I Chc tylko dugiego upojenia

O tej porze roku wszystkie myny w Rochester, dostarczajce wicej mki ni pozostaa cz stanu Nowy Jork, mey energicznie ziarno zarówno powyej, jak i poniej High Falls, trzech potnych wodospadów na rzece Genesee, huczcej od wieków w sercu miasta, wspieranych echem pozostaych, równie potnych kaskad, rozrzuconych wzdu jej biegu, midzy jeziorem Canandaigua – gdzie wci jeszcze yo kilka plemion Seneków i Tsonnontouan – a tym sodkowodnym morzem, które zw Ontario, na poudniowym kracu czterech innych, jeszcze rozleglejszych. Za spraw energii hydraulicznej wzdu rzeki w stolicy hrabstwa Monroe pobudowao si wiele przedsibiorstw: fabryki tekstyliów, papieru, manufaktury szwalnicze i produkujce przeróne narzdzia. Odkd kana Erie poczy miasto Albany z Nowym Jorkiem, firmy transportoway wielkie iloci towaru na barkach i statkach parowych, których opatkowe koa przypominay wiatraki. Rosncy dobrobyt Rochester – pierwszego amerykaskiego boomtown, zaoonego pó wieku wczeniej przez zmylnych wacicieli ziemskich – pozwala miastu radzi sobie doskonale z napywem ndznych imigrantów wysiadajcych tam na ld. Centrum Flour City, jak przezywano metropoli mynów, wzbogacio si o kamienne budowle, tymczasem na peryferiach powstaway nowe dzielnice baraków z drewnianych bali, w których toczyy si rodziny robotnicze, niemieckie i irlandzkie, ocalae z epidemii tyfusu lub cholery, wdrujcy pionierzy, Afroamerykanie o kopotliwym statusie wyzwolonych niewolników, bez okrelonej pozycji spoecznej, których w zasadzie w kadej chwili mona by byo ponownie zaku w acuchy, oraz zrujnowani przez susz lub indiaskie wojny farmerzy. Midzy piaszczystymi plaami Wielkiego Jeziora, nadbrzeami kanau Erie i nierównymi brzegami Genesee, przy piknych alejach wokó Midtown Place i ubitych traktach poza Mont-Espoir Avenue kry barwny tum dokerów i marynarzy, wygodzonych natrtów szukajcych pracy, gosicieli apokalipsy, gazeciarzy, tragarzy wszelkiego rodzaju, rzemielników przykutych do swoich kramików, szukajcych przygód awanturników, przygldajcych si nieprzyjanie lepym ebrakom i ulicznym sierotom, pracowników na akord, pomysowych kupców oraz wieo upieczonych mieszczan. Ci ostatni tym skwapliwiej trzymali si od pozostaych na dystans, e ich samych albo ich ojców rka trzymajca Bibli wycigna z bagna, teraz za stpali such stop wród administratorów i poredników, tworzc wraz z urzdnikami i parajcymi si wolnymi zawodami ow klas redni, dziki której miasto nadawao si do mieszkania, a nawet byo polecane pobonym duszom, dziewcztom z zakadów naukowych i kongregacjonalistom przerónych sekt troszczcych si o powszechne zbawienie. W Rochester wyraniej ni w wikszoci stanów Poudnia albo Pónocy duch przedsibiorczoci otwiera si na ultraliberalne aspiracje abolicjonistów i pacyfistycznych demokratów, na ruchy walczce o prawa kobiet, na kaznodziei drugiego Wielkiego Przebudzenia i anarchistów organizujcych tajne stowarzyszenia na rzecz uchodców z czterech kontynentów.

Wóczc si pod wieczór bez celu midzy akweduktem i starym cmentarzem, nieco upojony alkoholem Lucian Nephtali rozmyla o osobliwoci swych przerónych egzystencji w owym miecie wielu potopów, których pocztków niemal by wiadkiem. Gdyby rozpatrzy rzecz dogbnie, naiwno wyjaniaaby liczne przygody porywajce jego osob bez szczególnych skrupuów czy niegodziwoci. W jego naturze leao pokadanie wiary we wszystko, co tylko mu sugerowano, choby nawet to byy rzeczy niemoliwe. Jego adwokacka profesja – zreszt zarzucona – nie moga by tego przyczyn: przedstawiciel sprawiedliwoci nie wydawaby z góry wyroku na adn prawd i podaby w wtpliwo nawet obliczenia mierniczego. Lucian Nephtali przeciwnie, szuka oczarowania w kadych okolicznociach, podziwiajc ziarnko zota w piasku, choby i caa rzeka po nim przepyna.

