Наты сйыты тсінігі. Ттырлы. Стокс дісі.
Сйыты — сйы агрегатты кйдегі зат, газ бен атты кйлерді арасындаы аралыты алып жатыр. Сйытыты баса агрегатты кйлерден басты айырмашылыы — клемін траты трде сатай отырып жанама кштерді серінен зіні формасын шексіз трде згерте алуы. Сйыты лкен ысымда ттыр кйде кездеседі.
Ттырлыдепнаты сйытытарды абаттар арасында ішкі йкеліс былысыны пайда болуы айтылады.Бл жадайда сйытыты абаттары арасында оларды беттеріне жанама баытта ішкі йкеліс кші пайда болады. Ньютонны зерттеулері бойынша бл кшті шамасы мынадай рнекпен аныталады:
, мндаы 
–жылдамды градиенті, ол 
осьі баытында бір абаттан екіншісіне ткен кезде жылдамды алай тез згеретінін крсетеді; 
– жанасатын абаттардыбетіні ауданы; 
– динамикалыттырлы коэффициенті. Ішкі йкеліс кшіні шамасы абаттарыны беттесу ауданына жне жылдамдыты градиентіне пропорционал.
Стокс сйытыта озалан радиусы r, жылдамдыы 
шара сер ететін кші шін келесі рнекті анытады: 
,r – шар радиусы, - оны озалыс жылдамдыы. Бл рнек Стокс тедеуі деп аталады. Стокс рнегі лабораториялы практикум сабаында сйытарды ттырлы коэффициентін анытау шін олданады.
Сйы аыныны екі трі
Сйытыты аысы ламинарлыжне турбуленттікдеп екіге блінеді. Сйытыты жеке абаттары бір-біріне араанда параллель, яни сйы абатта бірі-бірімен араласпай озалатын болса, онда ол аыс ламинарлы деп аталады. Идеал сйыты алыптасан стационарлы аысы кез-келген жылдамдытарда ламинарлы болады.
Сйы блшектеріні жылдамдыы артып, шекті мнге жеткенде р абаттарыны бір-бірімен араласатын болса сйыты аыны турбуленттік деп аталады. Турбуленттік аыста рбір блшектерді жылдамдытары ретсіз згереді, яни аыс стационарлы емес. Наты сйытытарда абаттар арасында ішкі йкеліс кші болады, яни наты сйытытар ттырлыа ие болады.
Ттік бойымен сйы аысы кезіндегі аысты бір трінен екінші трге кшу шарты Рейнольдс саны деп аталатын шамамен аныталады.
, мндаы: 
–кинематикалы ттырлы, 
–сйытыты тыыздыы, 
– орташа аыс жылдамдыы, 
– ттік диаметрі. Егер ішкі йкеліс кші жне аыс жылдамдыы аз болса, онда озалысты ламинарлы деп арастыруа болады. Турбуленттік аыса ту шін Рейнольдс саны мына аралыта болуы керек 
. 
кезінде аыс ламинарлы болады. Ттырлыты серінен 
кезінде ттікті дгелек имасыны ртрлі абаттардаы аыс жылдамдытары ртрлі болады. Оны орташа мні Пуазейль рнегі бойынша аныталады.
, мндаы 
-ттік радиусы, ( 
) –ттік штарындаы ысым айырымы, 
-оны зындыы
Термодинамикалы жйе жне оны параметрлері. Кельвинні абсолютті температура шкаласы жне оны Цельсий шкаласымен байланысы. Температураны абсолют нлі.
Термодинамикалы жйе деп бір-бірімен жне сырты денелермен зат пен энергия алмасушы дараланан макроскопиялы денелер жйесін айтады.
Жйені кйін сипаттау шін жйені термодинамикалы параметрлері (кй параметрлері) деп аталатын физикалы шамалар енгізілген. Олара р– ысым, 
– клем, Т – температура, п – концентрация жне т.б. жатады.
ысым р– денені бірлік бетіне нормаль бойымен сер ететін кшке те шама 
лшем бірлігі – Па (Паскаль) ( 
).
Жйені температурасы– оны блшектеріні жылулы озалыс арыныны лшемі. Физикада бірнеше температуралы шкала олданылады. Мысалы, Кельвин ( 
) жне Цельсий ( 
) шкалаларындаы температуралар зара
T = t + 273,15
рнегімен байланысан.
алыпты кйдетермодинамикалы параметрлер келесі мндерге те болады:
p=1,013· 105 Па, VM=22,4· 10-3 м3 , T=273,15K . (7.2)
Термодинамикалы процесс деп жйені кез-келген параметріні згерісін айтады.
температураны Абсолют нлі (absolute zero), Кельвин шкілі бойынша нлге те температура, мндай температурада термодинамикалы жйе е тменгі энергияа ие болады. Бл температура Фарангейт шкілі бойынша — 459,67° немесе Цельсий шкілі бойынша — 273,15 °С-а сйкес келеді жне кез келген жйе шін теориялы трыдан е тменгі температура болып табылады.