IV Czy przybye po skarby niegu

Zima tego roku bya wyjtkowa ostra. Mróz ci wszystkie zbiorniki stojcej wody. Gleba staa si tak twarda, e trzeba byo umieci zwoki pewnego starca na strychu komunalnym za wityni. Huragany i burze niene wkrótce odciy Hydesville i okoliczne farmy od wiata. Dylians do Rochester nie rozwesela ju Dugiej Drogi od co najmniej trzech dni. Nikt te nie wypuszcza si dalej ni stojca na uboczu stodoa od strony zbiorników wodnych albo wybrukowana niegdy przez czarnoskórych i skazaców hrabstwa trasa niewolników, która gina wród wzgórz, midzy opuszczonymi kopalniami upków i drzewami ywicznych lasów. Nie widziano te adnych konwojów francuskich lub irlandzkich imigrantów w drodze na Zachodnie Wybrzee: gorczka zota poczeka na odwil. Wygodniae wilki i kojoty podchodziy niebezpiecznie blisko do gospodarstw, wszc wokó owczarni i stajni, mimo e przemarznici pasterze strzelali wci wokó na olep.

Panna Pearl zwrócia swoj liczn, jasn gow ku oknu i przygldaa si ze zdziwieniem, z mieszanin lku i oczarowania wirujcym patkom niegu, które oblepiay haftowane szronem szyby. Tumany niegu przybieray przeróne formy: to dobrodusznego, wielkiego polarnego niedwiedzia, to ohydnej wiedmy wyaniajcej si ze zbiorowego grobu zalanego palonym wapnem. Jeszcze wiksza obawa budzia si w pannie Pearl, gdy patrzya na szczupe, obserwujce j twarze, szczególnie Kate w pierwszej awce, dziewczynki o sowich oczach i delikatnym umiechu na lekko rozchylonych wargach.

– Wybaczcie – powiedziaa. – Bdziemy kontynuowa lekcj etyki. Przygotujcie tabliczki, te sporód was, które potrafi pisa, bd notowa wszystkie nazwy wasne, pozostae zaznacz je krzyykiem…

Otworzya star Bibli Króla Jakuba, któr odziedziczya po swoim pradziadku. Miejscami wybrzuszona, gdzie indziej sczerniaa, zawdziczaa swój wygld le wypieczonego chleba dwóm kpielom w morzu i poarowi wozu w czasach emigracyjnej wdrówki.

– „By m w ziemi Uz imieniem Job; a m ten by nienaganny i prawy, bogobojny i stronicy od zego”4.

Panna Pearl przerwaa, zbita nagle z tropu widokiem tych wszystkich pochylonych gów. elazny piecyk mrucza w gbi klasy przydzielonej wityni przez gmin. Trzech farmerskich synów – wród nich ci najlepiej sytuowani, w tym jeden siedemnastolatek, praktycznie rzecz biorc analfabeta, którego zapisano do szkoy jesieni, by nauczy si zarzdza wydatkami owdowiaej matki – i siedem dziewczt, wród nich Kate, a czasami te jej siostra Margaret, obie nowe, z pewnoci zdolniejsze ni gapowaty Samuel, jedyne ocalae od grulicy dziecko wdowy z Bout du Haut, o wosach i ubraniach wiecznie wilgotnych, nawet w suchy czas. Pearl bya dumna, e udao jej si przekona a tyle rodzin z Hydesville, by zapisay swoje córki, zazwyczaj przymuszane ca zim do prac domowych, do Dame School przy probostwie. Biblijna wieo jej argumentów przerazia dzielnych hodowców krów, w których nagle rozbyskaa iskierka zrozumienia: ci, którzy nie potrafi czyta Pisma witego, nie zbli si do Boga, zy duch ich olepi! Nauka czytania i pisania oznacza pewne zbawienie, pozwala omin etap szczliwego prostaczka u bram Królestwa. Ta nieoczekiwana teza, ubrana w odpowiednie sowa przez purytanów, zapewnia modym nieco swobody. Ciekawe, dlaczego pomylaa akurat o uczonej Anne Bradstreet, która w czasach Pielgrzymów stracia w poarze ukochan bibliotek i manuskrypty, lecz za spraw Boej aski zachowaa ma i gromadk dzieci. Có ostao si na ziemi z dymu spalonych poematów wiatej Anne Bradstreet?

Panna Pearl przegnaa te myli i wrócia do Biblii.

– „I rzek Pan do szatana: Skd przybywasz? A szatan odpowiedzia Panu, mówic: Wdrowaem po ziemi i przeszedem j wzdu i wszerz. Rzek Pan do szatana: Czy zwrócie uwag na mojego sug, Joba?”5.

Kate siedziaa w rogu jednego z dugich stoów kuchennych, przy których toczyy si dzieci – z jednej strony chopcy, z drugiej dziewczta, i zapisaa spiczastymi literami „Job”, nastpnie „Szatan”, „Wiekuisty”, „Bóg” i „Uc”. Zastanawiaa si, czy Bóg to nazwa wasna i dlaczego panna Pearl zagryza wargi, patrzc na biae widma za oknem. Tak jasna, e rozpalaa sob promie soca, o oczach jak gwiazdy i bladoróowych licach, córka pastora zdawaa jej si pikniejsza ni anielskie krgoci niegu otulajce wzgórza.

