізу этаптары. №39. А-ті жоспарлау...Аудитті жоспарлау масаты мен принциптері300 "Жоспарлау" деп аталатын ХАС-ында жоспарлауды негізгі масаты аудитті тиімді жргізуді амтамасыз ету деп крсетілген.

Аудитор жмысын дрыс жоспарлау аудитті маызды саласында ажетті кіл блуге, потенциалды проблемаларды анытауа жне жмысты уаытында аятауа кмектеседі. Сонымен атар жоспарлау аудитор ассистенттері арасында тапсырманы дрыс блуге жне баса аудиторлар мен сараптаушылар орындайтын жмысты йлестіруге кмектеседі.

Тексеруге атысы бар длелдеулерді жеткілікті клемде жинау аудитор зіне ксіби жауапкершілікті алу шін ажет. Сонымен бірге, жинаталан длелдеулер ны тмен болуы керек. Аудиторлы длелдеулерді е тмен ны шін ам жеу жмысты жоспарлау кажетгілігін крсетеді. Сондытан, аудиторлар р тексеру шін масаты тмендегідей болатын жоспар руы керек:

• Аудиторлы процедураларды ажетті клемін анытау;

• Тексеруді жргізу шыындарын баалау;

• Аудитті жргізу сапасын амтамасыз ету.

Аудит жоспарын ру аудитті жргізуді жалпы принциптері, сонымен бірге келесідей принциптерге сйкес іске асырылады:

• Жоспарлауды кешенділігі;

• Жоспарлауды здіксіздігі;

• Жоспарлауды оптималдылыы.

Аудитті жоспарлауды кешенділігіні принципі, жоспарлауды алдын ала аудитгі жалпы жоспары мен бадарламасын руа дейінгі барлы кезендеріндегі зара байланыспен келісімділікті амтамасыз етуді кздейді.

Аудитті жоспарлауды здіксіздігі принципі аудиторлар тобына зара байланысты тапсырмаларды орнату мен жоспарлау кезедерін, мерзімдері мен рылымды блімшелері бойынша байланыстыруды кздейді.

Аудитті жоспарлау оптималдылыы принципі аудиторлы йымны зі анытаан критерийлер негізінде аудитті жалпы жоспары мен бадарламасыны оптималды вариантын тадау ммкіндігі шін жоспарлау варианттылыын амтамасыз етуді кздейді.

Аудитті жоспарлау кезедері

Жоспарлау - бл аудитті тиімді орындауа жне бір мезгілде елеулі кезендерді байалмай алу аупін тмендетуге ммкіндік беретін процесс. Жоспарлау — бл кез келген тексеруді жргізу процесінде айталанылатын аудиторлы шаралар тізімдерін жай механикалы ру емес. р клиент жеке тла жне бны жоспарлау кезінде есте стау ажет. Аудиторлар з жмысын тексерілетін йыммен танысудан бастауы керек. Бл шін рылтайшылар жаттарын, ызмет трлерін жне оларды лицензияларын, есеп саясатын жне т.б. зерттеу ажет. йым басшылыы мен мамандармен гімелесіп, аржылы есеп берумен, оны негізгі крсеткіштерімен танысу ажет. Бл клиент ызметіні масштабын анытау шін керек. йымды алдын ала зерттеу нтижесінде ана алдаы жмыс клеміні шамасын жне ебек сыйымдылыын, сонымен атар аудит затылыын анытауа болады. Жмыс клемі, оны иындылыы мен затыына байланысты аудит ны аныталады.

Жоспарлау процесін келесідей кезедерге блуге болады.1.Алдын ала жоспарлау; 2.Клиент туралы жалпы апаратты жинау; 3. Маыздылы пен аудиторлы туекелдікті баалау; 4. Ішкі баылау жйесін баалау; 5. Аудитті жалпы жоспарын мен бадарламасын даярлау; 6. Аудитті жалпы жоспары мен бадарламасын даярлау

Алдын ала жоспарау процессінде алынан мліметтер негізінде аудитор жалпы жоспарды дайындауа, оны негізінде тексеру бадармаларын дайындауа кіріседі.

Аудиторды баса жмыс аазына араанда жалпы жоспар дайындау процессінде йым басшылыымен талыланады. Бл аудиторлар мен клиент мамандары жмысын йлестіру арылы аудиторлы тексеру тиімділігіне кмектесуі ммкін.

