Ебек дауларын арау жне шешу жолдары

Анытамалар бойынша, ебек дауы дегеніміз - азастан Республикасыны ебек занамасын олдану, келiсiмдердi, ебек шартыны жне жымды шартты, жмыс берушi актiлерiнi талаптарын орындау немесе згерту мселелерi бойынша ызметкер мен жмыс берушiнi арасындаы келiспеушiлiктер.

Ебек дауларын шешу 175-бап бойынша былай делінген: Келiсу комиссиясы отырыса атысып отыран комиссия мшелерiнi жай кпшiлiк даусымен шешiм абылдайды. тiнiш берушiнi немесе комиссия мшелерiнi бiрiнi талап етуi бойынша дауыс беру жасырын ткiзiледi.

Келiсу комиссиясыны шешiмiнде: йымны (блiмшенi) атауы, комиссияа жгiнген ызметкердi тегi, аты, кесiнi аты, лауазымы, ксiбi немесе мамандыы; комиссияа жгiнген кн мен дауды арау кнi, дауды мнi; комиссия мшелерi мен отырыса атысан баса да адамдарды тегi, аты, кесiнi аты; шешiмнi мнi жне оны негiздемесi (заа, зге де нормативтiк ыты актiге сiлтеме жасай отырып); дауыс беру нтижелерi крсетiледi.
Келiсу комиссиясы шешiмiнi тиiсiнше расталан кшiрмелерi шешiм абылданан кннен бастап ш кн iшiнде йымны ызметкерi мен басшысына берiледi.

176-бапта: Келiсу комиссиясыны шешiмi онда белгiленген мерзiмде орындалуа тиiс.

Комиссияны шешiмi белгiленген мерзiмде орындалмаан жадайда ызметкер немесе жмыс берушi ебек дауын шешудi сот тртiбiмен жзеге асыруа ылы екендігі айтылан.

Ебек даулары тараптарды келісімі бойынша немесе сот тртібімен аралады. Тараптарды келісімі бойынша ебек даулары жоары органдарда аралуы ммкін. Талап коюшылы сипаты бар жеке ебек дауларын шешуді мынадай трлерін бліп крсетуге болады:

· а) ебек дауыны келістіру комиссиясында немесе сотта аралуы ммкін — бл жалпы тртіп. Бл тртіп дауды шешуді рсімін бір жаты алауын арайды. Екі жаты келісіміне ол жеткен жадайда ебек дауын келістіру комиссиясыны арауы ммкін. Ебек дауыны сот тртібімен шешілуі бан балама болып табылады.

· ) ызметкерлерді белгілі бір топтарыны ебек даулары белгіленген арнаулы іс жргізу ережелері арылы аралатын айрыша тртіп.

Екі жаты келісімі бойынша ебек даулары келістіру комиссиясында аралуы ммкін. Келістіру комиссиясы екі жаты бірлескен шешіміне орай, жмыс беруші мен ызметкерлерді саны те кілдерінен тедік жадайында рылады. Жмыс берушіні кілдерін йымны басшысы таайындайды жне ол тиісті бйрыпен бекітіледі. ызметкерлерді кілдері келістірукомиссиясына йымны жалпы жиналысында (конференцияда) сайланады. Келістіру комиссиясы з рамынан комиссияны траасы мен хатшысын сайлайды.

Келістіру комиссиясы ебек дауын ызметкерді арызы келіп тскен кннен бастап уш кн мерзім ішінде арайды. Белгіленген мерзім арыз тскен кнні ертеінен бастап есептеледі. ызметкерді арызын арау нтижесі бойынша келістіру комиссиясы шешім абылдайды жне ол шаымданушыа беріледі. Шаымданушыны талаптарын анааттандыран келістіру комиссиясыньщ шешімін арсы жа ш кн мерзім ішінде орындайды. Егер комиссияны шешімі ызметкерді талаптарын анааттандырмаса, онда ебек дауы com тртібімен аралады. Ауданды (калалы) соттар ызметкерлер мен жмыс берушілер арасындаы келіспеушіліктерді шешу шін шаымдана алатын ебек дауларын арау жніндегі дербес органдар болып табылады.

Ебек дауы жніндегі келістіру комиссиясыны шешімін айта арау кілеттігі сота берілмеген.

Сотта тікелей ксіпорындар (йымдар) ызметкерлерінін; арызы бойынша келістіру комиссиясында алауыздытар аралмаан ебек даулары, сондай-а шаруа ожалытарында жеке ебек шарттары бойынша жмыс істейтін адамдарды арыздары бойынша ебек даулары аралады. Соттар жмыс берушіні ызметкерлерді ксіпорына (йыма) келтірген зияндарыны орнын толтыру жніндегі арызы бойынша дауларды арауды тікелей з іс жргізуіне абылдайды. Соттар сондай-а шетел азаматтарыны, азаматтыы жо адамдарды, шетелдік йымдарды (зады тлалар), шетелдер атысатын йымдарды ебектік ыты атынастарынан туындайтын даулар бойынша талаптарды да арайды.

