Атару билігі органдары жйесіні йымдастырылуы

Атарушы билік — “билікті тарматалуы” задарына сйкес ы олданушы билік. Оан парламентті яни за шыарушы билікті абылдаан задарын атару міндеті жктеледі. Атарушы билік жетекші, бірінші билік ретінде саналатын за шыарушы билікке туелсіз. Атарушы билік не президентке — мемл. басшысына жне кіметке (президенттік респ-ларда), не мемлекет басшысына (парламенттік елдерде) тиесілі болады. Р Конституциясында республикасыны Атарушы билікгін кіметті жзеге асыратындыы, атарушы органдар жйесін басарып, оларды ызметіне басшылы жасайтындыы кзделген. кімет зіні бкіл ызметі шін ел Президентіні алдында жауап береді, сондай-а Конституция бабында кзделген реттерде Парламентке есеп береді. кіметті зыреті, йымдастырылуы мен ызмет тртібі конституция замен белгіленеді (64-бап). Атарушы билік за шыарушы бастаманы айнар кзі ретінде, рі парламентті за шыарушылы ызметіне нтижелі сер ете отырып, за шыарушы билікті з укілеттерін ойдаыдай жзеге асыруына тікелей ыпал етеді. 1. Атарушы билік органы за шыарушы жне сот билігі органдарымен атар мемлекеттік аппаратты жеке буыны болып табылады. Яни ол мемлекеттік орган ретінде мемлекеттік басару мен баылауды атаруа укілдік берілген, занамалармен белгіленген тртіппен рылатын мемлекеттік мекеме. Бл, біріншіден, мынаны білдіреді, мемлекеттік секторды ксіпорындары мен мекемелерінен айырмашылыы сол, олар тікелей мемлекекетті атынан ызмет атарады , шаруашылы, леуметтік – мдениет жне кімшілік – саяси мірді р трлі салаларында оны саясатын іске асырады жне, екіншіден, мемлекет бл шін ажетті мемлекеттік биліктік кілеттіктер ауымын береді, ксіпорындар мен мекемелерде ондайлар болмайды. 2. Атарушы билік органдарына берілетін мемлекеттік — биліктік сипаты бар кілеттіктерді мні оларды мынадай ыынан крініс табады: а) мемлекетті атынан зады трде міндетті болатын ыты актілер шыаратын ыынан. Олар не тікелей ведомстволы арасты ксіпорындар мен мекемелер шін, не тменгі тран атарушы органдар шін, не ведомствалы баыныштылыы мен меншік нысанына арамастан барлы ксіпорындар мен мекемелер шін, не оамды (мемлекеттік емес) йымдар шін, не е соында, тлаларды лкен тобы, оны ішінде азаматтар шін де міндетті (мысалы, жалпы міндетті болатын жол жру ережелері, санитарлы – гигиеналы, рт ауіпсіздігі жне зге де ережелер); ) ыты актілермен белгіленетін талаптар мен ережелерді саталуына мемлекет атынан байау (адаалау) жасауды жзеге асыру ыынан; б) зады трде міндетті болатын актілерді талаптарын орындауды амтамасыз ету жне зіні сипаты бойынша мемлекеттік мні бар иландыру, тсіндіру, ктермелеу, т.с.с. шараларды, ал ажет болан жадайда – мемлекеттік (кімшілік) мжбрлеу шараларын олдану жолымен оларды бзушылытан орау ыынан крініс табады. 3. Мемлекеттік – биліктік кілеттіктер барлы мемлекеттік билік органдарына берілетін боландытан, атарушы билік органдарыны оларды пайдалануыны шегін белгілеуді лкен маызы бар. Атарушы билік органдары здеріні мемлекеттік – биліктік кілеттіктерін тек ана мемлекеттік – басарушылы ызметті масаты шін пайдаланады.
Бл органдар шаруашылы, леуметтік – мдениет жне кімшілік – саяси рылыса басшылы жасау процесінде задарды жіне заа туелді нормативтік ыты актілерді ( оны ішінде осы органдарды здеріні актілерін де) орындауды амтамасыз ету шін рылады. Сондытан, оларды биліктік кілеттіктері атарушы – кім етушілік немесе мемлекеттік – басарушылы ызметті жзеге асыратын оамды мірді аясымен шектеледі. Бл мемлекеттік басару аясы. На осында шаруашылы ксіпорындар мен леуметтік – мдениет мекемелеріні жмыстарын тікелей йымдастыру, меншікті р трлі нысандары объектілеріні арасындаы байланыстарды йымдастыру, жеке жне зады тлаларды ытары мен зады мдделерін жзеге асыру мен орауды амтамасыз ету іске асырылады.
