XII ycie duchów

Z domu przy Central Avenue znikna mosina tabliczka Fox & Fish Spiritualist Institute, a take cz umeblowania, które rozdano krewnym. Kate, która pomieszkiwaa tam tymczasowo razem z Margaret – ta z kolei chwilowo odbywaa tournée w Pensylwanii w towarzystwie byego impresaria Leah – smucia si z powodu tego nagego rozstania ich burzliwego, zytego towarzystwa, które utworzyo si wokó rodzinnego jdra. Uczniowie i wierni powrócili potulnie na ona swoich Kocioów lub przyczyli si do propagandowych organizacji, kilka osób rozpoczo wasn dziaalno, powikszajc armi mediów, jaka przemierzaa Ameryk i Europ, wychodzc naprzeciw nawróconym i sympatyzujcym. Tych zastpy szacowano na wiele milionów osób na caym terytorium. Wanda Jedna, jako kapanka w subie Washingtona, prowadzia na polu wróbiarstwa walk o uniwersaln emancypacj. Zarówno wród ywych, jak i umarych nie powinna istnie segregacja. Wielu wspóbiesiadników Leah odfruno, zachconych najnowszymi teoriami, zgodnie z którymi kada dusza otrzyma moe mediumiczny dar. Jeeli kady purytanin przy odrobinie wiedzy móg zosta duchownym w tej czy innej sekcie Kocioa zreformowanego, tym atwiej mona byo posugiwa si doktryn spirytystyczn, skoro adna kongregacja nie ograniczaa jej praktyki. Spontaniczne nawrócenia ju si nie liczyy. Krgi spirytystyczne organizoway prywatne seanse, seminaria mediumiczne i kongresy – jak Onset Bay Grove albo Lake Pleasant w Massachusetts, Wonewoc Spiritualist Camp w Wisconsin czy Lily Dale niedaleko Rochester – które gromadziy tumy gorliwych zwolenników, przybyych czsto z bardzo daleka.

Jeszcze tylko papici stosowali ostracyzm wobec nowej wiary. Biskupi Quebecu i Parya przeklinali fal nekromancji, która zatapiaa chrzcielnice. Kongregacja Inkwizycji Rzymskiej i Powszechnej zakazaa z kolei stosowania magnetyzmu i innych technik wróbiarskich. Na mówicych stoach odbywa si handel z demonem. Poprzez trans i inwokacje przemawia sam diabe.

Kate nie otwieraa listów zawierajcych anonimowe groby mierci, jakie przychodziy na nazwisko trzech sióstr, podobnie jak i tych pochodzcych od uczonych stowarzysze, mistycznych sprzysie i zwykych osób, w tym melancholików, maniaków i cierpicych na psychoz. Z caego wiata napyway proby o wrób na odlego – ze skrawkami tkanin, kosmykami wosów albo zdjciami w charakterze wsparcia – a take wyrazy nadziei na otrzymanie poczt zwrotn nowin na temat ukochanego zmarego.

W oczekiwaniu na wieci od sióstr Kate sortowaa stosy kopert i zasypiaa nad nimi. Nie przyjmowaa ju goci, nie liczc kilkorga znajomych, pozostawiajc Maggie sprawy zwizane z prowadzeniem domu, a Janet – sprztanie. Jej siostra zdawaa si zachwycona pobytem w Filadelfii, sdzc po jedynym licie, jaki Kate od niej otrzymaa przed miesicem; pikne pismo istoty penej uniesie, nachylone pod wpywem wiatru inspiracji, ubarwione zabawnymi detalami przy opisach publicznych seansów, gal, zgromadze progresistów i innych wanych spotka mówio wicej ni sama tre korespondencji. Maggie kilkakrotnie wspomniaa o osobie noszcej nazwisko Elisha Kane, lekarzu i wielkim podróniku, z którym czyy j relacje tyle szorstkie, co przyjacielskie. Pisaa: „Pan Kane jest nieznonym racjonalist. Twierdzi, e w naszych praktykach nie ma za grosz prawdy”. A kilka wersów niej: „Drogi pan Kane okaza si wzorowym dentelmenem, ratujc mnie przed klik purytaskich niedowiarków”.

