Релятивистік динамикадаы негізгі тедеулер

Массасы m релятивистік блшекті жылдамдыпен байланысы: m=

 

мндаы – блшекті тыныштытаы массасы, ал - жылдамдытарды атынасын береді :

Релятивистік импульс

Кеістікті шектілігіні салдарынан релятивистік импульсі саталады.

Релятивистік динамикадаы негізгі тедеу:

Бл тедеу v<<c шекті шарт шін:

Толы энергия: E=m ; ал - тынышты энергиясы болып табылады.

Тйы жйеде толы энергия саталады: ол уаытты біртектілігіні салдары.

Кинетикалы энергия саталады:

№5

Механикадаы кштер.

Ауырлы кші жне салма

Жерді тартылу кшіні серінен барлы дене жоарыдан тменге бірдей деумен лайды. Ол деу еркін тсу деуі g=9,7892 м/ . Жермен байланысты сана жйесінде, барлы денеге кш сер етеді, ол Жерді тартылу кші. Денеге Жерді тартылу кшімен сер ететін кшті ауырлы кші деп атайды.

P=m Денені Жерге тартылуы кезінде оан арсы сер ететін екінші денеге тсетін кшті салма деп атайды. Егер Жерге атысты деу a=0 болса, онда , P=m(g - a) егер дене еркін озалыста болса a=g, онда Р=0, яни денені салмаы жо. йкеліс кші

йкеліс кші деп денелерді бір-біріне атысты йкеле отырып орын ауыстыруын айтады.

F= мндаы - йкеліс коэффициенті, N-алыпты ысым кші. Бл тедеуден, йкеліс кші йкелетін денелерді ауданына байланысты емес, ол денеге тсірілген ысыма тура пропорционал екендігі шыады. йкеліс коэффициенті йкелетін денелерді табиатына байланысты. Табиатта жне кнделікті мірімізде йкеліс кші кп кездеседі. Оны пайдалы жаы да, зиянды жаы да бар.

Серпімді кштер

Кез келген дене тсірілген кшті серінен деформацияланады, яни зіні лшемі мен пішінін згертеді. Егер кшті серін тотатса, дене зіні бастапы пішіні мен лшемін алады, мндай деформацияны серпімді деп атайды. р денені зіне тн серпілу шегі болады, егер кш осы шектен аспаса серпімді деформация байалады. Серпімді кш - серіппені тынышты кйден ыысуына (заруына не ысылуына) тура пропорционал: F=-kx мндаы k- пропорционалды коэффициент, ол серіппені атадыы деп аталады, x-серпімді деформация.

Механикалы жмысЖмыс деп серлесуші денелерді бір-бірімен энергия алмасуыны санды лшемін айтады.

Тзу сызыты озалыс кезінде кш траты жне орын ауыстыру бойымен баытталан жадайда жмыс кшімен оны тскен нктесіні орын ауыстыруыны кбейтіндісіне пропорционал, яни

A=k

мндаы k – пропорционалды коэффициенті, егер k=1 жне болса онда,

A=FScos

F – денеге тсірілген кш, S – орын ауыстыру, - кш баытымен орын ауыстыру арасындаы брыш.

Сонда жмыс шамасы сан жаынан F – кшті, кш тсірілген нктені S – орын ауыстыруыны жне кш баытымен орын ауыстыру арасындаы брышы косинусыны кбейтіндісіне те болады. Жмыс – скалярлы шама.

Егер кш баыты мен орын ауыстыруыны арасындаы брыш сйір ( ) болса, онда . F>0, A>0.

Егер кш баыты мен денені орын ауыстыруыны арасындаы брыш доал (90 ) болса, F<0, A<0. Бл жадайда кш теріс жмыс жасамайды, керісінше жмыс тсірілген кшке арсы істелінеді.

Егер кш пен орын ауыстыру арасындаы брыш болса, , яни А=0 жмыс жасалмайды.

Жмысты лшем бірлігі – Джоуль (Дж), 1Н кшті 1м жолда жасаан жмысы 1Дж=1Н·м

уат.Механизмні уаыт бірлігінде істейтін жмысын уат деп атайды.

N= мндаы dA – жмыс, dt – уаыт, яни уат – жмысты уаыт бойынша алынан туындысы.

Егер озалтышты (двигательді) жмыс істеуі кезінде уаты траты болса, оны озалысы бір алыпты болады, ендеше уат:

N= кш векторыны жылдамды векторына скалярлы кбейтіндісін береді.

уатты лшем бірлігі - Ватт (Вт), 1Вт – 1с –та 1 Дж жмысты жасалуы, 1Вт=1Дж/с.

№6

Энергия.Табиатта жмыс істеу салдарынан материя озалысыны формасы бір трден екінші трге згеріп отырады. Осы згеріс кезінде жмыс жасалынады, бл жмыс - энергия деп аталады. Сондытан, нерлым жмыс кбірек жасалынса, сорлым энергия кп болады.