Интерференция былысы.Когорентті толындар.

Жарыты толкынды табиаты интерференция былысынан айын білінеді. Мысалы, суа таман май мен мнай кілегейлеріне, сабын кпіршігіне жне слюданы жа абыршаына клгін сулесі тскенде, оларды беттері ызыл-жасыл болып лпырып трады. Мнда жолатарды трлі тсті болуы кпіршік пен сйыа а жары тскендіктен болады. Егер сабын кпіршігіне тсетін а жарыты жолына, мысалы, жасыл шыны ойылса. онда кпіршікті бетінде тек аралытары ара-коыр жасыл жолатар байалады. Басаша айтанда жа пленканы бетіне бір тсті (монохромат) жары тсірілсе, сонда аралары кара-оыр жолапен блінген бір тсті жолатар байалады. Біра оларды жарыталынуы бірдей болмайды. Осындай жары жне ара-оыр жолатарды пайда болуы—жа пленка беттерінен шаылан жары толындары бірімен-бірі осылысанда оларды бірін-бірі кшейту немесе лсірету себебінен болады. Бл былыс жарыты интерференциясы деп аталады. Интерференция былысы тек жары толыдарына ана тн емес, мысалы, су бетімен таралан толындар да, дыбыс толындары да интерференцияланады. Осындай механикалы толындарды интерференциясы жалпы толындар теориясында арастырылады. Бл жнінде тек мынаны еске тсіруге болады, егер бір жйе толындарыны ркештері мен сайлары екінші жйе толындарыны ркештері мен сайларына дл келсе (фазалары бірдей болса), онда толындар жйесі бірін-бірі кшейтеді, ал керісінше, біреулеріні ркештері екіншілеріні сайларына дл келсе (фазалары арама-карсы болса), онда толындар бірін-бірі лсіретеді, Осындай иитерференциялы бейнелер байалу шін кеістікті рбір нктесінде осылатын толындар фазаларыны айырмасы баылау кезінде згермеуі, яни траты болуы тиіс. Осындай фазаларыны айырмасы уакыта байланысты згермейтін толындар когерент толындар деп аталады. Осыан сай когерент толкындар шыаратын толын кздері когерент кздер делінеді. Механикалы. толындар таралтатын тербеліс кездерін зара когерент етіп алуа болады. Біра кдімгі екі жары кзі когерент бола алмайды. Жары толындарын белгілі бір процесс боланда затты атомдары немесе молекулалары шыарылады. Зерттеу нтижелеріне араанда рбір атом (не молекула) те аз уаыт, шамамен 10^-8 секундтай ана, здіксіз жары шыарып трады, одан со жары беруі тоталады. Біра ондаы атомдар біраз уаыт ткен со таы да жары бере бастауы ммкін, сонда бл жаа шыан жары толындары мен алашы жары толындарыны фазаларыны ешбір байланысы болмайды. Сонымен баылау нктесіне фазалары рилы, тртіпсіз эгеретін толындар тседі де біраз уаыт орыткы тербеліс амплитудасы те лкен болып, одан со кеми келе аыры нольге айналып кетуі ммкін. Осыны нтижесінде ол нктені жарыкталынуы згеріп трады. Жары толындарыны фазалары те шапша згеретіндіктен алынан нктедегі жарыты осыдан лезде згеруін баылап болмайды, оны тек орташа мні ана байалынады. Егер берілген нктеге жетіп осылысан жары толындарыны фазаларыны айырмасы баылау кезінде згермей. трыты болса, яни толыдар когерент болса, сонда алынан нктедегі крделі тербеліс амплитудасы згермейді, оны мнілкен болса — жарыталынуы зор, кіші болса — жарыталынуы нашар болады, баскаша айтанда тиянаты интерференциялы крініс байалады. Сйтіп когерент жары толындар ана интерференциялана алады. Сйтіп жеке атомдардан таралатын жары толкындарыныц фазалары тртіпсіз згеріп отыратын боландытан, тіпті нктедей кішкене екі жары кзі де зара когерент болмайды. Алайда когерент жары толындары табиатта кездесіп отырады. Сондай когерент толкындар бір коса жары толыныны «екі айрылуы» нтижесінде пайда болады. Тжірибе жасап интерференция былысын баылаанда осы жадай пайдаланылады.

Бір ескеретін нрсе: жарыкты интерфернция жне дифракция былыстарыныц негізгі асиеттерін жарыты тек толынды процесс деп арап, оны электромагниттік тербеліс екендігін айтпай-а, ынуа болады.