Tego wieczoru Kate z gorzkim umiechem na ustach przeczytaa kilkakrotnie list od Maggie, rozmylajc o cieniach, które suny pod sufitem i którym nie miaaby si przeciwstawi, wydajc sucej polecenie zapalenia wszystkich lamp. Ogarno j zmczenie, jak niegdy w Hydesville. Godzinami wóczya si po domu z nieodpartym wraeniem wywaszczenia. Nie miaa jeszcze osiemnastu lat, a czua si stara, zaniedbana od rodka. Midzy mierci maego braciszka i matki przetoczyy si po niej gazy nicoci, dzisiaj zncali si nad ni zmarli, mae biae duszyczki, demony, omiornice zapakane z powodu powtarzajcej si tragedii, oddzielone od ciaa rce trzymajce ostre sztylety aoby. Miaa do suchania owdowiaej czci wiata lamentujcej nad grobem. W cigu kilku lat jej niemdra dziecica zabawa zachwiaa fundamentami purytaskiego spoeczestwa; ale czy to z jej tylko winy wikszo dorosych osób tak naprawd nie istniaa, zachowujc si jak pajace przeraone wasnym widokiem? Jakim sposobem dziecko ywe jak ogie mogo si zmieni w boskie straszydo? Trupie patchworki – wszyscy doroli mieli w sobie co z Frankensteina.

Kate woya swoj jedyn fantazyjn, wyszywan w kwiaty sukni. Boso pokonaa cig pokoi, wstrzsana w kadym z nich lekkim dreszczem trwogi. To, co czua, nie dao si opisa po angielsku, wtpia nawet, czy mona by to wyrazi w jzyku enochiaskim, zwanym jzykiem anioów. Przedmioty i przestrzenie emanoway falami: wydawao jej si, e czas przeyty tutaj przez innych przesya jej tysice niemych aluzji. Jakie zalety przypisa tej paroksyzmowej wraliwoci? W takich chwilach czua si jak gbka, bardziej unerwiona ni siatkówka oka, gotowa wypeni si najdrobniejszymi wraeniami. Mimo woli odczuwaa guchy ból kadej chwili, nic nie umykao jej zmysom, adne mrugnicie powieki, adne westchnienie w odpowiedzi na zdradzony sekret. Z przestawionego krzesa, ze specyficznego ruchu drobinek kurzu w promieniu wiata odgadywaa zamiary i przewidywaa nieoczekiwane zdarzenia. Sama dziwia si jednak swojemu brakowi kultury i swej ignorancji w sprawach yciowych, takich jak mio czy seksualno. Samo patrzenie na ludzi uprawiajcych mio i podajcych si nawzajem nie uczy niczego. Znieruchomiaa – zaciekawiona – przed rzebionym lustrem w pustym pokoju Leah. Czy bya adna albo pocigajca, czy pewnego dnia kto zechce rozpi jej sukni? Wybiega ze miechem, zakrcia si wokó wasnej osi i pobiega w stron kolejnych drzwi. Jej brat David i kuzynostwo oprónili pokój matki po pogrzebie, lecz na gzymsie kominka i w ktach poniewieray si drobne przedmioty bez wikszego znaczenia. Wystarczyy, by wywoa na obliczu dziewczyny rumiece. Drobiazgi te naleay do starszej kobiety w takim samym stopniu jak plamki na jej doniach i zmarszczki mimiczne na twarzy. Druty wbite w kbek weny, para zuytych pantofli i banda przeciwko ylakom sprawiy, e wyczua jej niewidzialn obecno. Kate zachwiaa si, wstrzsana kaniem.

– Mamusiu, gdzie jeste? – spytaa cicho.