жымды ебек дауларын шешудін, сондай-а ереуілге шыу ыын іске асыруды тртібі мен дістерін реттеуді ыты негіздері азастан Республикасыны 1996 жылы 8 шілдедегі "жымды ебек даулары жне ереуілдер туралы" Заында белгіленген. Ебек жымыны йымдардаы ебек жадайларымен ебекке аы тлеуді белгілеу жне згерту, жымды шарттар мен зге де келісімдерді жасасу, олара згерістер енгізу жне орындау мселелері жніндегі талаптары осы жым мшелеріні жалпы жиналысында (конференцияда) алыптасады жне жым мшелеріні не конференция делегаттарыны кепшілік дауысымен абылданып, бекітіледі. жымны талаптары жазбаша трде баяндалып, жмыс берушіге жіберіледі. Ебек жымыны мдделерін олар кілеттік берген кілдер немесе орган орайды. Егер бл керсетілген талаптарды бірнеше ебек жымдары оятын болса, онда оларды мдделерін де ездері кілеттік берген органдар орайды. Салалы немесе ауматы ксіпода органдары кілетті органдар міндетін атара алады.

Жмыс беруші, ебек жымы ойан талаптарды оны алан кннен бастап уш кнтізбелік кннен кешіктірмей арауа жне даулы мселелер бойынша келісімге келуге тырысуы керек, ал келісімге келе алмаан жадайда — белгіленген мерзімде зіні шешімі мен сыныстарын жазбаша трде ебек жымына жеткізуге жне дауды одан рі арау шін атысатын з кілдеріні рамын крсетуге міндетті. Екі жне одан да кп ебек жымдарыны біріккен не бірлескен талаптары жмыс берушіні (ксіпкерлер) тиісті органдарына жіберіледі, олар оны алан кннен бастап жеті кнтізбелік кн ішінде арап, з шешімдері жнінде ебек жымдарьшы біріккен кілді органына хабарлауы тиіс.

Ебек жымыны талаптары келістіру рсімі тртібімен аралады, яни жымды ебек дауы кезектілік тртібімен алдымен келістіру комиссиясында аралады, келісімге келе алмаан жадайда — ебек сараптау комиссиясында аралады. Ебек туралы зады жне зге де нормативтік-ыты актілерді олдану жніндегі ебек даулары (оларды орындамау не бзу жніндегі) тараптарды біреуі кіліні арызы бойынша сотта аралады. жымды ебек дауын шешуді е аыры шарасы ереуіл болып табылады. Ереуіл деп ебек жымыны жмыс беруші мен жым арасындаы здеріні леуметтік-экономикалы жне ксіби талаптарын анааттандыру жолындаы крес шаралары тсініледі. Ереуіл ебек жымы мшелеріні белгілі бір мерзімге немесе жмыс берушіні ебек жымыны талаптарын анааттандыран мерзіміне дейін жмысты толытай не ішінара тотатуы (жмыса шыпау, ебек міндеттерін орындамау). Ереуілге шыу жніндегі шешім — ебек дауын келістіру рсімдеріні кмегімен шешуге ммкін болмаан жадайда абылданады. Сонымен, ебек даулары дегеніміз — ызметкер мен жмыс беруші арасындаы брын реттелмеген ебек дауларын шешу туралы зады олдану жеке ебек жне жымды шарттар талаптарыны орындалуы жніндегі келіспеушіліктер.

Жеке ебек даулары жмыс берушіге здеріні бзылан ебек ытарын тану немесе алпына келтіру жнінде талап коюшы жекелеген ызметкерлерді бастамасы бойынша туындайды. жымды ебек даулары кілді орган ызметкерлері кілеттік берген ебек жымдары мен жмыс беруші немесе басаруды салалы (сала-аралы) органдары арасында ебек туралы пайдаланылып жрген зады олдану, ызметкерлерді азіргі леуметтік-экономикалы ебек жне трмыс жадайларын згерту немесе жаа жадайлар жасау жнінде жымды шарттар мен келісімдер жасасу жне оларды шарттарын орындау жніндегі мселелер бойынша туындайды.

Ебек дауларын тараптарды келісімі бойынша немесе сот тртібімен арайтын белгіленген тртібі болады. Ебек дауларын арайтын органдар — келістіру комиссиясы жне сот