Ішкі баылау. Ішкі баылау жйесін баалау. №19. Баылау сапасы жйесі...АХС 220
Аудиторлы фирманы аудиторларды жмысына баылау жасауы. Орташа жне ірі аудиторлы фирмаларды орындалатын жмыстарды сапасына жне аудит бойынша рдістерді жзеге асырылуына баылау жасау біліктілігі жоары мамандардан рылан Сарапшылар Кеесіне жктеледі. Бл кеес жмыс тобыны атысушылары дайындаан барлы жмыс файлдарын тексереді. Фирмаішілік стандарттара сйкес аудитті сапасына баылау жасауды амтамасыз ету шін траты жне аымдаы файлдар енгізілген жаттар жасалуа тиісті. Аымдаы файлдар – жмыс тобыны жетекшісі тексерген жаттар. Аудит нтижелерін тексеру кезінде негізінен тмендегі мселелерге кіл аударуы ажет:
- аудитті жалпы жоспара жне бадарламаа сйкес орындаландыы;
- жасалан жмыстарды жне оларды нтижелеріні тиісінше жатталандыы;
- айындалан аудиторлы рдістерді масатына жеткендігі;
- тексеру нтижелеріні аржылы орытынды есепті дрыстыы жнінде ой-пікір білдіру шін негіз боландыы.
Траты файлдар – Сарапшылар Кеесі мен аудиторлы фирманы басшысы тексеріп, бекіткен жаттар. Ондай жаттара тмендегілерді жатызуа болады:
- ызмет крсету рдісіндегі екі жаты міндеттері мен шарттары туралы апараттары бар клиентке арналан хат – келісім;
- клиентті ішкі баылау жйесіндегі негізгі кемшіліктер жне оларды жою жніндегі сыныстарды хабарлаушы хат;
- аудиторлы тексеру нтижелерін арастыру хаттамалары жне т.б.
Аудиторлар жмысыны сапасына сырты баылауды мемлекеттік органдар жзеге асыра алады. Біра бл баылау жанама болып табылады, себебі оны масаты – аудиторды жмысын тексеру емес, салы тлеуді дрыстыын, ксіпорында заа айшы іс-рекеттерді орын алуын жне т.б. тексеру.
Аудит осы мемлекетте абылданан стандарттар мен принциптерге сйкес болса ана сапалы аудит ретінде танылады. Ресми дегейде азастанда да осы ыпал рекет етеді деп есептелінеді.
Алайда, іс-тжірибеде клиенттер аудиторларды атал, біра ділетті орытынды пікірлер жасауына байланысты, оларды жргізілген аудитті сапасы тмен деп кінлауа тырысады, сйтіп осы негізде келісім-шарт бойынша тленуге тиісті крсетілген ызмет шін тлем жасаудан бас тартады немесе аудиторларды стінен лицензия беруші органа шаым жасауы ммкін.
Аудитор ксібіні ерекшелігі – оларды маызды оамды міндетті ызметті орындайтыында. Яни, олар кптеген апарат ттынушыларды (банктерді, инвестициялы компанияларды кілдері, контрагенттер) бл экономикалы субъектімен істес болу немесе болмау жнінде шешім абылдауына негіз болатын аржылы орытынды есепті дрыстыын длелдейді немесе длелдемейді. Аудитор шін басты міндет – аудиторлы орытындыа сенгісі келетін адамдарды мітін алдамау. Сондытан аудитор клиентті кез-келген ыырлыы мен тілектерін орындауа емес, белгілі бір ережелер мен ксіби этикалы кодексті шеберінде рекет етуге міндетті.
Клиентке сапалы ызмет крсету шін аудиторлы фирмалар здеріні йымды рылымдарын басаруды теориясы мен практикасында, сонымен бірге клиенттерге крсетілетін ызмет трлеріне арай руа болады.
рбір аудиторлы фирма зіні йымды рылымын з бетінше анытайтын боландытан, оларды тжірибесін жинатап крсету крделірек. Біра, негізгі блімшелер мен басару органдарын анытауа болады.
Ірі аудиторлы фирмаларды басару рылымы тменгілерден труы ммкін:
- директорлар кеесі;
- директор;
- аудит объектілері бойынша департаменттер (жалпы аудит, банктік, сатандыру, зейнетаы орларыны жне баса аржылы институттарды);
- кеес беру департаменті (салы салу, бухгалтерлік есеп мселелері бойынша);
- маркетинг блімі, бухгалтерия, апаратты, загерлік блімдер жне т.б.
Орташа аудиторлы фирмаларды йымды рылымында тмендегі лауазымды ызмет трлері болуы ммкін:
- фирманы директоры;
- фирманы аудит жніндегі директоры:
- кеес беру блімі;
- мліктерді баалау, загерлік, апаратты, шаруашылы жне т.б. блімдер.
Ірі аудиторлы компаниялар, сондай-а, халыаралы фирмалар аудитті мыныдый рамда жзеге асырады: аудиторды кмекшісі, аа аудитор, супервайзер, менеджер жне партнер.
Аудиторлы ызметті сапасына баылау жасау бірнеше аспектілерінде жзеге асырылады:
- негізгі аудиторды з ассистенттеріні жмыстарына баылау жасауы;
- аудиторлы фирманы аудиторларды жмысына баылау жасауы;
- сырты баылау.
