Материалды нктені динамикасы

Механиканы негізгі заы ретінде Ньютонны ш заы айтылады.

Ньютонны бірінші заы.

Дене баса бір сырты кш сер еткенше тынышты кйін сатайды немесе тзу сызыты озалыста болады.

Денені з озалысын немесе тынышты кйін сатауа мтылуын инерттілік деп атайды. Сондытан Ньютонны бірінші заын инерция заыдеп атайды.

Егер денелерді инерциалды асиеті болмаса, онда оны озалысы деуді сипаттамай, тек сол уаыттаы жылдамдыты шамасын ана крсетеді. Инерциалды асиет, ол озалыс тріне байланысты емес, ол барлы физикалы денелерге тн асиет.

Ньютонны екінші заы.

Бл зады арастырмас брын кш, масса, импульс сияты физикалы шамаларды арастырайы.

Масса

1. Денені, баса денелер сер етпеген кездегі зіні жылдамдыын сатауын инерттілік деп атайды. Материалды нктені жне ілгерілемелі озалыстаы денені инерттілік лшемін сипаттайтын физикалы шаманы –инертті масса деп атайды.

2. Масса - бкілэлемдік тартылыс заына сйкес, денелерді баса денелермен серлесу абілеттілігін де сипаттайды. Мндай жадайда, масса гравитацияны лшемі болып табылатындытан – оны гравитациялы масса деп атайды. лшем бірлігі – килограмм (кг). Масса – скалярлы шама.

Денені берілген нктедегі тыыздыы деп денені бір кішкентай блігіні dm массасыны, осы блікті клеміне dV атынасын айтады.

лшем бірлігі – (кг/ )

Кш. Кш деп денелерді зара серлесуіні нтижесінде бір-біріне деу беруін айтамыз.

Денелерді зара сері бір-біріне деу беріп ана оймай, бір-біріні клемі мен пішінін де згерте алады, яни денені блшектеріні орын ауыстыруы пайда болады.

Кш – векторлы шама. лшем бірлігі – Ньютон (Н): 1Н деп – кшті массасы 1кг денеге 1м/с2 деу беруін айтады. Импульс.

Денені массасы мен жылдамдыыны кбейтіндісін импульс деп атайды

Импульсті баыты жылдамдыты баытымен баыттас. Бл тедеу ілгерлемелі озалыстаы материалды нкте шін тура келеді, ал озалыстаы материалды нктелер жиынтыынан тратын дене шін толы импульс:

=

немесе екі серлесетін блшектерді тйы жйесіні толы импульсы:

const

Импульс – векторлы шама. лшем бірлігі – (кг·м/с).

Ньютонны екінші заы.

Ньютонны екінші заы денелерді зара серлесуі жне ілгерлемелі озалысы кезінде оларда болатын згерістерді байланысын сипаттайды. Сондытан, бл за ілгерлемелі озалыс динамикасыны негізгі заы болып табылады. Ол былай тжырымдалады:

Денені алан деуі, сер етуші кшке тура пропорционал, ал дене массасына кері пропорционал жне сер етуші кшті баыты бойынша згереді.

соы тедеуді деп жазса, мндаы – те dt аз уаыт ішіндегі кш импульсі болып табылады. Ньютонны бірінші заы екінші заыны дербес трі, оны былай тсіндіруге болады. Егер сер етуші кш , те болса, онда дене деу алмайды , яни дене зіні бастапы тынышты кйін немесе бір алыпты тзу сызыты озалыс кйін сатайды да, инерция заына айналады.