Электр тоы. То кші. То тыыздыы. Электр рісіні кернеулігі

Зарядталан макроскопиялы денелерді немесе электрлік зарядтарды озалысы туралы былыстар мен процестерді, сонымен атар электр тогы сияты негізгі ымды арастыратын блім - электр динамикасы деп аталады. Егер ткізгіште электр рісін туызатын болса, онда зарядтар реттелген озалыста болады. Оны о зарядтары ріске (яни, кернеулік баытына) баыттас та, теріс зарядтар оан арама - арсы озалады. Сйтіп, электр тогы деп электрлік зарядтарды баытталан озалысын айтамыз.

Электр тогы о заряд тасушыларыны да, теріс заряд тасушыларыны да озалысы серінен туындауы ммкін. Теріс зарядты бір баыттаы озалысы, шама жаынан сондай арама-арсы баыттаы о зарядты озалысына бара -бар. Ток баытына о тасушыларды орын ауыстыру баыты алынады. Ток детте потенциалдар айырымы теескенге дейін болды.

ріс серінен ткізгіштерде пайда болатын токты ткізгіштегі ток деп атайды. Ал зарядтарды зі тран ортамен оса кшіретін болса, онда бл кезде пайда болан токты конвекциялы ток деп атайды.

Электр тогы ток кші деп аталатын шамамен сипатталады. Ток кші -уаыт бірлігі ішінде берілген ткізгішті клдене имасынан тетін зарядтар шамасы:

= dq / dt (3.1)

Бл рнек токты лездік мнін сипаттайды. Егер токты кші мен баыты уаыт туіне сейкес згермейтін болса, онда мндай ток траты ток деп аталады:

=q /t (3.2)

мндаы q -ткізгішті клдене имасы арылы t уаыт ішінде тетін электр заряды. Ток кшіні лшеміне - 1 ампер (А) алынады. Электр тогы зі ткен бет бойынша біркелкі таралмауы да ммкін. Электр тогы сан жаынан ток тыыздыы деген шамамен сипатталады. Сонымен ток тыыздыы деп ткізгішті бірлік клдене имасынан тетін ток кшін айтамыз:

j = / S (3.3)

Егер де ток ткізгішті клдене имасынан біркелкі тпесе, онда ток тыыздыы:

j =d / dS

Ток тыыздыы - векторлы шама. Оны баыты ток баытына, яни бірыай баытталан о зарядтар озалысына баыттас болады. Ток тыыздыыны лшеміне А/м алынады.

Енді ток кшін жне оны тыыздыын ткізгіштегі зарядтарды реттелген озалысыны жылдамдыы арылы рнектейік. Егер ткізгіштегі заряд тасушылар саны n жне оны райсысыны заряды e болса, онда бірлік dt уаыт ішінде S клдене има арылы тетін зарядтар шамасы dq= n e S dt

= dq / dt = n e S

Ал ткізгіштегі ток тыыздыы

j = / S = n e (3.4)

 

Егер ток кез келген тйы контур арылы тсе, онда оны векторлы аын ретінде арастырамыз, сонда

=

.Электр тогыны сипаттамасына ткізгішті имасы арылы тетін q зарядыны осы зарядты кшірудегі t уаыт аралыына атынасы жатады.

I= q/t

= Бл шама ток кшідеп аталатын болды.Егер q/t атынасы уаытта байланысты ешандай згермесе онда ток кшін бл жадайда = q/t

(1А) траты немесе стационар токдеп атайды.СИ лшем бірліктерінде ток кші бірлігіне Ампер (А) алынады.Бл бірлік 1881 жылы француз алымы Амперді рметіне берілген. Амперді аныталуы токты

электромагниттік серімен байланысты жне кейін арастырылады.1А траты ток кезіндегі ткізгішті клдене имасы арыл 1сек ішінде 1К заряд теді.СГС системасында ток бірлігіне 1сгс q зарядты 1сек ішіндегі ток алынады.

1a= = = СГС

Электр тогыны негізгі санды сипаттамасы – ток кші. Ол ткізгішті клдене имасыны ауданынан бірлік уаытта тасымалданатын электр зарядымен аныталады. ткізгіштегі зарядталан блшектерді жылдамдыы те аз – 0,1 мм/с шамасында.

 

Электр рісіні кернеулігі – электр рісіні зарядталан блшектер мен денелерге кштік серін сипаттайтын векторлы шама (Е). Ол электр рісіні белгілі бір нктесіне ойылан нктелік заряда сер ететін ріс кшіні (F0) сол зарядты шамасына (q0) атынасына те: E0=F0/q0. Бл жерде зерттелетін ріске келінген зарядты шамасы (q0) сол рісті жасайтын зарядтарды шамасы мен оларды кеістікте тарала орналасуын згертпейтіндей, мейлінше аз деп арастырылады. Электр рісіні кернеулігіні бірліктерді халыаралы жйесіндегі лшеу бірлігі: в/м.

Электр рісіні кернеулігі - рісті крсетілген нктесінде орналасан материалды нктеге сер ететін электр ріс кшіні осы заряд млшеріне