Co wokó niej zadrao. Czy to noc Rochester o czerwono-czarnych mackach? Czujna, nasuchiwaa z ramionami skrzyowanymi na piersiach, z rozszerzonymi renicami. Pantofle poruszyy si – widziaa to, nie widzc jednoczenie. Prawy wysun si przed lewy, pozwalajc mu po chwili si wyprzedzi, i tak dalej, w rytmie zwykych kroków. Dugie druty wzniosy si ku górze wraz ze skrawkiem dzianiny i zaczy si porusza nad pantoflami, niczym szczka skarabeusza albo kraba. Trwao to jaki czas, zanim blask ksiyca w peni nie zwyciy nad pómrokiem wieczoru. Nastpnie rozlego si stukanie, jakby kto zbija pudo z desek. Kate zakrcio si w gowie, miaa wraenie, e jej nogi zrobione s z waty. Opada na kolana i zacza maca parkiet rkoma. Z dou dobiego j piskliwe woanie Janet. Gdy troch ochona, wymkna si z sypialni i rzucia pdem ku schodom na kocu korytarza.

Jakby przytoczona wasnym ciarem, przypominajca rozoonego na czci pajaca, Janet zwrócia w jej stron pozbawion wyrazu twarz. Wreszcie podesza do niej powoli.

– Jaki pan chce si widzie z panienk.

– O tej porze?

– Bywa tu za czasów pani waszej matki.

Kate podzikowaa sucej, zaintrygowana osobliwym czepcem na mod sióstr zakonnych, jaki ta przywdziaa na gow. Czekajcy w holu Alexander Cruik nie próbowa nawet przeprasza za najcie o tak pónej porze.

– nia mi si pani – rzuci, zdejmujc kapelusz. – Moje sny s niczym przekazy od Boga. Departing dream, and shadowy form of midnight vision, napisa Thoreau. Zechciaaby mi pani powici kilka chwil?

Idc za Janet, która niosa wiecznik, Kate poprowadzia kaznodziej do salonu na parterze. Zadaa ognia w kominku, wiata i napojów, zakopotana widokiem owej ponurej postaci w samym rodku nocy. Jego wosy otaczajce czubek gowy srebrn koron, orli profil, niebieski bysk bezbarwnego zwykle spojrzenia i ta wychuda postura preryjnego wóczgi sprawiay, e misjonarz przypomina nieco widmo irokeskiego Indianina z okolicy Wielkich Jezior, przebranego w skromny strój purytanina. Wygaszane kazania naday jego gosowi gbi, cho nadal sycha w nim byo osobliw agodno.

– Wpadem tylko na chwil, prosz si nie obawia. Chciaem si tylko upewni…

Rzuci szybkie spojrzenie na oprawion odbitk zdjcia trzech sióstr na cianie, na którym najmodsza i najdrobniejsza staa midzy starszymi siedzcymi na krzesach. Te dwie ostatnie, mimo rónicy wieku, przypominay bliniaczki za spraw powanych, identycznych fryzur i stoickiego wyrazu oczekiwania na dobijajcy cios ze strony cyklopa czajcego si pod obszern sukni hiszpaskiego praata, zwanego fotografem.

– Nie zasuguje pani na samotno, moja maa Kate. Oto siedzisz zamknita w krgu duchów. Musisz pani std wyj, zacz si widywa z ywymi.

– Wystarcza mi Janet.

– Ta smutna kariatyda? Wtpi szczerze. Potrzebuje pani wymiany myli, braterskiego owiecenia. Handel z zawiatami moe prowadzi tylko do depresji i szalestwa…

– Margaret wróci.

– Odkd Leah zamieszkaa w Nowym Jorku, pani siostra spragniona jest niezalenoci. Doszy mnie wieci, e z niejakim sukcesem wystpuje w Pensylwanii. Obawiam si jednak, e nie jest ona stworzona do tej roli.

Alexander Cruik nie nalega wicej. Z trosk rozszyfrowywa delikatne znaki na twarzy dziewczcia, zamknitego w fortecy serca, jak jest pami. Jej siostry wykorzystay do celów towarzyskich nadprzyrodzone siy, jakie j zamieszkiway, cho ona nie zdawaa sobie z nich w peni sprawy. Kate cierpiaa na chorob nerwow, która stawiaa j w stadium cznoci z innymi wymiarami; jej nerwy zmieniay si w anteny, gdy tylko dochodzio do zbyt silnych wibracji, a energia skupiaa si na nich jak na metalowych ostrzach doktora Franklina. Zamiast jednak spywa ku ziemi, elektryczne fluidy gromadziy si w jej ciele. Czy mona si ochroni przed piorunem, trzymajc w rkach piorunochron? Kaznodzieja mia ochot wyrwa to rozkoszne dziewcz z grobowej ciszy jej domu i zabra z sob, daleko na preri, gdzie Wielki Duch szumi swobodnie. Hey-a-ahey! Hey-a-ahey!

