Денені жмыс істеу абілеттілігіні санды млшерін энергия деп атайды.

Энергия жмыспен тыыз байланысты боландытан, жмыс андай лшем бірлікпен лшенсе, энергия да сондай лшем бірлікпен лшенеді.

Кинетикалы энергия.

Материалды нктеге тсірілген кшті жасаан жмысы денені жылдамдыыны згеруіне байланысты. Бл байланыс материалды нктені кинетикалы энергиясы деп аталады.

Егер дене инерция кшіні нтижесінде ds –ке орын ауыстырса, істелген жмыс

dA=Fds, бдан:

dA=Fds=mads=m

яни, v жылдамдыпен озалатын массасы m денені кинетикалы энергиясы:

d

Сонымен, кинетикалы энергия денені тек массасы мен жылдамдыына туелді. Сондытан, ол

1) жйені кй функциясы болып табылады;

2) барлы уаытта о;

3) ртрлі инерциалды сана жйесінде бірдей емес.

Потенциалды энергия.

Потенциалды энергия - денелерді зара орналасуын жне араларындаы серлесу кшін сипаттайтын жйені механикалы энергиясы.

Потенциалды энергия денелерді немесе оларды блшектеріні зара орналасуы кезіндегі жмыс орымен лшенеді. Мысалы, материалды нкте ауырлы кшіні біртекті рісінде озаланда, яни бір денені бір дегейден екінші дегейге ктергенде істелетін жмысты есептеу арылы потенциалды энергияны табуа болады. Массасы m дене Жер бетінен h биіктікке ктерілсін, сонда оны потенциалды энергиясы жасалынан жмыса те:

dA=mgdh немесе A=

Ендеше: 1) массасы m денені h биіктікке ктерілген кездегі потенциалды энергиясы:

2) х – зындыа созылан серіппені потенциалды энергиясы:

Энергияны саталу заы.

Тек механикалы процестер тетін жйелер механикалы жйе деп аталады.

Егер тйыталан механикалы жйеде потенциалды жне кинетикалы энергияларды осындысы траты шама болса, мндай жйелер консервативтік жйелер деп аталады.

Егер тйыталан механикалы жйеде потенциалды жне кинетикалы энергияларды осындысы кемісе, механикалы энергия энергияны баса тріне айналады. Мндай жйелер диссипативтік жйелер деп аталады.

№7

Механизмдерді пайдалы сер коэффициенті.

Жмыс жасайтын кез келген механизм жмыс жасау шін бір жатан энергия алуы керек. алыпты жадайда механизм тек механикалы жмысты энергия кзінен алып, пайдалануа жібереді. Біра, механизмде йкеліс кштері боландытан, жмысты жартысы осы кедергіні жоюа кетеді, яни ол жылуа айналады да жмыс керексіз болып табылады. Сонымен, пайдалы уатты толы уата атынасын пайдалы сер коэффициенті деп атайды, ысаша П..К.

Барлы механизмде энергияны боса жоалтпау шін, механизмдегі керексіз кедергілерді жне йкеліс кштерін азайтуа тырысады. Бл жадайда, ПК бірге жаын болуы керек

 

№8

Сотыысулар.

Сотыысу – екі немесе бірнеше денелерді, аз уаыт ішінде бір-бірімен рекеттесуі.

Екі трлі сотыысу бар: абсолют серпімді жне абсолют серпімсіз.