Chykiem, midzy dwoma magazynami, na zakrcie pustej drogi wlizgn si na ciemne podwórko oznaczone jedynie pomykiem latarni. Cig krtych schodów, z których kade zapowiedziane byy osonit wiec, doprowadzi go na podest owietlony lamp oliwn, po czym potwierdziwszy swoj tosamo, wsun si do przedpokoju przez drzwi oznaczone jedynie koatk z brzu w ksztacie chiskiego smoka. Kolos przy wejciu, odziany zgodnie z zachodni mod, skoni si, przepuszczajc go dalej. Przez mieszanin oparów Lucian Nephtali szed za modym sucym, który zaprowadzi go do salonu, gdzie paru klientów leao na otomanach i spokojnie palio fajki wodne. Zarzdca lokalu, Chiczyk z Hongkongu o przykadnym brytyjskim akcencie, przybyy z liczn wit z miasta lasu Cleveland, osobicie przyniós i postawi przed nim na niskim stoliku trzy tace.

– Niewielu goci w Golden Dream? – spyta Nephtali, zdejmujc buty i peleryn.

– Niewielu. Paski przyjaciel koroner pi w kcie jak anioek. Nie przyby pan z pani?

– Gra dzisiaj w Eastman Theatre.

W pozycji lecej, z gow wspart na okciu i z ustnikiem z koci soniowej w ustach, Lucian patrzy za odchodzcym zarzdc lokalu, wdychajc pierwszy kb dymu. Przyzwoito wymagaa, by Charlène Obo, która bya zaledwie jego kochank, w podobnym miejscu uchodzia za on. Prócz czystego opium i chandu, importowanego w mosinych skrzyneczkach, podawano tu równie absynt i czarn herbat. Lucian móg doskonale zadowoli si ciepym napojem, ale ten wieczór by dla niego niczym zejcie z krzya do piekie. Pogrzeb Nata, tak modego wiekiem i tak starego druha, na cmentarzu przy Buffalo Street oznacza rozpoczcie podróy bez odwrotu w gb wielkiego kanionu samotnoci – czu to intuicyjnie, wpatrujc si w grób i nagle obojtne twarze bliskich, podczas gdy olbrzymie dwigi krciy si nad Pinnacle Hill, gdzie powstawa ostatni budynek wielkiego szpitala. Nat Astor spoczywa od trzech godzin zaledwie w dziurze w ziemi, doczywszy do wszystkich zaginionych, którzy nawiedzali Ziemi tysice wiecznoci std. Przypomniay mu si okrutne sowa Harry’ego Maura nad ciepymi jeszcze zwokami przyjaciela, w ogrodzie zimowym, do którego przenieli go sucy: „To gorsze ni zemsta, nie wypada zabi si, ot tak, w domu gospodarza”. W prawej rce, jak gdyby mia zamiar wyadowa do koca magazynek, Nat trzyma patersona, z którego wystrzeli sobie kul prosto w serce. W przeddzie albo dwa dni przed swoj mierci, w ubiegym tygodniu, spotkali si we trzech na przyjciu w nowej willi Leah Fish przy South Avenue. Nauczycielka muzyki, do przecitna pianistka, bya na dobrej drodze, by sta si now saw, a to dziki aferze w Hydesville. To Harry, najbardziej przesdny z milionerów, zacign ich do najstarszej z sióstr Fox, rozwódki przywizanej do nazwiska po mu i snujcej ambitne plany dla swojej rodziny.

Delikatne bulgotanie fajki i pochrapywanie ssiada zmieszao si z odgosami dochodzcymi z zewntrz, szumem wodospadu i gwatownej ulewy dzwonicej o dachy kryte dachówk lub blach. Knot lampki oliwnej na jednej z tac otwiera si zotym wachlarzem odwiecznego ognia. Gdyby lepiej przyjrze si pomykowi, prastare, przezroczyste postaci zataczyyby wokoo, niewyczerpana fauna, w której pami uwalniaa w ciszy swe obrazy, rozwijajce si natychmiast w nieskoczone kwieciste wzory, bujne niczym dzika natura. Widok dla palacza opium bardziej zniewalajcy ni piew syren. Tam, gdzie czonek Stowarzyszenia Wstrzemiliwoci albo Ligi Przeciwników Saloonów dostrzegby w najlepszym razie twarz, zarys krajobrazu lub cakiem niedorzeczne rebusy, on odkrywa cay wiat oparty na demonicznych systemach wynikajcych z niezgbionych oblicze. Szczypta opium wystarczaa, by zama pieczcie apokalipsy. Na kilka godzin wolno, bardziej nieuchwytna ni rojenia w agonii, przestanie budzi w nim jakiekolwiek uczucia. Jego studnie i fontanny wyschy oto; jego jedyny przyjaciel ley w ziemi – gdzie teraz znajdzie choby namiastk zayoci? Charlène Obo oczekiwaa od niego zaledwie odrobiny rozumu i rozrywki. Gdyby Harry Maur, oblegany bezustannie przez kurtyzany i innych pochlebców, zechcia opaci adwokata, który broniby chmur lub ró w jego parku, uczyniby to wycznie z powodu dotkliwego braku rozmówców.

