Аржылы есептілікті элементтері мен нысандарына сипаттама берііз

аржылы есептілік дегеніміз – йымны аржылы жадайы, аржылы нтижесі жне аржылы жадайындаы згерістер туралы апараттарды крсететін бухгалтерлік есепті дісі. аржылы есептілік операциялар мен баса жадайларды аржылы нтижелерін оларды экономикалы сипаттамаларына сйкес кеейтілген категориялара жинатап отырып крсетеді. аржылы есеп беруді деректері бойынша орлар мен шыындарды алыптастыруа арналан аражат кздеріні артышылыын немесе кемшілігін анытайды. аржылы есеп беру ксіпорынны несиеге абілеттілігін, яни оны міндеттемелер бойынша толытай жне з уаытында есептесе алатындыын баалауа ммкіндік береді.

Р «Бухгалтерлік есеп жне аржылы есептілік» туралы заына сйкес аржылы есептілікті келесідей нысандары бар:

1) Бухгалтерлік баланс (аржылы жадайы туралы есеп).

2) Пайда мен зиян туралы есеп (жиынты пайда туралы есеп)

3) Аша аражаттарыны озалысы туралы есеп

4) Капиталдаы згерістер туралы есеп

5) Тсіндірме жазба

1. Баланс – йымны шаруашылы аражаттарыны рамы жне алыптасу кздері туралы апараттарды белгілі бір кнге аша аражаттары трінде экономикалы топтастыру дісі.

Бухгалтерлік баланс арылы йымны белгілі бір есептік кезеіндегі аржылы жадайын анытауа болады.

2.Пайда мен зиян туралы есеп – йымны аржылы нтижесін крсетеді. Бл нысан йым кредиторлары мен инвесторлары шін маызды апарат кзі.Бл нысан келесі баптардан трады:

1) Дайын німдерді сатудан тскен табыс

2) Сатылан дайын німдерді зіндік ны

3) Жиынты табыс

4) Кезе шыындары

5) Негізгі ызметтен тскен табыс(5бап=3бап-4бап) н\е зиян

6) Негізгі емес ызметтен тскен табыс н\е зиян

7) Салы салынана дейінгі ызметтен тскен табыс н\е зиян (7бап=5бап+6бап)

8) Табыс салыы

9) Салы салынаннан кейінгі ызметтен тскен табыс н\е зиян (9бап=7бап-8бап)

10) Кездейсо жадайдан тскен табыс н\е зиян

11) Таза табыс н\е зиян

3. Аша аражаттарыны озалысы туралы есеп – бл нысан белгілі бір есептік кезе ішіндегі йыма келіп тскен аша аражаттары мен оларды пайдалануы туралы апарат береді. Осы нысан арылы аржылы есептілік мліметтерін пайдаланушылар йымны аша аражаттарын табу абілеттілігін жне оларды андай кздерге жмсап отырандыын кре алады. Бл есепте йым ызметі 3 трде арастырылады: 1) Операционды 2)Инвестициялы; 3) аржылы ызмет.

Капиталдаы згерістер туралы есеп. Бл нысанда крсетіледі: 1) есептік кезедегі таза табыс н/се зиян сомасы;2) йымны меншікті капиталыны болып табылатын барлы баптар; 3) есептік саясатта болан згерістер серінен енгізілген тзетулер; 4) меншікті капитал бойынша жргізілген операциялар сомасы; 5) есептік кезе басындаы жне соындаы блінбеген табыс немесе зиян сомасы. Осы нысана талдау жасау арылы капиталдаы болан згерістерді себептері аныталады.

4. Тсіндірме жазбаны наты бекітілген нысаны жо, онда жоарыда крсетілген нысана толытырулар, тсіндірулер мтін трінде жазылып крсетіледі.

аржылы есептіліктер элементтері – онда крсетілуі тиісті баптар. .е.э. екі белгісі бойынша блінеді.