Аудитті халыаралы тжірибесіндегі стандарттары мемарандумы рекет ететіндігін атап ту ажет. Онда р тапсырмаа атысты процедураларды алашы орытындыларыны наты мліметтері аудиторлы тестілер мен талдау процессіні нтижесі болан процедураларды тзетулері жне осымшаларымен бірге жазылан.

300 "Жоспарлау" ХАС-ына сай аудитор аудитті жалпы жоспарын іске асыруда ажетті жоспарланан аудиторлы процедуралар сипатын, оны жргізу уаыты мен клемін анытап, аудит бадарламасын дайындап, жатты трде толтыруы керек. Сонымен бірге ол аудитті дрыс орындалуын баылау тсілі болып табылады жне онда р блім бойынша масаттар жне уаытша бюджеттер крсетілуі ммкін.

Аудит бадарламасы былай рекет етеді:

- аудиторды ассистент топтары шін нсаулар тізімі;

- аудиторлы топ жмысыны сапасын баылау ралы;

- аудит масаттарын, ткізу уаытын, тандау клемін жне р сферадаы тадау негізін згертуді ажет ететін аудиторлы процедуралар жазбасы.

Бадарлама аудиторлы тексеру жаттамасыны маызды блігі болып табылады жне онда аудиторлы тжырымдаманы длелдеу шін ажет аудиторлы длелдерді маызды бліктері жазылады. Ол баылау ралдары тестілеріні бадарламасы трінде жне негіз бойынша процедура трінде рылады.

Баылау ралдары тестілеріні бадарламасы ішкі баылау мен аудит жйесіні рекет етуі туралы апаратты жинауа арналан рекеттер жиынтыыны тізімін крсетеді. Негіз бойынша аудиторлы процедуралар бухгалтерлік есепте айналымдар мен шоттар бойынша сальдоны дрыс крсетілуін жан-жаты тексеруді амтиды. Бл шін аудитор бухгалтерлік есепті андай блімдерін тексеретінін анытайды жне бухгалтерлік есепті р блімі бойынша аудит бадарламасын растырады.

Аудторлы жоспарлар аудитты жргізу кезінде ажеттілігіне арай айта арастырылып отыруы керек. Барлы масаттар мен бір блім бойынша тестерді амтитын аудиторлы бадарлама мысалын келтірейік (жалаы).

 

36.

37.Аудитті жоспарлау.(ХАС 300) Аудиторлы жоспарлау бадарламасын жне жалпы жоспарын растыру.

38.Аудитті жргізу тртібі жне йымдастырылуы. Аудит кезедері.

39.Аудитті жргізу шарты жне клиентті аудитормен таныстыру.

40.Аудитті жаттау, жмыс жаттарын дайындау масаты жне анытамасы.

41.Аудитті масаы мен мазмны. Аудитті ызметтері жне объектісі.

42.Аудитті пайда болу кезедері

43.Аудитті, аудиторлы ызметті трлері.

ЗЗЗЗЗЗЗЗЗЗЗЗ

44.Знание субъекта и его среды, оценка рисков существенных искажений (МСА 315).

 

КККККККККККК

45.Концепция существенности в аудите и критерии для оценки существенности.

46.Классификация методов аудита. Наты баылауды дістемелік жне тексеру бойынша жргізілуі. Аудит дістеріні жіктелуі.

47.. аржылы есептілік аудитіні жалпы принциптері мен масаты.

