Ашаны мні мен атаратын ызметтері.

Экономика” ымы жне оны ш кзарасты трыдан анытау.

Экономика ымын ылыма енгізген грек философы Аристотель болан.

Экономика дегеніміз – адам міріне ажетті тауарлар мен ызметтерді ндіретін салалар мен ксіпорындарды жиынтыы.

Экономикалы ылым - білім жиыны, оамда стемдік ететін шаруашылы идеологиясыны негізгі рамы жне экономикалы ойлауды алыптастырушы.

Экономика ымын ш кзарасты трыдан анытау: экономика шаруашылы іс-рекет ретінде, экономика шаруашылы жргізу туралы ылым ретінде, экономика шаруашылы жргізу жадайында алыптасатын адамдар арасындаы атынастар ретінде.

Экономикалы ылым - білім жиыны, оамда стемдік ететін шаруашылы идеологиясыны негізгі рамы жне экономикалы ойлауды алыптастырушы. Экономикалы ылымны негізгі блігіне мыналар кіреді: экономикалы теория, шаруашылы логикасыны тжірибесі ретінде экономикадаы табии процестерді реттеу, шаруашылы ызметіндегі тжірибені реттеу, оам мен индивидумны ажетін анааттандыру.

Дниежзіндегі экономистерді кбі экономикалы теорияны жан-жаты ылым дейді. Ресурстарды талдау проблемасы мен экономикалы теорияны оу пні ретіндегі (экономика жне саяси экономика) экономика ылымынан айырмашылыы: шаруашылы жне адамдар тртібін, рекеттерді наты, траты длелдермен анытайды, ашаннан белгілі тсініктер мен категорияларды бастапы білім негізінде тсіндіреді.

Экономикалы ылым р уаытта наты шындыты зерттеумен байланысты задар мен задылытарды ашу, даму рдісін зарту, оамны масатына жету тсілдері мен дістеріне болжам жасайды. Басалай айтанда, экономикалы ылым р уаытта динамикалы.

Экономикалы теория, саяси экономия, экономика пндеріне натылы анытама берсек, мынадай жадайды анытауа болады:

Біріншіден – экономикалы теория адамдар арасындаы байланысты жне оларды ндірістегі тртібін, тауар айырбастау жне ызмет жадайында шектелген ресурстарды пайдалану тсілін, материалды жне материалды емес игілікті ндіру оларды блу жне ттынуды реттейді.

Аша-несие саясаты жне оны ралдары

Аша-несие саясаты - бл айналыстаы аша массасын, несие клемін, сыйаы (мдделендіру) млшерлемесін згертуге жалпы банк жуйесіні ызметін реттеуге баытталан шаралар жиынтыы.

Шаруашылы конъюктурасынын, жадайына байланысты аша-несие саясатыны екі трі болады:

1.Рестрикциялы аша-несие саясаты;

2.Экспанцонды аша-несие саясаты.

Рестрикциялы аша-несие саясаты — екінші дегейлі банктерді несиелік операциялар клемін шектеуге жне ата шарт белгілеуге, сондай-а сыйаы млшерлемесіні дегейін арттыруа баытталатын шаралар жиынтыы.

Экспанционды аша-несие саясаты — несие беру клемін кеейтумен, айналыстаы аша-массасыны суіне баылауды лсіздігімен жне сыйаы млшерлемесіні тмендеуімен байланысты шаралар.

Аша-несие саясатыны ралдары екі топа блінеді

Тікелей ралдар (несие баасы мен немесе сомасына тікелей баылауаарналан):

· несиені баасын (Р — сыйаы млшерлемесін) не санын (Q) белгілеу немесе шектеу;

· коммерциялы банктерді балансына атысты несиелік лимиттер белгілеу.

Жанама ралдар (нарыа ыпал ету арылы ашаа деген сраныс пен сыныса ыпал етуге арналаан):

· ашы нарытаы операциялар;

· міндетті резервтік талаптар;

· несиелеуге жне вексельдерді айта есепке алуа байланысты операциялар.

азіргі уаытта жоарыда аталан ралдарды ішінде іс-жзінде олданылып отырандары: ресми сыйаы млшерлемелерін белгілеу, ыса мерзімді ноттарды эмиссиялау, ашы нарытаы операциялар.

 

Билет 2

Ашаны мні мен атаратын ызметтері.

Аша – жалпы бірдей эквивалент, ерекше тауар, онда барлы баса тауарды ны бейнеленеді жне оны делдал ретінде атысуыменен тауар ндірушілер арасында ебек німдеріні айырбасы здіксіз жасала береді.

Ашаны атаратын ызметтері:

1. н лшемі. Ашаны кмегімен баса барлы тауарды нын крсетуге болады.

2. Айналым ралы. Осы ызметті аша олма - ол трінде атарады, себебі олар наты тауар айырбасында делдалды ызмет атарады. (тауар – аша-тауар)

3. Тлем ралы. Бл ызмет тауарды несиеге сатан кезде, ашаны арыза бергенде, салыты, жалаыны жне т.б. тлемдерді атарады.

4. орлану немесе азына жинау ралы. Аша айналысын тотатады жне келешекте за мерзім пайдаланатын тауарларды сатып алу шін орланады.

5. лемдік аша трінде болуы. лемдік аша алтын жне нерксібі дамыан елдердегі траты валюта болып табылады.

Ашаа бірнеше асиеттер тн:

- Біртектілігі жне сапалылыы (жасанды аша жасау те иына соады).

- Пайдалануа те ыайлы

- Млтіксіз саталынуы

Аша жне тауар млшері

айта ру кезеіне дейін «аша айналымы» мен «аша айналысы» ымдары арасында айтарлытай шек ойылатын. Аша айналысыдеп олма-ол ашаны озалысы танылды. Ал аша айналымы ымы одан ке маына бергендіктен ол олма-ол жне олма-олсыз айналым маынасын сипаттайды. Бл жадайда олма-ол аша озалысы трындарды (халыты) ашалай табыстарыны блінуін арастырса, олма-олсыз аша ндіріс аражаттарыны блінуін арастырады.