Szczupy sucy wlizgn si midzy przegrody oddzielajce palaczy, przypominajce malekie loe teatralne. Jeden z goci, masywny, o byczym karku i opadajcych ramionach, któremu zapewne uwiadomiono por, wsta z trudem i pokutyka przez zotawobrzowy pómrok salonu. Jego ociay krok mia w sobie co zwierzcego: szed jak wybudzony z hibernacji niedwied. Lucian nie próbowa nawet si chowa. Koroner zna wszystkich klientów Golden Dream, z których wikszo naleaa do gatunku jurystów i urzdników. Tworzyli oni, poczeni niem obietnic dyskrecji, swego rodzaju klub jasnowidzów.

Nie przeszkadzao to koronerowi prowadzi ledztwa midzy dwoma wróbiarskimi letargami. Z cakowit obojtnoci uczyni w stron adwokata przygnbiajco powolny gest.

– Przed starym cmentarzem czeka na mnie doroka, podwie pana?

– Wol wróci o wicie – mrukn Lucian.

Koroner przytakn pojedynczym opadniciem twarzy, powiek, policzków i warg. Waha si, czy nie rzec sowa na temat samobójstwa owego modego hipnotyzera starej rentierki. Cho jego samounicestwienie zdawao si pozbawione jakichkolwiek wtpliwoci, pan Nat Astor pozostawi pewn zagadk wyryt na kamieniu nagrobnym: któ móg tak dugo ukrywa si za podobnym nazwiskiem? Z wrotami szeroko otwartymi na wielkie inwazje Ameryka stanowia raj dla znieksztaconych, zmylonych i przywaszczonych tosamoci. Dziki uprzejmoci sdziego i kilku dolarom wymylano sobie bez trudu nowe dane personalne. Nikt nie sprawdza w archiwach Starego wiata zdolnoci i wiadectw. Waciciele dyplomów powaanych stowarzysze, oficerowie Napoleona, midzynarodowi finansici, angielscy i rosyjscy arystokraci napywali do miast i wsi, nie mówic ju o chciwych szarlatanach paradujcych otwarcie po miejskich placach i salach kongresowych.

Koroner kilkakrotnie o mao nie przewróci si w labiryncie schodów rezonujcych niczym stos pustych trumien. Pomyla, e musiaa mu zaszkodzi herbata. Nie powinien pi tego napoju ciemniejszego ni czarna ó. W rezultacie czu si do zadowolony z nocnej samotnoci, zacz wic nuci z rk na kaburze rewolweru:

A house without love

Is an empty homestead

But wherever love lives

Is home indeed25.

II Dziennik Maggie

Có za zamieszanie od czasu naszego pospiesznego wyjazdu z Hydesville! Spada na nas lawina najdziwniejszych zdarze, ale ani ja, ani Kate – chocia, trzeba to przyzna, byymy u róda tego caego baaganu – o niczym nie miaymy pojcia. Zostalimy wygnani z Kocioa przez wielebnego Gascoigne’a, a farmerzy z kadym dniem napastowali nas coraz ostrzej, niektórzy zbierali si nawet przed naszym domem z pochodniami. Pewnego dnia, kiedy wracaymy we dwie z miasteczka, banda pasterzy byda sza naszym ladem Dug Drog, wykrzykujc okropne rzeczy. Zamiast wróci na farm, Kate pobiega w stron stawu, pocigajc mnie w swojej absurdalnej ucieczce. Rzucano za nami kamieniami i grudami ziemi, nazywano wiedmami i kobietami diaba. Na skraju lasu zauwayymy cie: ociekajc wod, na wpó nag posta, która trzymaa w rce biay welon niczym chorgiew, a drug, a drug… To by Samuel, syn wdowy z Bout du Haut, który pomacha do nas, umiechajc si dziwnie, gdy tymczasem zgraja napastników si zbliaa. Bez namysu – nie miaymy bowiem wyboru – poszymy za nim do groty ukrytej za strumieniem, który w tym miejscu opada wodospadem. Wewntrz, na palikach przytwierdzonych do ciany, wisiaa damska bielizna. Strzpy stroju Violet Gascoigne, topielicy ze stawu: moja siostra od razu to odgada. A take halki skradzione dziewcztom ze sznurów do suszenia. Kiedy horda odesza, Samuel ukry twarz we flanelowych spodniach. Mimo swojego wygldu szaleca i osobliwych zainteresowa ocali nam ycie.