– Mam dla pani pasjonujc wiadomo – rzek wreszcie przez cinite gardo. – To dlatego pozwoliem sobie na to najcie. Wracam wanie z mityngu w Nowym Jorku, dotyczcego obrony Indian amerykaskich, eksterminowanych nawet w rezerwatach w wielu stanach Unii. Podczas mojego pobytu miaem okazj przyj zaproszenie pani Underhill, pani siostry, i jej ma, który jest wielce wpywowym czowiekiem. Leah organizuje prywatne seanse, bardzo popularne wród mietanki towarzyskiej. Dane mi byo porozmawia z Horace’em Greeleyem z „New-York Tribune”. Wie pani, e czowiek ten przez wiele lat reprezentowa nasz stan w Kongresie. Wiele mi na pani temat opowiedzia, Kate.

– Oczywicie, znam go, by czstym gociem w okresie naszego pobytu w tym miecie, gdzie podejmowa nas pan Phineas Taylor Barnum, inicjator naszych spektakli.

– Tak wic chciaby tym razem zaprosi pani osobicie. Pan Greeley uwaa, i przestpstwem byoby porzucenie pani na pastw kupców takich jak ów pan Barnum i pozwolenie, by pani moce mediumiczne leay odogiem. Wiele jeszcze przed pani nauki, Kate.

– Wie pan, czytaam Fenimore’a Coopera i Longfellowa.

– Longfellowa? Wszyscy go kochamy. Nie ma nic lepszego od Pieni o Hajawacie, prosz tylko posucha:

I nieszczsny Hajawata,

Hen, daleko, poród lasu,

Za lasami, za górami

Usysza ten krzyk rozpaczy,

Usysza gos Minnehahy

Woajcy wród ciemnoci:

„Hajawato! Hajawato!”36.

Kate spojrzaa zaskoczona na swojego gocia i jak gdyby kto dyktowa jej sowa, zmczonym gosem kontynuowaa:

A potem j pogrzebano…

W niegu zrobiono mogi,

W ciemnym i gbokim lesie37.

– Sam miaem do czynienia z Odibwejami, o których autor tak piknie mówi – zawoa Alexander, lekko poruszony tym wspomnieniem, po czym cign dalej, ju ciszej: – Tymczasem dzi chodzi nie o Odibwejów, ale o pani, droga Kate! Pan Greeley wierzy w pani, uwaa, e zasuguje pani na co wicej ni udzielanie konsultacji w ciasnym pokoju. Gotów jest wzi pani sprawy w swoje rce i wesprze finansowo, a take moralnie przez okres nauki. Czy to nie cudowne?

– Nie rozumiem, dlaczego nie zwraca si z tym do mnie bezporednio?

– Czowiek na jego stanowisku jest pochonity przez swoje obowizki. Szczerze mówic, poprosi, bym wybada pani pogld na t kwesti. Jeli zgodzi si pani co do zasady, wkrótce pan Greeley osobicie odezwie si do pani.

XIII Podbój lodu

ycie bohatera nie jest do niczego podobne. Najbardziej nieulky mczyzna zachowuje serce dziecka. Margaret auje, e spalia swój dziennik, a szczególnie jego ostatnie strony, na których uja, niczym rzadkie lub pospolite kwiaty w zielniku, pierwsze chwile ich mioci, gdy zayo ograniczaa si jeszcze do listów i kilku szeptów wymienianych z ust do ust. Spotkaa doktora Elish Kenta Kane’a podczas uroczystej gali w Filadelfii. witowano zwycistwo w wyborach okrgowych abolicyjnego demokraty Williama Biglera, cho jej samej to wydarzenie byo obojtne, nie interesoway jej burzliwe debaty wybuchajce raz po raz ku oburzeniu farmerów z Poudnia i republikaskich potentatów. Zachwycona przyjciem, gdzie wreszcie dano jej spokój z duchami, oddawaa si radosnym plsom, kiedy nagle znalaza si naprzeciw niego. Czy to byo przed mierci mamusi? Nie pamita ju zbyt dobrze. Szare oczy nieznajomego przenikny wkrótce jej dusz i myl. Nosi wówczas obfit, krcon, okalajc inteligentne oblicze brod, wpltan na skroniach w kosmyki dugich wosów. Jego pena godnoci uroda nadawaa mu wygld proroka. „Znamy si, panno Fox” – powiedzia do niej po wymianie dugiego spojrzenia. Anonimowo prysa, lecz on nie zanudza jej opowieciami o swoim yciu zawodowym. Taczyli, dyskretnie objci, odczuwajc moliwo przyszego szczcia.