48. Р аудиторлы ызметін нормативті реттеу. Р аудитін ыты жабдытау. азасатан Республикасында аудитті нормативтік – ыты реттеуАудиторлы тексеруді нтижелері маызды басару шешімдерін абылдауа негіз болады. Сондытан халыаралы тжірибеде аудиторлы ызмет тек ксіби аудиторлы йымдармен ана емес, сондай – а мемлекеттік маштабта реттеле алады. Нормативтік – ыты рерреу д/з – бл, аудиторлы тексеру жргізу оюьектісіні жмыс істеуін зада, нормативтік жаттарда, ережелерде (ішкі тртіп, міндеттерді блу жне т.б) арастырылан нормалар мен ережелерге атысты зеттеу /12, 203 - б/. 250 «аржылы ортынды есепке аудит ткізу кезінде задар мен нормативтік актілерді арасытру» деп аталады. Халыаралы аудит стандартында былай делінген «Жалпы тсінік алу шіе аудитор кейбір задар мен нормативтік актілер субъектіні ызметіне зор ыпал ете алатындыын мойындауа тиісті. Субъект ызметіні белгілі бір задара жне нормативтік актілерге сйкес келмеуі оны ызметін тотауа немесе субъектіні здіксіз ызметін жаласытру абілетін кмна айналуына алып келуі ммкін. Мысалы ондай ыпал ету субъектіні лицензиясында немесе оны ызметін жзеге асыруа берілген баса рсатааздарына крестілген талаптара сйкес келмеген кезде ммкін болады.» /13/. Демек, ксіпорыны ызметіні задара жне нормативтік актілерге сйкес келмеуі оны аржылы ортынды есебіне маызды сер етуі ммкіндеп пайымдау керек. Бл жерде бухгалтерлік есепті жргізуден дейі бас тарту, жалан жаттарыд салып ою, сз байласуларды салдарынан елеулі брмалаушылытар орын алуы ммкін.

Р аудиторлы нормативтік реттеу жйесіне тмендегі зады жне нормативтік жаттар кіреді.

1. Р «Аудиторлы турыл за»

2. .Р «кімшілік ы бзушылы туралы» кодекс

3. Р ылмысты кодексі

4. Р азаматты кодексі

5.«Р банктер жне банктік ызмет туралы» Р заы.

6.Р –ны «Сатандыру ызметі туралы» за

7.Р – ны «Р- ы инвестициялы орлар туралы» за

8.Р – ны «Табии монополиялар туралы» за

9.Р –ны «Шетелдік инвесторлар туралы» за

10.Р –ны «Акционерлік оамдар туралы» за

11.Р – ны «Лицензиялау туралы» за

12.Р –ны «Жаупкершілігі шектелулі жне осымша жуапкершілікті серіктестіктер туралы» за

13.Аудиторлар палатасыны Республикалы коференциясында 2000 жылы абылданан екі томды азастан Халыаралы аудит стандарттары.

14.Р кіметі «Аудиторлы ызметті лицензиялау ережелерін бекіту туралы» аулысы

15.Р лты Банкі басармасыны «банктерде, сатандыру йымдарында аудит ткізуге лицензия беру жніндегі тінішке тіркелген жаттар тізіміне жіне тініш берушіге ойылатын талаптар жніндегі Ереже нсауларды бекіту турылы» аулысы

16.Р аржы министірлігі «Зады тлалардан алынатын табыс салыын есептеу жне бюджетке тлеу тртібі туралы» ереже – нсау

17.Аудиторлар палатасыны республикалы конференциясында бекітілген «Р аудиторларын аттестациялау бойынша мемлекттік емес мекеме – Біліктілік комиссиясы туралы» ереже.

«аудиторлы ызмет туралы» заы Р аудиторлы ызметті жзеге асыру процессінде мемлекеттік органдарды,зады жне жеке тлаларды, аудиторлар мен аудиторлы йымдарды арасында туындайтын атынастарды реттейді. Ол 6 тараматан жне 25 баптан турады,

1 – тарма. Жалпы ережелер (1 – 4 баптар)

2 – тарма. Аудитор, аудиторлы йымдар, аудиторлар платасы (5 – 8 баптар)

3 – тарма. Аудитрорлыа кандидаттарды аттестциялау жне аудиторлы ызметті лицегзиялау (9 -13 баптар)

4- тарма. Аудиторлы ызметті жзеге асыру (14 -16)

5 – тарма. Аудиторлар мен аудиторлы ймдарды ытары, міндеттері жне жауапкершіліктері (17 - 20)

6 тама. Аудиттелінетін субъектілерді ытары, міндеттері жне жаупкершіліктері. (21 -25)

Аудиторлы жауапкершілік:азаматты – ыты, кімшілік, ылмысты.