За шыарушы орган аталан аяда замен реттеу арылы жалпы басшылыты жзеге асырады. Сот билігі органдары бл аяда басшылы жасау ызметімен жалпы айналыспайды.
Сонымен, атарушы билік органдарыны функционалды міндеті – атарушылы – оларды мемлекеттік биліктік сипаты бар кілеттіктерді пайдалануыны шегін айындайды.
4 . Атарушы билік органдары здеріні ызметін заа туелді негізде атарады. Мны мні мынада, за – мемлекеттік – басарушылы ызметті негізгі базасы, оны субъектілері осы аталан мемлекеттік органдар. Оларды ерекшеліктеріні атарына сондай – а мынаны да жатызан жн, зіні ызметін заны негізінде жне оны орындау шін жзеге асыра отырып, олар тек заны наты талаптарын тікелей орындауды ана йымдастырып оймайды, сонымен бірге мемлекеттік басару аясында заа туелді мінез – лы ережелерін дербес белгілейді.
5. Республикалы та, сондай – а айматы та дегейлерде болатын атарушы билік органдары мемлекеттік кімшілікті бірыай жйесін райды. Бл жйені шегінде оны рбір буыныны, яни атарушы билікті наты органыны ажетті жеделдік дербестігі болады. Ол зіні крінісін, сол сияты осы органа тиісті кілеттіктерді клемі жне тапсырылан іс шін оны жауапкершілігіні шарасы, оны зыретінен табады ( міндеттері, функциялары, кілеттіктері, жауапкершілігі). Бл органдарды зыретіні негіздері азастан Республикасыны Конституциясында, задарда жне баса занамалы актілерде бекітіледі.
6. Ксіпорындар мен мекемелер сияты, атарушы билік органдары адамдарды кімшілік – басарушылы ызметкерлерді немесе мемлекеттік ызметшілерді белгілі бір жымы болып табылады. Біра, біріншіден, бл сияты жымны масаты ксіпорындар мен мекемелер жымдарыны масаттарынан елеулі трде згешеленеді, ол атарушы билік органдарыны ерекше масат міндетімен алдын – ала айындалады. Наты атарушы билік органын райтын жымны шегінде белгілі бір йымды – ыты байланыстар рылады, функционалды міндеттер мен ытар блінеді, сондай – а тапсырылан жмысты блігі шін жауапкершілік айындалады. Бл мемлекеттік – ызметтік атынастар, йткені атарушы органны ызметкерлері мемлекеттік ызметшілер болып табылады.
7. Атарушы билік органдарыны біріне – бірі баынышты рылымды блімшелерін руды болжайтын (мысалы, министрліктерді департаменттері) йымды рылымы, яни ішкі рылысы болады. Оларды ызметі наты атарушы билік органыны зіні ызметін зінен тысары, яни тікелей мемлекеттік басару аясында тиімділікпен орындауа абілетті болу шін ажет ішкі йымдастыруды (зін — зі йымдастыруды ) крінісі болып табылады.
Атарушы билік органдарыны йымды рылымыны бастапы ячейкасы(ясы) « Мемлекеттік ызмет туралы» за бойынша осы органны кілеттіктерін наты орындау жне амтамасыз ету шін рылатын мемлекеттік ызметті мемлекеттік лауазымы болып табылады.
8. Атарушы билікті рбір органыны белгілі бір ауматы немесе мемлекеттік – басарушылы ызмет мселесіні клемі болады. Біріншісі осы органны жзеге асыратын кілеттіктеріні не республиканы бкіл аумаында, не белгілі бір кімшілік аумата кші болатынын білдіреді. Екіншісі жалпы басарушылы функцияларды не арнайы сипаты бар белгілі бір басарушылы функцияларды белгіленген ызметті аясында жзеге асыруды болжайды. Оларды ішінде реттеушілік, рсат беру, баылау жне кім ету функциялары. Біра олар да р трлі аума клемінде жзеге асырылуы ммкін.
9. Атарушы билік органдары тек мемлекеттік бюджеттен ана аржыландырылады жне зады тла болып табылады, яни азаматты ы абілеттілігі болады.» [1. 115 б.]
ызыловты пікірі бойынша: «азастан Республикасыны кіметін Республика Президенті азастан Республикасыны Конституциясында кзделген тртіппен рады.
кіметті рылымы мен рамы туралы сыныстарды Премьер-Министрі таайындаланнан кейін он кн мерзімде Республика Премьер – Министрі Республика Президентіне енгізеді.
кіметті рылымын министрліктер жне зге де орталы атарушы органдар райды.
кіметті рамына кімет мшелері – Республиканы Премьер – Министрі, оны орынбасарлары, министрлер жне Республиканы зге де лауазымды адамдары кіреді. босатады, жергілікті атарушы органдарды жмысына байланысты зге де мселелерді шешеді