– W jakim wiecie yjesz, Katie? – spytaa nauczycielka, zaenowana wpatrzonymi w ni nieruchomymi renicami. Znaa lunatyczne roztargnienie najmodszej z sióstr Fox, które mogo si obróci niespodziewanie w przezabawne oywienie.

Kate zarumienia si i umiechna przepraszajco.

– W adnym wiecie, panno Pearl, to przez nieg…

Pozostali uczniowie, zdekoncentrowani, odoyli kawaki kredy i metalowe pióra z Birmingham. Harriett Mansfield, beniaminek z rancza hodowców koni, Lily Brown, która w wieku szesnastu lat wygldaa, jakby miaa ju na koncie kilka egzystencji, dwie niewinne pasterki gsi, dziesicioletni pasterze kóz, zwolnieni z pracy na kilka godzin nauki, i ociekajcy wod Samuel Redfield w gbi sali, który kiwa gow, miejc si bezgonie. Ten ostatni, jak podejrzewaa panna Pearl, skrywa niejeden trudny sekret. Odziany w robocze spodnie na szelkach farbowanych na bkit z Genui, wierci si na krzele i mia wyran ochot raczej rozgrza si przy piecu ni uczy si czyta i liczy. Staraa si nie zostawa z nim nigdy sam na sam w klasie i odwracaa gow, gdy otwiera szeroko oczy i rozchyla wargi czerwiesze ni wieo rozpatane na pó serce wou. W niedziel podczas mszy w czarnym, nakrochmalonym i zbyt obszernym ubraniu po zmarym ojcu chtnie zgasza si do zbierania datków na tac lub do rozdawania psaterzy. Wielebny zleca mu nawet drobne prace w zamian za obietnic monety dolarowej w prezencie na urodziny.

Panna Pearl zamkna Bibli; nieco zmieszana, staraa si skupi uwag swoich uczniów.

– Bóg mia tak wielk ufno w swoim stworzeniu, e wyda je na pastw diaba. Job wyszed z tej próby zwycisko. On, tak bogaty i prawy, straci wszystko, popadnie w straszliw ndz, bdzie cierpie, lecz ostatecznie si swej wiary zwyciy ze moce…

Moda Harriett podniosa wysoko rk, strcajc niechccy weniany czepek z gowy. Miedziane loki rozsypay si niczym ogon lisa.

– Przepraszam – powiedziaa – czy diabe istnieje naprawd? Czy si przechadza, jak mówi, pod postaci wóczgi, starej kobiety albo koza?

– Szatan nie istniaby bez Wiekuistego! Zostawmy go wic na chwil w spokoju i zastanówmy si nad losem Joba. Patriarcha z rezygnacj zniós mier swoich siedmiu synów i trzech córek, zmiadonych pod ruinami domu, zniós wszystkie klski, lecz nigdy nie wypar si Pana. Dlatego Bóg przywróci mu jego wasno i zesa mu jeszcze wicej dzieci…

Kate siedziaa na kocu stou ze skrzyowanymi ramionami i wyobraaa sobie swój dom przy Dugiej Drodze: przytoczone ciarem niegu i lodu belki stropowe puszczaj, miad ciany i zabijaj na miejscu jej siostr Maggie, mamusi, a moe nawet tat Foxa, który zosta w domu w tak niepogod. Czy powinna prosi niebo o inn rodzin na zastpstwo? Czy mona tak zmienia bliskich, nie popadajc w rozpacz? Wspomnienie Abbeya, maego braciszka zmarego niegdy w Rapstown, uwiadomio jej, e nic nie zdoaoby zadouczyni tej stracie.

– Pora ju wraca! – powiedziaa panna Pearl zmczonym gosem. – Ubierzcie si ciepo, wyglda, jakby nieg mia pada przez tysic lat…

Nad lodowymi kasztelami zrodzonymi z chodu i wiatru zapadaa noc. Jeden z robotników z rancza Mansfieldów przyjecha po mod Harriett konno, podobnie jak tata Fox, wyjtkowo trzewy – zgarn Kate jedn rk i posadzi po damsku na zadzie Old Billy’ego. Pozostali uczniowie ruszyli wzdu fasad budynków albo brnli rodkiem przez wiey nieg, by jak najszybciej dotrze do domów w centrum Hydesville.

Z szalonym uniesieniem wypisanym na twarzy mody Samuel Redfield zamar na chwil na widok zasypanych dróg. Schyli si, by zanurzy donie w tym bogactwie, by naje si niegu i ukry w nim twarz. Nie szukajc niczyjej pomocy, rozejrza si po Dugiej Drodze, po czym stawiajc stopy w lady kopyt ostatniego konia, ruszy naprzód z weso pieni na ustach:

A nice young ma-wa-wan

Lived on a hi-wi-will

A nice young ma-wa-wan

For I knew him we-we-well6.