Экономикалы суді типтері

оамды ндірісті типіне байланысты, німні су шапшандыы мен ндіріс факторлары клемі згерістеріні арасындаы сйкестік р трлі болуы ммкін, сондытан экономикалы су де бірнеше типке блінеді.

 

1. Интенсивті типі — техника мен технологияны жетілдірілуі арылы лтты німні суі. Тиімді экономика экономикалы суді интенсивті типін олдануа тырысады. Экономикалы суді интенсивтік факторлары:

— олданылатын ресурстар сапасыны суі (жмыс кшіні сапасын сіру жне затты капиталды сапасын жасарту);

— ресурстарды пайдалану дістерін жасарту (технологияны жетілдіру, ндірісті жне ткізуді йымдастыру мен басаруды жетілдіру).

1. Экстенсивті типі – осымша ндіріс факторларын тарту арылы лтты німіні суі. Экономикалы суді экстенсивтік факторлары:

— жмыс кшіні саныны суі;

— капиталды клемі суі.

1. Аралас типі — факторларды суімен атар техникамен технологияны жетілдірілуі арылы лтты німні суі.

Экономикалы теорияда экономикалы суді сапасы деген ым леуметтік баытталуыны кшеюімен байланыстырылады, оны сипаттайтын келесі крсеткіштер:

1. халыты материалды л-ауатыны жасаруы;

2. адамны бос уаытыны кбеюі;

3. леуметтік инфрарылым салаларыны даму дрежесіні жоарылауы;

4. адам капиталына инвестицияны сіру;

5. адамдарды ебек жне мір жадайларыны ауіпсіздігін амтамасыз ету;

6. жмыссыздар мен жмыса абілеті жотарды леуметтік орау;

7. ебек нарыында сыныс клеміні суі жадайында жмыспен толы амтуды олдау.

Экономикалы суді факторлары дегеніміз ндірісті наты клемін жне оны тиімділігі мен сапасын арттыратын былыстар ыпалына мен процестер. Тигізетін ыпалына арай экономикалы суді факторлары жанама жне тікелей факторлара блінеді.

Экономикалы суді факторлары:

Тікелей факторлар:	Жанама факторлар:
-Ебек ресурстарыны саны мен сапасыны суі. — Негізгі капитал клеміні суі жне сапалы рамыны жасаруы. — ндірісті йымдастырумен атар технологияны жетілдірілуі. — Пайдаланатын табии ресурстарды саны мен сапалылыыны артуы. — оамдаы ксіпкерлік абілетіні суі.	— Сраныс факторлары – ттыну, инвестициялы, мемлекеттік шыындарды суі. — сыныс факторлары – бсекені дамуы, ресурстарды баасыны тмендеуі, несие алу ммкіншілігіні суі. — Блу факторлары – оамдаы барлы ресурстарды тиімді пайдалану.

азастан шін экономикалы суді тиімділігі мен сапасы маызды мселе. за мерзім бойы елімізді экономикалы дамуыны нтижесі жалпы оамды німні сан жаынан су арындылыы арылы бааланып отырды. Ксіпорындарды болуы мен дамуы іс жзінде оларды здеріні німдерін сатудан тскен табыстар есебінен шыындарын теу абілетімен байланысты болмады. Бл жадай ксіпорындарды іс-рекеттеріні тиімділігіне туелсіз, аржыландыруды тыс кзі жне ебек пен капиталды шекті німділігімен байланыстырылан табыстарды блу жйесіні болуымен длелденеді. азастан республикасыны жргізіп отыран экономикалы саясатыны негізгі масаты – шет ел инвестициясыны жне ішкі жинаты жоары дейгейіндегі экономикалы ашытыы негізінде экономикалы суге жету. Дамыан елдердегі экономикалы суді стандартты дегейі негізінен орта есеппен жылына 2 4,5 пайызды райды. Экономикалы суге баса да бір масат – жмыспен толы амтамасыз ету абыса алады. (Жмыссызды дегейіні 2-3 %-ды крсеткіші олайлы деп саналады. Іс жзіндегі крсеткіш басаша: 3,5-8,5 %). Баа дегейіні тратылыы мен лтты валютаны орнытылыы масатына мынадай жадайда жеттік деуге болады, егер инфляция дегейі жылына 1-2 %-ды райтын болса. (Іс жзінде детте ол5-10%-а жетеді).

азастан экономикасыны су динамикасы. Елімізді экономикасыны азіргі кезеде траты за мерзімдік суді амтамасыз ету мселесі Стратегиялы басымдытарды маыздысы болып табылады. Бл мселені арастыру шін, е алдымен аымды жадайды дрыс баалау ажет. азастан 90-шы жылдарды басынан экономикалы суді дадарысы мен экономикада рылымды ілгерілеушілікті бастан ткерді. Отанды экономиканы реформалану рдісіні туіне айтарлытай ыпал крсеткен дадарысты баса трлері бойынша да мліметтер келтірілуде. Экономикалы суді дадарысыдеп лемдік практикада ІЖ-ні жаласан ш жыл бойында 9 %-а тмендеуі алынады.