Spotkaa go w Filadelfii jeszcze dwa lub trzy razy. Doktor Kane, tak powcigliwy i dbajcy o ocen innych, by równie zuchwaym erudyt, bohaterem wojny meksykaskiej, niestrudzonym podrónikiem, badaczem Afryki i czonkiem ekspedycji do strefy arktycznej. Jego ambicje byy nienasycone. Talenty, wiedza, dyplomy i sukcesy wspierane przez adny majtek rodzinny nie zetkny si jeszcze z promieniem chway, który daby mu wreszcie dowód na to, e jest wybracem losu. Jako kowal wasnego losu, doktor Kane potajemnie cierpia na brak wiary w siebie. Choby i na kocu wiata nie sposób uciec od wpywu bliskich; Margeret, która sama do si nacierpiaa z powodu zalenoci, zauwaya j równie u tego syna urzdnika, stwarzajcego pozory samodzielnoci racjonalistycznego umysu. miay i wyrafinowany, Elisha kocha zarówno poezj i sztuk, jak i podróe przez Himalaje albo zamarznite morze. Syreny odlegych krain rzuciy na niego urok: gdy tylko ocala z katastrofy morskiej albo stoczy walk ze szkorbutem, ju z niezrozumia tsknot marzy o wyjedzie. Po powrocie pod gwiadzisty sztandar dopad go purytaski konformizm, którego mia okazj dowiadczy równie w Londynie, w wersji wiktoriaskiej, podobnie jak chorób tropikalnych i martwicy edukacji opartej na szacunku i powaaniu.

Margaret przez dugi czas nie zaznaa bliskoci ani intymnoci innej ni listowna z tym ambasadorem wiatru. Elisha wyraa w swoich listach sentymentalno zarazem intensywn i pen ukrywanej winy. Przepeniay go dania wobec chwili obecnej i przyszoci; potpia oczywicie jej dziaalno spirytystyczn i zachca do zerwania z szarlataneri, przekonany, e zachanna Leah wykorzystaa modsze siostry. Mia okazj spotka pani Underhill w Nowym Jorku i jego werdykt na jej temat by nieodwoalny.

Zbulwersowana myl, e moe by przedmiotem uwielbienia nawet pozbawiona spirytystycznego blichtru, Margaret daa si powoli przekona. Zostaa przedstawiona patrycjuszowskiej rodzinie z Pensylwanii, krewnym i sojusznikom bogatego dziedzica. Udao jej si odegra rol narzeczonej bez zarzutu. Przy ludziach nie moga trzyma ukochanego za rk ani muska doni jego ramienia, baga j jednak, by w swoich listach caa mu si oddawaa, by nasczaa kartki swoimi perfumami albo doczaa pukiel wosów. Zakaza jej stanowczo, po wielu grobach skierowanych do jej impresaria, brania udziau w jakichkolwiek mediumicznych pokazach. Sprowadzana do istoty bez znaczenia przez ukochanego, Margaret usiowaa si sprzeciwia. Kiedy on wygasza wykady w Bostonie albo w Waszyngtonie na zaproszenie instytutów naukowych, ona na próno staraa si odzyska swoje podejrzane moce. Brakowao jednak wokó niej naiwnej egzaltacji. Podczas nieznonych samotnych nocy udawaa si do kostnicy lub na cmentarz, gdzie wsuchiwaa si w grobow cisz, która dwiczy czasami osobliwie w gbi mogiy lub w otchani pustki. Nikt jednak nie odpowiada na jej woanie, aden duch, aden wysannik królestwa cieni, a ona nie potrafia ju nikogo zmyli, strzelajc stawami. W kocu, zniechcona i pokonana, niemal si poddaa. Mogaby recytowa sowo w sowo swój list kapitulacyjny: „Zbadaam nieznane na tyle, na ile ludzka wola jest do tego zdolna. Zwróciam si ku mierci, by otrzyma od niej jaki znak, choby symboliczny. Nigdy nic si nie wydarzyo. Byam na cmentarzu w samym rodku nocy. Usiadam samotnie na kamieniu nagrobnym, z nadziej, e upione duchy wyjd ku mnie. Próbowaam dostrzec znak. Nie, nie, zmarli nie wróc i nikomu nie uda si bezkarnie zej do piekie. Duchy nie mog powraca. Bóg tego nie chcia”.

