Соленоидты магнит рісі

Электростатикалы ріс кернеулігіні циркуляциясы рашан нольге, демек, электростатикалы ріс потенциалды жне потенциалымен сипатталады. Егер бойында циркуляциясы бар контур токты амтыса, онда магнит индукциясыны циркуляциясы нольден згеше болады. Осындай асиеті бар рістерді йынды (немесе соленоидалы) рістер деп атайды.

- = dl формуласына сас атыспен берілген магнит индукциясымен байланысты потенциалды магнит рісіне жатызуа болмайды. Егер амтитын ток контурды бір айналып ткеннен кейін жне алашы нктесіне айта оралып келгеннен кейін ₀i-ге те сімше алса, онда бл потенциалбір мнді болмас еді. рі арай электростатикалы ріс кернеулігіні сызытары зарядтан басталып зарядпен аяталады. Тжірибе крсеткендей, магнит индукциясыны сызытары, керісінше, рашан тйы болады. Бл табиатта магнит зарядтарыны жо екенін крсетеді.

dl=₀i формуласын шексіз зын соленоидты рісіндегі магнит индукциясына есептеуге олданайы. Соленоид (74-сурет) цилиндр каркаса орналастырылан бір-біріне тыыз оралан жіішке сым болып табылады. зінде пайда болан ріске атысты соленоид орта осі бар бірдей дгелек токтар системасына эквивалентті.Шексіз зын соленоид оны осіне тсірілген кез келген перпендикуляр жазытыа атысты симметриялы болады.Осындай жазытыа атысты симметриялы ос остан алынан орамдар магнит индукциясы сол жазытыа перпендикуляр болатын рісті туызады.Сйтіп, соленоидты ішінен не сыртынан алынан кез келген нктеде В векторыны оське параллель баыты ана болады.

Тік брышты контур 1 – 2 – 3 – 4(74-сурет) алайы.Осы контур бойымен В-ны циркуляциясын мына трде арастыруа болады:

О жата тран трт интегралды екіншісі мен тртіншісі нольге те болады, йткені В вектор контурды осы учаскесіне перпендикуляр.Соленоидтан алыс орналасан(ріс те нашар жердегі), 3 – 4 учаскесін алып, шінші осылышты ескермеуге болады.Демек,

екендігін анытаймыз, мнда В – l – 2 кесіндісі орналасан нктелердегі рісті магнит индукциясы, l-осы кесіндіні зындыы.

Егер 1 – 2 кесіндісі соленоидты ішінде, оны осінен кез келеген ашытыта тсе, онда контур nli осынды токтарды амтиды, мндаы n – соленоидты бірлік зындыынан тетін орам саны, i – соленоидтаы ток кші.Сондытан

(42.2)

рнегі бойынша

Осыдан (42.6)

Гаусс системасында бл рнек мына трде болады:

(42.7)

Бізді алан нтижемізді 1 – 2 кесіндісіні осьтен(біра соленоидты ішінде) андай ашытыа орналасандыына туелсіз екенін ескертейік.Егер бл кесінді соленоидтан тыс орналасса, онда контур амтитын ток нольге те болады. осыны салдарынан:

Бдан В=0.Сйтіп, шексіз зын соленоидтан тыс магнит индукциясы нольге те, ал оны ішінде барлы жерде бірдей болады да шамасы(42.6) формуласымен аныталады.Осы себептен де магнетизм туралы ілімде шексіз зын соленоидты ролі электр туралы ілмдегі жазы конденсаторды атаратын ролімен бірдей.Екі жадайда да ріс біртекті болады да толыымен конденсаторды ішінде(электрлік) жне соленоидты ішінде(магниттік) жатады.

ni кбейтіндісі метр есебімен алынан ампер-орам саны деп аталады.Метр есебімен алынан n=1000 боланда жне ток кші 1 болса, соленоидты ішіндегі магнит индукциясы шамасына те.

410^-4 тл=4гс шамасына те.70 суреттегі екі дгелек ток орыты ріске бірдей лес осатыны сияты, шексіз зын соленоидты екі жартысы да рісті туызуа(42.6) бірдей лес осады.Сондытан соленоидты жартысын алып тастаса, онда алын «жартылай шексіз» соленоидты шында магнит индукциясы (42.6) рнектен алынан мнні жартысына те болады:

Егер соленоидты зынды диаметріне араанда едуір лкен болса, онда (42.6) формуласы соленоидты ортасындаы нктесі шін дрыс болады:
75-суретте шектік зындытаы соленоидты магнит индукциясыны сызытары крсетілген.