Азаматты ыты жауапкершілік – егер клиентті зиян шегуіне келіп сотыран, квалификациясыз аудиторлы тексеру жргізу орны алса, онда сот шешіміні негізінде аудиторлы фирмадан тмендегілер ндіріліп алынуы ммкін:клиентті шеккен зияны толы млшерде, айта тексеру жргізуге шыарылан шыыстар. ылмысты жауапкершілік –ылмысты кодексті 229 – бабына сондай –а, аудиторды з ызметіні міндеттеріне арамастан жеке басы н/е баса тла, не болмаса йым шін пайда табу ж/е артышылы болумасатымен зіні кілеттілігін асыра пайдалананы шін, сйтіп баса тлалара н/е йымдара зиян келтіргені шін, егер оларды бл іс - рекеті азаматтарды н/е йымдарды зады мдделеріне ж/е ытарына не болмаса замен оралатын оамны н/е мем- мдделеріне елеулі зиян келтірілген болса, жазалау шаралары арастырылады.кімшілік жауапкершілік.Аудит – ызметті лицензияланатын трі, сондытан оны «лицензиялау туралы» заа сйкес жаупкершілігі бар. Аталмыш зада аудиторлы ызметті тиісті лицензиясыз жзеге асыраны шін ылмысты жне кімшілік жаупкершілік, сонымен бірге лицензиясыз ызметті жзеге асырудан алан табысты бюджеттке алу тріндегі материалды жаупкершілік арастырылан. лицензия беруші орган тмендегі жадайларда лицензия ызметін тотата алады: егер мем-к адаалаушы н/е баылаушы органдар лицензия алушыны лицензиялы талаптар мен шарттарды бандыын анытаан болса. Егер лицензия алушы жіберілген ателерді (бзушылытарды) жою жніндегі лицензия берушіні талаптарын орындамаса. Лицензия алушы лицензиялы алымды белгіленген мерзімні ішінде тлемеген жадайда, сондай – а, зады тланы ызметт тотатылан жадайда лицензия зіні зады кшін жоалтады ж/е жойылан болып есептелінеді.

49.

50.. Р-ы аудиторлы ызметті реттеу ерекшелігі. " Р аудиторлы ызмет туралы" Заы, оны мазмны, аудитті алыптастыру мен дамытудаы мні.

49 азастандаы аудитті алыптасуы жне дамуы. Р- нарыындаы аудиторлы ызметті азіргі жадайы. АЗАСТАНДАаудитті дамуы 1990 жылды 15 апанында азак ССР Министрлер Кеесіні абылдаан № 60 аулысыны негізінде аржы Министрлігіні жанында шаруашылы есептегі зіні территориялы блімшелері бар "азастанаудит" аудиторлы орталыыны рылуынан басталады.Ал 1992 жылдан бл орталыты негізінде ірі акционерлік компания рылыан болатын. Осы аудиторлы орталы азастан аудиторлы ызметіні негізін рып, оны ркендеуіне басты себепкер болды. азастандаы аудитті дамуына басты серін тигізген 1993 ж.18 азанында азастан Республикасыны Жоары Советімен азастан Республикасыны " азастан Республикасында аудиторлы ызмет туралы" заыны абылдануы. За азастан Республикасында аудиторлы ызметтерді реттеу жне жргізу мсеслерімен атар оны йымдастырылу жйесін, аудиторларды аттестациялау талаптары мен шарттарын, аудитті жргізу жне баса да аудиторлы ызметтер крсету,аудиторларды ытары мен міндеттері, аудиторлы жауапкершілік жне оны оамды йымдарын анытады. Аудиторлы ызметті рі арай дамуына сер еткен 1998 ж. 20 арашада абылданан № 304-I РЗ "Аудиторлы кызмет туралы" заы.За азастан Республикасында аудиторлы кызметті жзеге асыру процессінде мемлекеттік органдар, зады жне жеке тлалар , аудиторлар мен аудиторлы йымдар арасындаы туындайтын атынастарды реттесе 15 атар 2001 ж. абылданан "Аудиторлы ызмет туралы" азастан Республикасыны Заына згерістер мен толытыру енгізу туралы Заы оны рі арай дамуына жол ашып, кптеген тсініктер натыланып, негізгі халыаралы аудит талаптарына сйекстендірілді.

азастан Республикасында аудиторларды (жеке жне зады тлаларды) Казастанны аудиторлар Палатасы біріктіреді. Казастанны аудиторлар Палатасы 1993 ж.азанынан бастап комерциялы емес, туелсіз, ксіби, зін зі басаратын жне аржыландыратын йым ретінде рылан. Ол зады тла жне з жмысын оны мшелеріні жалпы жиналысында абылданан жарыны негізіде жргізеді. Казастанны аудиторлар Палатасы 2000 ж.май айында СНГ мемлекетттеріні ішінде бірінші болып Халыаралы бухгалтерлер федерациясына (IFAC) мше болып абылданды. IFAC -ты рамына тек ксіпкерлер йымы ана абылданады.