Zadowolony, e zgodzia si dla niego porzuci niezdrow saw, peen obaw jednak, czy bya to decyzja dobrowolna, doktor Kane okaza jej wdziczno w licie penym pobaliwoci, wysanym z Bostonu, gdzie wygasza akurat cykl odczytów: „Dobrze rozumiem twoje potrzeby, nieszczsne dziecko, czy w gruncie rzeczy nie miaem i ja podobnych zobowiza? W obliczu tumów przybyych sucha moich opowieci o dzikiej Dalekiej Pónocy mam czasami wraenie, e jestem do ciebie podobny. Mój mózg i twoje ciao maj w sobie wiele powabu i przyznaj, e rónica midzy nimi jest niewielka”.

Zaniepokojony o swoje przywileje, establishment religijny wszystkich prowincji, od metodystów po anglikanów, usiowa – w imi Chrystusa Zmartwychwstaego – odzyska owieczki uwiedzione przez oszustów, a uczelnie naukowe ze swej strony karay apostatów kartezjanizmu i metody eksperymentalnej, jak chemik Michel-Eugène Chevreul stara si wanie sformalizowa. Ten ostatni oraz Michael Faraday energicznie odpierali wszelkie zastrzeenia co do obiektywnoci doktryny spirytystycznej. Doktor Kane, który nie przebiera w rodkach, byleby tylko wyzwoli raz na zawsze ukochan kobiet, przypomina jej równie artykuy wiary katolickiej oraz opisywa wachlarz kar cielesnych. Nieco dla zabawy przygotowa dla niej list grzechów miertelnych, na jakich popenienie si naraa. Ostatecznie to nie argumenty nauk cisych, lecz groba kltwy papistów skonia j do wyparcia si swoich pogldów. To diabe, w którego Elisha sam nie wierzy, odebra Margaret wszelkie zudzenia – czy nie posiada on mocy uywania wszelkich wyobraalnych postaci? Czyli duchy, które w swej naiwnoci wyczuwaa jeszcze niedawno, byy w rzeczywistoci wytworem ksicia ciemnoci… Nie przestaa wcale wtpi w to, co irracjonalne, a wiedza, jak wpaja jej narzeczony – za porednictwem ciotki Susanny, której powierzono opiek nad ni – pogbiaa tylko jej wiar w tajemnice i niepokój dotyczcy mierci.

eby przypodoba si swojemu korespondentowi, Margaret przeczytaa grzecznie The Wide, Wide World wiktoriaskiej Elizabeth Wetherell. Wspomnienia zbiegego niewolnika Fredericka Douglassa wyday jej si nieprawdopodobne. Czy to moliwe, e odbierano – choby i czarnego – niemowlaka rodzinie, e wieszano kolorowe kobiety gow w dó i chostano je do krwi, a nieszczsny Murzynek musia oddawa swój chleb, by nauczy si czyta przy biaych dzieciach, równie biednych, lecz uczszczajcych do szkoy? Wcignita w lektur, t sodk rozmow z niebytem, odkrya – nie bez podniecenia – przekad Undine Friedricha de La Motte Fouqué, histori wodnego ducha, który eby zdoby dusz, polubia rycerza Huldebranda.