Негізгі аудиторды з ассистенттеріні жмысына баылау жасауы. Негізгі аудитор аудитті орындалуына толы жауап береді. Тексеру жргізу кезінде ол ассистенттерді жмысына баылау жасауа, ксіпорын ызметіні мселелері, есепті жне оан сйкес, аудитті йымдастыруды болуы ммкін мселелері бойынша нсау беруге тиісті. Аа аудиторлара жне атардаы тексеруге атысушылара берілген кез-келген тапсырма, жмысты тапсыран жа оны орындаушыны осы жмысты орындауа білімі мен тжірибесіні жеткіліктігіне саналы трде сенімді болатындай етіп жзеге асырылуа тиісті.
Аудиторлы фирманы аудиторларды жмысына баылау жасауы. Орташа жне ірі аудиторлы фирмаларда орындалатын жмыстарды сапасына жне аудит бойынша процедураларды жзеге асырылуына баылау жасау біліктілігі жоары мамандардан рылан Сарапшылар Кеесіне жктеледі. Бл кеес жмыс тобыны атысушылары дайындаан барлы жмыс файлдарын тексереді. Фирмаішілік стандарттара сйкес аудитті сапасына баылау жасауды амтамасыз ету шін траты жне аымдаы файлдар енгізілген жаттар жасалуы тиісті.
Аымдаы файлдар – жмыс тобыны жетекшісі тексерген жаттар.
Аудит нтижелерін тексеру кезінде негізінен тмендегі мселелерге кіл аудару ажет:
- аудитті жалпы жоспара жне бадарламаа сйкес орындаландыы;
- жасалынан жмыстарды жне оларды нтижелеріні тиісінше жатталандыы;
- айындалан аудиторлы процедураларды масатына жеткендігі;
- тексеру нтижелеріні аржылы орытынды есепті дрыстыы жнінде ой-пікір білдіру шін негіз болатындыы.
Траты файлдар – Сарапшылар кеесі мен аудиторлы фирманы басшысы тексеріп, бекіткен жаттар. Ондай жаттара тмендегілерді жатызуа болады:
- ызмет крсету процесіндегі екі жаты міндеттері мен шарттары туралы апараттары бар клиентке арналан хат-келісім;
- клиентті ішкі баылау жйесіндегі негізгі кемшіліктер жне оларды жою жніндегі сыныстарды хабарлаушы хат;
- аудиторлы тексеру нтижелерін арастыру хаттамалары жне т.б.
Аудиторлар жмысыны сапасына сырты баылаудымемлекеттік органдар жзеге асыра алады. Біра бл баылау жанама болып табылады, себебі оны масаты – аудиторды жмысын тексеру емес, салы тлеуді дрыстыын, ксіпорында заа айшы іс-рекеттерді орын алуын жне т.б. тексеру.
Кейбір экономистер белгілі бір аудиторлы фирма жмысыны сапалылыына сол клиентке баса аудиторлы йымны кшімен айта тексеру жргізу арылы кз жеткізуге болады деп есептейді. рине, мндай шара сапалылыты тексеру нсаларыны бірі болып табылуы ммкін, біра оны тиімді болуы екі талай. детте, сапаны тексеруші бірнеше аудиторлы файлдарды іріктеп алып, негізінен тексеру нтижесі бойынша клиенттерде ескертулер болмаандарына тексеру жргізеді. Бір аудиторлы фирманы кп санды клиенттеріне айтадан толы аудит ткізу орынсыз рі ысырапшыл рекет болар еді.
220 (АХС) аржылы есептілік аудитіні сапасын баылау шараларына атысы бар аудиторды жауапкершіліктері туралы млімдейді. Бл сондай-а керек боланда келісім сапаны баылау шолушы жауапкершілігін анытайды. Бл АХС байланысты дептану талаптарымен бірге оылуы тиіс.
Аудиторды масаты – аудитора аыла онымды сенімділік беретін келісім дегейінде сапаны баылау шараларын ендіру.
(a) Аудитор ксіби стандарттара жне олданыстаы зады жне реттеуші талаптара сйкес келеді; жне
(b) Шыарылан аудиторды есебі жадайлара тн.
Келісімді орындау сапасын баылауды тексеруші тмендегі объективті бааны жне аудиторды есебін тйіндеу кезінде ол жеткізілген орытындыларды біріктіруі тиіс:
(а) Жоба бойынша командамен бірге жасаан маызды мселелерді талылау;
(b) аржылы есептілікті жне сынылан аудиторды есебін тексеру;
(c) Жоба бойынша жаса жасаан тиісті пікірлерге жне ол жеткізілген орытындылара атысты тадалан аудиторлы жаттаманы тексеру; жне
(d) Аудиторды есебін тйіндеу кезінде ол жеткізілген орытындыларды баалау мен сынылан аудиторды есебі сйкес келетінін арастыру.
70.
71.Ішкі жне сырты аудитті шаруашылы жйесі жне оларды арасындаы зара байланыс.
ЭЭЭЭЭЭЭЭЭ
72.ЭКомпанияны басару жйесіндегі туелсіз аудиторды рлі жне экономикалы баылау.