Траты электр тогы. Ток кші, ток тыыздыы жне оларды лшем бірліктері.

Электр зарядтарыны бір баыттаы реттелген озалысын электр тогы деп атайды. Егер арастырылып отыран ортада зарядталан блшектерді реттелген озалысы электр рісіні серінен тетін болса ондай ток ткізгіштік тогы деп аталады. Ток баыты электр рісі кернеулігіні баытымен сйкес келеді. Ток кші деп бірлік уаытта ткізгішті клдене имасынан тетін заряд млшерімен лшенетін скаляр шаманы айтады. Егер dt уаытта млшері dq заряд тасымалданса, онда ток кші

. (15.1)

болады. Уаыт бойынша згермейтін (I = const) токты - траты ток деп атайды. Ток кшіні лшем бірлігі БХЖ-де - ампер (А). Бл лшем бірлік БХЖ-дегі негізгі бірліктерді бірі, ол екі токты зара серлесуі негізінде абылданан. Токты маызды сипаттамаларыны бірі – ток тыыздыы векторы . Ток тыыздыы векторы ток баытымен баытталан жне оны сан мні ток баытына перпендикуляр dS ауданы арылы тетін dІ ток кшіні осы аудана атынасына те болады:

, (15.2)

мндаы - тогы тетін аудан.

Егер ток кез келген аудан арылы тетін болса, онда

,

мндаы -бетке нормаль бірлік вектор. БХЖ-де ток тыыздыыны лшем бірлігі:

.Ток тыыздыы шін Ом заыны рнегі келесі трде жазылады:

, (15.3)

мндаы жне -векторларыны баыттары бірдей боландытан, соы рнекті мына трде жазуа болады:

. (15.4)

Ток тыыздыыны жылулы уаты шін Джоуль-Ленц заы мына трге келеді:

. (15.5)

Бл рнектердегі - меншікті электр ткізгіштігі, оан кері шама, яни - ткізгішті меншікті кедергісі деп аталады. (15.3) жне (15.5) рнектерден Ом жне Джоуль задарыны интегралды трлеріне туге болады.

Бгде кштер жне оларды электр тізбектеріндегі рлі. Электр озаушы кш жне оны физикалы маынасы.

Ток траты болуы шiн ткiзгiштi штарындаы потенциалдарды айырымы траты болуы ажет, яни ткiзгiште згермейтiн электр рiсi болуы керек. Ол шiн денелердi зарядтара сер ететiн электростатикалы кшiнi баытына арама-арсы баытта зарядтарды бiр денеден екiншi денеге тасымалдайтын ерекше рылы – ток кзi керек. Мндай рылыда зарядтара, электр кштерден баса тегi электрлiк емес кштер сер ету тиiс . Мндай кштердi бгде кштер дейдi.

Тізбекте ткізгіштегі токты стап тру шін ток тасымалдаушылара кулонды кштерден баса, электрлік емес, бгде кштер деп аталатын кш сер етуі керек. Бгде кштер р текті зарядтарды блінуіне жне ткізгіш штарында потен-циалдар айырымын стап тру шін ажет. F=F_k+F_б=q(E_к+E_б) (10.4)E_б=F_б/q (10.5)-бгде кш кернеулігі. E_к dl=- d (10.6)₁²E_кdl=₁–₂ (10.7), мндаы ₁-₂ -тізбек блігіндегі потенциалды тсуі. -электр рісіні потенциалы.Бірлік о зарядтарды тізбек блігінде 1-2 аралыыда тасымалдауа кеткен бгде кш жмысына те шама электр озаушы кш (e₁₂) деп аталады, лшем бірлігі-вольт.

 

Ом заыны дифферен- циалды жне интегралды трлері. ткізгіш кедергісі, меншікті кедергі.