Магнит рісі. То пен магнит рісіні серлесуі. Магнит индукциясы.

Магнит рісі — озалыстаы электр зарядтары мен магниттік моменті бар денелерге (оларды озалыстаы кйіне туелсіз) сер ететін кштік ріс. Магнит рісі магниттік индукция векторымен (В) сипатталады. В-ны мні магнит моменті бар озалыстаы электр зарядына жне денелерге рісті берілген нктесінде сер етуші кшті анытайды. “Магнит рісі” терминін 1845 ж. аылшын физигі М. Фарадей енгізген. Ол элетр зара сер сияты магнит зара сер де бірыай материялы ріс арылы беріледі деп санаан. Электр-магниттік рісті классикалы теориясын Дж.Максвелл жасаан (1873), ал квантты теориясы 20 асырды 20-жылдары жасалды (рісті квантты теориясы). Макроскоп. Магнит рісіні кздері — магниттелген денелер, тогы бар ткізгіштер жне озалыстаы зарядталан денелер. Бл кздерді табиаты бір: Магнит рісі зарядталан микроблшектерді (электрон, протон, ион), сондай-а, микроблшектерді меншікті (спиндік) магнит моменті болуыны нтижесінде пайда болады (Магнетизм). Айнымалы магнит рісі электр рісіні, ал электр рісі магнит рісіні уаыт бойынша згерісі нтижесінде пайда болады. Электр жне магнит рістері, оларды бір-бірімен зара серлері Максвелл тедеуімен толы сипатталады. Магнит рісіні кернеулік (Н) мен магнит индукциясы(В) — рісті кштік сипаттамасы. Кернеулік векторы ріс пайда болан орта асиетіне туелсіз шама болса, индукция векторы арастырылатын денедегі орыты рісті сипаттайды. Сондай-а, индукция векторы магнит рісінде озалан заряда сер ететін кшті, магнит моменті бар денеге магнит рісіні тигізетін серін, ріс тарапынан байалатын баса да серлерді анытайды.

Табиатта магнит рісіні сан алуан трі кездеседі. Магнитосфераны тзетін Жерді магнит рісі Кнге арай 70 — 80 мы км-ге, ал оан арама-арсы баытта миллиондаан км-ге созылады. Жер бетінде магнит рісі орташа 0,5 Э-ке те, ал магнитосфераны шекарасында 10–3 Э. Планетааралы магнит рісі — негізінен Кн желіні рісі. Кнні оталуы, ондаы датар менпротуберанецтерді байалуы, Кннен шыатын арышты сулелерді пайда болуы трізді былыстарда магнит рісі елеулі рл атарады. Магнит рісі затты (ортаны) оптикалы асиетіне жне электр-магниттік суле шыару былысыны затпен серлесу процесіне елеулі ыпал жасайды, ткізгіштер мен шала ткізгіштерде гальваномагн. былыстар мен термомагн. былыстарды туызады. Магнит рісі детте лсіз (500 Э-а дейін), орташа (500 Э — 40 кЭ), кшті (40 кЭ — 1МЭ) жне аса кшті (1МЭ-ден жоары) болып блінеді. Іс жзінде бкіл электртехника, радиотехника мен электроника лсіз жне орташа магнит рісін пайдалануа негізделген. лсіз жне орташа магнит рісі детте траты магнит, электрмагнит, суытылмайтынсоленоид, асын ткізгіш магниттерді кмегімен алынады. Кшті магнит рісін алуда асын ткізгіш соленоидтар (150 — 200 кЭ), сумен салындатылатын соленоидтар (250 кЭ-а дейін), импульстік соленоидтар (1,6 МЭ) олданылады. Аса кшті магнит рісі баытталан жарылыс (опарылыс) дісімен алынады