Przynajmniej odpoczywaa od zamtu zmarych, a cielesna egzaltacja okazaa si dla niej bogosawiestwem, choby miao si to odbi na jej wtym intelekcie. Stoy przestay dla niej wirowa, a szafy trzeszcze. Nie miaa adnych wieci od Kate, która równie trafia w rce nauczycieli. Sdzc po liczbie erudytów nawróconych na spirytyzm, wyksztacenie nie mogo by lekarstwem na rozmiowanie w zawiatach, ale z pewnoci wystarczao, by owieci proste umysy. Tylko Leah braa nadal udzia w sympozjach i brylowaa na salonach. Udao jej si utrzyma pozycj zaoycielskiego autorytetu nowej doktryny mimo konkurencji przybyej z Europy: francuskiego pedagoga Hippolyte’a Léona Denizarda Rivaila – alias Allana Kardeca – który niczym misjonarz promowa swoj teori zbawienia poprzez metempsychoz wszdzie, gdzie tylko chciano go sucha, szczególnie w Brazylii i na Filipinach. Zachcona przez narzeczonego, którego oburzaa prasa wtrcajca si do ycia prywatnego, Margaret przestaa czyta publikacje towarzystw mediumicznych, w których jej nazwisko tak czsto pojawiao si ostatnimi laty. „Nie zajmuj si wiatem – pisa do niej. – Nigdy nie odpowiadaj na pytania dziennikarzy. Jake straszn rzecz jest autopsja za ycia!”. Podobnie jak to uczynia niedawno z dziennikiem, trzy zeszyty wypenione starannie powycinanymi z gazet i wklejonymi tam artykuami rzucia na pastw pomieni.

Wreszcie zadowolony z wyrzecze i starannoci, z jak przykadaa si do nauki, doktor Elisha Kane obieca polubi j po powrocie z kolejnej podróy. Sdzc po tonie, jakim zoy t obietnic, Margaret zrozumiaa, e musz zosta jeszcze spenione pewne niewypowiedziane warunki: ona powinna pozosta wierna swemu zachowaniu, a jego planowana ekspedycja skoczy si pomylnie. Ta bowiem miaa by jedn z najbardziej niebezpiecznych i niepewnych operacji ratowniczych kiedykolwiek podjtych. Chodzio o wynajcie okrtu o specjalnym kadubie, który sforsuje polarn granic Arktyki i odnajdzie lad zaginionej ekspedycji sir Johna Franklina. Jako naczelny lekarz podczas pierwszej wyprawy, sfinansowanej przez bogatego filantropa Henry’ego Grinnella, Kane postanowi obj dowództwo nad drug misj, biorc pocztek w Nowym Jorku. Jego suba w United States Marine i w kampanii afrykaskiej, a take misje w Chinach i Europie nie wyleczyy go z upodobania do przygód. Powoanie badacza nabierao w jego oczach penego znaczenia tylko wtedy, gdy w gr wchodzio zdobywanie nowych przestrzeni. Istnym kultem otacza Szkota Davida Livingstone’a, lekarza i misjonarza, który wyruszy na poszukiwanie róde Nilu i raz po raz nazywa kolejnym mitycznym imieniem poszczególne regiony na mapie. Uwielbia równie swojego zmarego towarzysza Johna Franklina, który w trakcie trzech wypraw w okolice bieguna pónocnego naniós na map wiksz cz pónocnego wybrzea Kanady, przepyn rzek Mackenzie a do Morza Beauforta, wreszcie dwoma okrtami wyposaonymi w silniki parowe i zapasy na wiele lat wyruszy na poszukiwanie kanau pónocno-zachodniego, po czym zgubi si wród awic lodowych Grenlandii i wszelki lad po nim zagin w tysic osiemset czterdziestym siódmym. Czy odkrywanie nieznanej góry z czekanem w rce nie byo bardziej podniecajce ni gubienie si w domysach na temat mglistych halucynacji dotyczcych zawiatów?

Poegnanie Elishy Kane’a w przeddzie jego wyjazdu pocigiem ekspresowym do nowojorskiego portu napenio Margaret lkiem, jednak dziki swej bystroci zdoaa nie da wyrazu przeczuciom, wiedzc, e ukochany dojrzy w tym jedynie symptom jej irracjonalizmu. Pync wzdu zamieszkanych wybrzey, Elisha nie zapomnia wszake o pisaniu dugich listów, które wysya z kadego portu do swojej sodkiej i zdyscyplinowanej narzeczonej.