Nazajutrz opucilimy na zawsze Hydesville.

Oto siedzimy: mamusia, Katie i ja, w dyliansie do Rochester. Zanim do nas doczy, ojciec zamierza jeszcze przez jaki czas pracowa na farmie. Nasz najstarszy brat David, którego moja modsza siostra i ja bardzo sabo znamy – tak dua dzieli nas rónica wieku – zechcia wzi j w gospodarowanie, poniewa przynosi lepsze zyski ni jego wasna. Oczywicie to Leah si wszystkim zaja. Podziwiamy j za jej rozsdek i zaradno. W tych swoich gorsetach i satynowych sukniach zachowuje si jednak zupenie inaczej ni farmerki z Hydesville! Nasza starsza siostra jest te wybitn pianistk, bez jednej faszywej nuty gra sonaty Bacha i Mozarta. W wieku trzydziestu siedmiu lat mogaby by nasz matk. O ile sympatyczniej jest mie eleganck matk!

Kate i ja z trudem dostosowujemy si do naszego nowego ycia. Ciko uwierzy w to, co nas spotyka dziki panu Splitfootowi! Istna bajka o dobrej wróce, chocia purytanie wyzywaj nas od czarownic. Mamusia, która potrafi czyta tylko na gos, otrzymuje codziennie dziesitki listów, czsto anonimowych. Suchajc jej, mona si przestraszy!

Za duo wrae, wszystko mieszam, nie wiem ju, od czego zacz moj opowie. Leah znalaza dla nas duy, umeblowany dom przy Central Avenue, jeszcze pikniejszy ni jej wasny, prawdziwy paac w porównaniu z naszym barakiem w Hydesville. Jest tam przynajmniej dwanacioro drzwi, nie liczc szaf i sufitów wysokich jak w kociele. Kada z nas ma swój pokój, z pikn, now bielizn z Fashion Park w kufrach i komodach. Leah oczywicie wszystko przygotowaa. Nawet mamusia wyglda teraz jak angielska mieszczka. W swoich piknych strojach nie mówi ju byle jak. Zreszt, idc za rad swojej najstarszej córki, stara si odzywa jak najmniej.

Leah obiecaa zaj si nasz edukacj. Codziennie uczy nas czysto piewa i nie uywa wiejskich przeklestw przy kadej okazji. eby si jej przypodoba, wystarczy, ebymy zachowyway si jak doskonae panny i nie twierdziy, e skrzaty zaploty grzyw Old Billy’ego. Ale Old Billy zmar ze staroci tej zimy! Kate pacze tak samo, jak pakaa ostatnio nad suk Iroise i jak pacze nieustannie nad naszym maym braciszkiem z Rapstown.

Kate niewiele si zmienia, nie liczc talii osy i maych, sterczcych piersi. Jest taka zabawna, troch si mizdrzy, ma w sobie tyle naiwnoci i pochodzcy z dalekoci smutek. Trzymamy si blisko, eby ludzie myleli, e posiadamy t sam moc. Ze swej strony, nauczyam si wielu sztuczek od czasu nocy w Hydesville; Kate nie musiaa, jej nigdy nie brakuje pomysów, jak wszystkim rozbudzonym marzycielom – powiada si, e lunatycy rodz si z dodatkowym okiem. Tajemnic, która nie moe si wydosta poza kartki tego kajeciku, jest to, e pan Splitfoot nas nie opuci. Zjawy, tak jak koty, wybieraj sobie panów. Wcale nie s takimi domatorami. Odtd duch towarzyszy Kate wszdzie. To on poprosi nas, ebymy wyjawiy wiatu jego histori w jeden z ostatnich wieczorów w Hydesville. Wiemy niemal wszystko o jego wczeniejszym yciu, kiedy by tylko wdrownym przedstawicielem handlowym z cik walizeczk pen artykuów pasmanteryjnych. Duch, jeli dobrze zrozumiaam, to odrobina nieskoczonoci wczepiona w minione odczucia, a raczej cie duszy penej alu. Staje si winiem naszej ciasnoty ywych istot z powodu gwatownej mierci, samobójstwa, morderstwa lub wielkiego niezadowolenia w chwili, gdy staje przed wrotami zawiatów.