А) йымны аржылы жадайына байланысты элементтер

1.Активтер

2.Міндеттемелер

3.Меншікті капитал

) йымны аржылы нтижесін крсететін элементтер

4.Кірістер

5.Шыыстар

Активтер - бл йым болашата экон. пайда алуды ктетін ресурстары. йымны кптеген активтері негізгі ралдар, матер.емес активтер, табии ж\е зататй нысаны жо формаларда болады. Активтерді ш басты сипаттамасы бар: -здерінде болаша экономикалы табысты сатайды- аша аражаттары мен оларды баламаларыны тікелей жне жанама аымына салынан уат; - йымны осы болаша табыстарды баылау абілеті бар; -ткен кезедегі мміле мен оиаларды нтижесін болып табылады. Барлы баса активтер за мерзімді активтер деп жіктелуге тиісті.

Міндеттемелік – бл йымны экон. табыс келетін, ресурстарыны шыуына келетін брыны оиалар нтижесінде пайда болан міндеттері. Міндеттемелрді ш басты сипаттамалры бар: -Наты бар міндеттемені сипаттайды, жіне ол активтерді шыыс етілуін немесе ызметтерді крсетілуін талап етеді; - йым шін міндеттемені орындалу міндетті, жалтару ммкін емес; - ткен кезедегі мміле мен оиаларды нтижесі болып табылады. ХЕС 1: Міндеттемелер ыса мерзімді деп жіктеледі, егер: оларды компанияны операциялы циклыны деттегі жадайларында теу кзделген болса, немесе ол есепті кннен бастап 12 ай ішінде телуге тиіс болса. Барлы баса міндеттемелер за мерзімді деп жіктелуге тиісті

Капитал – бл йымны активтеріні барлы міндеттемелерді шегерген кейінгі алатын арыз.

Осы ш элемент йымны бухг.балансында крініс табады.

Кірістер – белгілі бір есептік кезе ішіндегі экономикалы пайданы лаюы н\е міндеттемелерді азаюы.

Шыыстар - белгілі бір есептік кезе ішіндегі экон.пайданы азаюы н\е міндеттемелерді кбеюі.

«Кірістер мен шыыстар» йымны пайда мен зиян туралы есебінде крініс табады.

аржылы есептілік элементтерін тану – элементтерді біріні анытамасына сйкес келетін ж\е тменде айтылатын тану критерийлеріне жауап беретін бапты баланса н\е пайда ж\е зиян жніндегі есептілікке осу рдісі болып табылады.

Аудиторлы есеп (орытынды), оны жасау жне тапсыру тртіптеріне сипаттама берііз

Аудиторлы ызмет аудитті негізгі аидаларын сатау негізінде жргізіледі:

1. ылыми аудитті бл методологиясы аиат шындыты объективті нерлым толы бейнелейтін экономикалы теория мен диалектикалы тсілге сйенуі тиіс. Аудит нарыты экономика жадайында рекет жасаушы
талаптара толы сйкес жргізілуі тиіс. ылыми басару трысынан аланда аудиторлы ызмет крсетуінде ылыми зерттеу жмыстарыны элементтері де болады, йткені ол аиат болып саналатын кейбір ылыми жайларды
шаруашылыты басару тжірибесінде алай іске асыруа болатынын тексеруге ммкіндік береді. Сондытан да аудитор есебінде кбінесе белгілі бір білім жне дадыны иемденетін ылым рекет етеді.

2. Жйелілік, бтіндік жне комплекстік.Жйелілік пен бтінділік аудиторлы тексеру барысында зерттеу объектісін жекеше емес, керісінше жан-жаты зара байланыста арастыруды талап етеді. Аудит объектісі бтіндей бір жйе ретінде арастырылады, мны зі тереірек танып-білуді амтамасыз етеді.

Комплекстік шаруашылы субъектіні рекетіні крсеткіштерін, былыстарды зара туелділікте арау, аудиторлы процедураларды жйелік реттерін сатай отырып, рі йымдасан трде жргізілуін талап етеді.