Абсолют серпімсіз соы.

Абсолют серпімсіз соы-соы нтижесінде екі дене ттас дене сияты бірге озалады. Абсолют серпімсіз соыны крсету шін бір-біріне арама-арсы келе жатан екі шарды озалысын арастырамыз (12-сурет).

Егер шарларды m₁ жне m₂, ал сотыысана дейінгі жылдамдытары v₁ жне v₂ болса, онда импульсті саталу заын олданып, келесі рнекті жазуа болады m₁v₁+m₂v₂ =(m₁+m₂)v (4.10)

осыдан v=(m₁v₁ + m₂ v₂)/ (m₁+m₂)

Егер шарлар бір-біріне арама-арсы озалып келе жатан болса, онда олар импульсі лкен шарды баытымен озалысын жаластырады. Жекелеген жадайда егер шарларды массалары бірдей болса (m₁=m₂), онда v=(v₁+v₂)/2

Орталы абсолют серпімсіз соы кезінде шарларды кинетикалы энергиялары алай згеретіндігін анытайы. Шарлар зара сотыысан кезде оларды арасында деформацияны зінен туелді болмайтын, ал оларды жылдамдытарынан туелді болатын кштер сер етеді, сонда біз йкеліс кші сияты кшті кездестіреміз, сондытан да механикалы энергияны саталу заы орындалмайды. Деформация серінен кинетикалы энергияны «жоалады» да жылу немесе энергияны баса формасына теді. Осы «жоалуды» денелерді соыа дейінгі жне кейінгі кинетикалы энергияларыны айырмасы арылы анытауа болады:

DW= ((m₁v²₁)/2 + (m₂v²₂)/2) –((m₁+m₂)v²)/2

Атты денені жне материялы нктені инерция моменті.

Денені инерция моменті - денені айналу кезіндегі инерттілігін сипаттайтын шама.

Ілгерілмелі озалыс динамикасында денені инерттілігіноны массасы анытайды. Денені айналмалы озалыс динамикасындаы асиеттері ілгерілмелі озалыса араанда крделі болады.

Материялы нктені инерция моменті айналу осі бойынша нкте массасыны нктеден осы оське дейінгі араашытыыны квадратына кбейтіндісіне те:

. (3.6)

Дененіинерция моменті айналу осіне байланысты оныбарлы материялы нктелеріні инерция моменттеріні осындысына те:

. (3.7)

Айналмалы озалыс кезіндегі денені инерттілігіне дене пішіні мен геометриялы лшемі, айналу осінен андай ашытыта орналасуы, массаны клемдік орналасуы сер етеді.

Біртекті білікті инерция моменті.

Егер айналу осі денені масса центрі арылы тпейтін болса, оны инерция моменті Штейнер теоремасы арылы аныталады. Штейнер теоремасы кез-келген оське атысты денені инерция моментін осы оське параллель жне массалар центрі арылы тетін оське атысты денені инерция моментін осы осьтер араашытыыны квадратын дене массасына кбейтіп осана те.

3.4-сурет. Біртекті жіішке стержень

.

Мысалы, біртекті жіішке зындыы массасы стерженні инерция моменті (3.4-сур.) осьіне атысты мынаан те:

Айналу осін массалар центрінен стержень шына кшірсек, оны инерция моменті 4 есе артады.