Druga ekspedycja Grinnella nie zdoaa wyjani losu wyprawy arktycznej Johna Franklina, ale umoliwia skartografowanie pónocnego wybrzea na szerokoci geograficznej 822’3. Ryzykujc uwizienie wród lodowych murów, które ledwie skruszone, natychmiast zamykay si za statkiem, niedoywieni i cierpicy na szkorbut Kane i jego zaoga pokonali bohatersko Cienin Smitha i dotarli a do lodów Przyldka Konstytucji, jeszcze wówczas nienazwanego. Po kilku nielicznych listach wysanych z atlantyckiego wybrzea Kanady Margaret niemal rok pozostaa bez wieci od narzeczonego. Buntowaa si przeciw swojej zabobonnej naturze, obiecujc sobie zapomnie o diable, tak jak i o duchach, jeli Elisha wróci do niej cay i zdrów. Cudem ocalony z lodowych szponów dziki brytyjskiemu okrtowi wojennemu o elaznym dziobie, eksplorator istotnie pojawi si na ojczystej ziemi z zaog niemal w komplecie.

Cho Elisha wróci do Filadelfii w jednym kawaku, by w rozgorczkowaniu wspomina swoje tragiczne i niezwyke przygody, które spisywa w popiechu, to wkrótce po lubie zapad powanie na zdrowiu. Margaret, po zakoczeniu próby dugiego odosobnienia, moga liczy na wyczne towarzystwo ma. Okazao si jednak, e prawa kobiety i ony bdzie musiaa dopiero sobie wywalczy. Nie zwaajc na mio, jak darzya ma, jego rodzina chciaa ze wszystkich si pozbawi j obowizków wzgldem chorego – pod pretekstem, e brakuje jej dowiadczenia i owego daru osdu, jakim pono obdarzona jest wycznie elita spoeczestwa. Gorczk, która trawia okresami jej towarzysza ycia, Margaret spijaa dugimi ykami. Niczym westalka oddechu, wypatrywaa najmniejszej oznaki osabienia, a noc czuwaa przy jego rozpalonym ciele.

Gdy tylko czu si lepiej, co nastpowao przed kolejnym nieuniknionym pogorszeniem zdrowia, Kane oddawa si obowizkom spenionej wreszcie znakomitoci, przyjmowa z pewnego rodzaju gorczkowym podaniem wszelkie honory i dystynkcje, marzc jednoczenie o nowych podróach. Nie zawaha si przepyn Atlantyku, by zda relacj ze swojej ekspedycji wdowie po sir Johnie Franklinie. Kiedy wróci z Londynu, znów dopada go choroba. Uleg wreszcie naleganiom swojego lekarza, który obiecywa mu zdrowie na Karaibach. Tym razem Margaret uczestniczya w wyprawie trójmasztowca nalecego do United States Navy. Przez trzy dni z rzdu wizio j straszliwe morze, wyrzucajce swoje sztuczne olbrzymy na wysoko masztów.

W Hawanie, po wyjciu na brzeg, Elisha radowa si socem, którego promienie tylko w niewielkim stopniu zatrzymyway licie królewskich palm. Ale widok dugiej kolumny skutych acuchami niewolników, których uzbrojeni policjanci prowadzili w stron redy, szybko stumi jego entuzjazm. Mode maestwo zdyo zakosztowa wyspiarskiego ycia i przeyo pikne chwile. Niestety, zbyt intensywne wiato zaczo powoli przygasa. Miejscowi lekarze zalecili Kane’owi bardziej umiarkowany klimat; niemniej jednak z powrotn podró naleao wstrzyma si do czasu remisji. Choroba jednak si nasilia.

Pewnej nocy Elisha, w wyjtkowo zej formie, zwróci si do ony, by wyrecytowa popkanymi wargami jeden z wierszy, jakie swego czasu napisa dla niej:

Nuy! Nuy mnie ycie

Te kamstwa i tyranie.

Margaret usyszaa tylko jk, a rozbudziwszy si cakiem, znalaza go martwego u swojego boku.