IFAC -ты алдында тран негізгі масат -ол бухгалтерлерді йымына оларды маманды біліктілік дегейін дайы жетілдіріп отыруа жан жаты кмек крсету. IFAC-ты рамына кіру, біріншіден, халыаралы бухгалтерлер мен аудиторлар ауымдастыына мше болып, бухгалтерлік есепті халыаралы талаптара сйкес жргізу болса, екіншіден Казастанны аудиторлар Палатасыны халыаралы дегейін баалау жне осы уаыт ішіндегі жргізілген жмыстарды нтижесі болып табылады.

Бізді елімізде аудит дамуы 1987 жылы «Инаудит» акционерлік оамы пайда болуынан басталады. Ол КСРО Министрлер Кеесіні арнайы аулысына сай рылан. Оны рылуы елімізде аудитты арыарай дамытуа зор ыпал етті. Шаруашылы есептегі ревизиялы топтармен салыстыранда жоары йымды-ыты нысанаа ие боланымен фирма мемлекеттік баылау органы базасында рылды, ал рылтайшылары ода министрліктері болды.

Бірегей рылым ретінде «Инаудит» саталмады, ол бірнеше жеке аудиторлы фирмаларын руа жне басаруа ммкіндік туан ксіпой мамандар мен наыз кш бастаушыларды кп істеуінде болды.

1989-1993 жылдары КСРО-даы аудиторлы ызмет туралы за актілерін абылдауа мтылыс жасалды. Бл кезеде елде кптеген коммерциялы йымдар, оны ішінде аудиторлы фирмалар пайда болды. Соылары жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер ретінде тіркелді. 1989 жылы азССР-ыны аржы министрлігіні баылауревизиялы басармасы жанында шаруашылы есептегі ревизиялы топ рылды. Содан со оны базасында 1990 жылы кімет шешімімен алашы «Шаруашылы есептегі аудиторлы орталы» аудиторлы фирмасы мен оны ауматы блімшелері йымдастырылды. Жинаталан тжірибе, траты трде скен аудиторлы ызмет крсету, андай да бір дрежеде лемдік аудиторлы практика сынымы 1992 жылы шаруашылы есептегі орталыты «азастан-аудит» туелсіз акционелік аудиторлы компаниясына айналдыруа ммкіндік берді. Ол республикадаы аудиторлы ызымет крсету жніндегі, меншікті жеке нысанына негізделген жне аудитты кімет атынан жргізу ыы бар лицензияа ие бірінші туелсіз ксіби компания болып табылды.

азастанда аудитты алыптасуы мен оны ке танымал болуына «азастан-аудитты» сіірген ебегі зор. Ол республикамызда аудиторлы ызымет туралы за жобасын жасауды негізгі дайындаушысы жне оны минстрліктерде, кімет дегейінде жне парламент комитеттерінде талылануында бас кеесші, сонымен атар азастан аудиторлары Палатасы жарысыны жобасыны авторы болды.

1990 жылдан бастап рынокта «Эрнест энд Янг Сырты аудит» БК пайда болды. Ол орналасан жері жне иелігіне арамастан оларды тініштері бірлескен ксіпорындара аудиторлы тексерулер жргізді. Бл сол кезде «лкен алтылыа» енген ірі континент аралы аудиторлы фирма еді.

азір азастанда аудиторлы ызмет крсететін ірі халыаралы аудиторлы йымдар мен жергілікті аудиторлы фирмалар з ызметтерін дамытуда. азастанда аудиторлы ызметтіне басшылы жасайтын оамды йым -Р аудитолар Палатасы болып табылады. Казастанны аудиторлар палатасы аудиторлар мен аудиторлар йымыны з еркімен бірігуіні негізінде рылады.Палата зіні жмысын мемлекеттік кімет жне басару органдарымен атынаста жргізеді. Палата з еркімен халыаралы одатара, Палаталара, оамды бірлестіктерге кіруге жне келісімдер жасауа ылы.

 

51.аржылы есеп беру аудитіні барысында алаятыпен ателіктерді арастыруа аудиторларды жауапкершілігі – тiрік жне ате ымдарын анытайды.