Gdy jej spojrzenie zasnuwa si mg i nieruchomieje, Kate zaczyna czasami mówi przeraajce rzeczy. Twierdzi na przykad, e topielica ze stawu w Hydesville chodzi wszdzie za pann Pearl, nasz dawn nauczycielk, i ma w stosunku do niej ze zamiary, dlatego ta powinna uciec daleko, daleko, w przeciwnym razie umrze albo postrada zmysy. Jak matka mogaby le yczy wasnej córce? Mówi te, e obserwuj nas tysice cieni, wszdzie, ale tylko kilka z nich chce przeama cisz. Potem jej oczy znów si miej i Kate proponuje mi partyjk wista albo domina. Mam wraenie, e ona nie ma pojcia o tym, co si dzieje w takich chwilach jak wtedy, kiedy wstaje noc i chodzi z wycignitymi rkoma, cignc za sob bia koszul.

Kiedy ja wzywam ducha, bo tego si tu po nas spodziewaj, rodzi si wokó mnie takie napicie, takie oczekiwanie wród otaczajcych nas osób, e co musi zaskrzypie w meblach albo w moich kociach, w rkach, stopach, w kolanach. Zaczynam szczka zbami. Kate, przeciwnie, jest rozluniona, wygina si w uk, sprawia wraenie, e caa oddaje si tajemnicy, niewzruszona i tak bardzo smutna. Nawet na krawdzi wiadomoci umiecha si z nieobecn min. Pan Splitfoot na pewno droczy si z ni po drugiej stronie, eby nie zemdlaa.

W naszym okazaym domu nie brakuje goci, ludzi wiatowych jak Leah, bogatych przedsibiorców i mieszczan wielu profesji. Przewijaj si te dziennikarze, bezczelni, szyderczy albo przeciwnie, tak gorliwi, e kad swoje wielkie apy na moich ramionach, muskaj palcami moje uda lub gorset. Ich pytania potrafi czasem zaskoczy: na czym polegaj pani sztuczki, czy wierzy pani w zwierzcy magnetyzm, czy spektra zawsze zachowuj si jak przystao na dobrych Amerykanów, czy nigdy nie zadaj pani gwatu?

Nie tracc czasu w tej wrzawie, nasza najstarsza siostra poprosia wzitego dekoratora wntrz z centrum miasta, eby urzdzi u nas tak zwany gabinet konsultacji spirytystycznych, z parawanami z palisandru, dziewicioramiennymi wiecznikami z brzu i grubymi tkaninami z purpurowego aksamitu.

Wezwany równie przez Leah ysy rzemielnik w getrach specjalizujcy si w wyrobach mosinych umocowa na fasadzie naszego domu tabliczk z napisem:

Fox & Fish

Spiritualist Institute

Nasza rola polega na nawizywaniu komunikacji midzy gomi i ich ukochanymi zmarymi. Nawet Leah udziela konsultacji. Mamusia natomiast zajmuje si przyjmowaniem naszego wynagrodzenia i prowadzeniem rachunków. Wkada w to wiele radoci. Podczas kilku seansów kada z nas wnosi tyle ile kilka miesicy pracy na gospodarstwie.

Bywaj wieczory, kiedy przychodz do nas na konsultacje wane osobistoci Rochester. Wród nich uczeni w sama nie wiem czym; rozmawiaj o komisjach ekspertów i kontrolach. Nie wszyscy s yczliwi. Pojawia si nawet policja i przedstawiciele Kocioa, na wypadek gdybymy zachowyway si niegodziwie. Na szczcie mamy swoich obroców, jak kwakrzy Amy i Isaac Postowie albo ten wielki czowiek tego samego wyznania, którego nazwiska zapomniaam. Leah, eby pooy kres oszczerstwom, wynaja najwiksz sal w Rochester. Mamy tam wkrótce zorganizowa publiczn demonstracj pod kontrol komisji ekspertów. Kate jest przeraona. Ja te nie czuj si z tym dobrze. Dziewczta takie jak my nie s przyzwyczajone do wystpów. Nic nie wiemy, jestemy tylko poredniczkami midzy tym i tamtym wiatem. Kate wychodzi z wróbiarskich seansów jak ze snu, bez wspomnie. Ja, co jest o wiele gorsze, mam wraenie, e id po mocie, który si wali, albo steruj olbrzymim statkiem zmierzajcym ku czarnej otchani, a wokó wszystko skrzypi i przecieka. Tymczasem powinnam w tych okolicznociach sprawia wraenie spokojnej. Kiedy nic si nie wydarza, zaczynaj mi chrupa palce u stóp. Czy ludzie prosiliby konajcego, eby nie artowa sobie ze mierci?