VI Dwie wdowy z Notting Hill

W wieku dziewiciu lat nie umyka uwadze nic z tego, co knuj doroli. Arcady i John Elias porozumieli si bez sowa po powrocie z cmentarza. Rozmawiali i myleli, wymieniajc jedynie spojrzenia. Nie ma sensu przytacza si sowami, chyba e dla zabawy. Cisza nie jest wycznie domen guchych.

Wuj Herbert, babka, ciotki i starzy kuzyni opanowali mieszkanie po pogrzebie, jak gdyby chcieli tu ukry pewn tajemnic albo przywaszczy sobie dom ich ojca. Póniej wszyscy ci ludzie wrócili do siebie, pozostawiajc dom peen cieni. Kate przysza utuli ich na dobranoc, opowiedzie kilka bajek o bogosawiestwie i o raju, cay czas jednak po jej policzkach toczyy si acuszki ez. I to one, dzieci, musiay j odtd co wieczór pociesza, wyjania jej, e George jest blisko, e patrzy na nich swoimi rónobarwnymi oczami, jednym niebieskim – z tego wiata, a drugim zielonym – z tamtego.

Dwa tygodnie póniej w burzowy jesienny wieczór Kate zacza si umiecha. Zapowiedziaa synom niespodziank: Margaret, ich ciotka, przepynie ocean, eby ich pozna. Jedna ciotka wicej, jedna mniej, nowina nie zrobia na chopcach wraenia, ale umiech Kate obiecywa wiele. Arcady i John Elias jeszcze przez kilka miesicy obserwowali jej starania, by wyzwoli si od smutku, lecz ona sama rozdrapywaa rany obydwiema rkoma. Pewnego wieczoru, pón por, zacigna ich do pokoju, w którym zoono ojca do trumny. Sta tam stó i trzy krzesa, naprzeciw óka, u wezgowia którego palia si wieca.

– Kto tu jest? – spytaa Kate po rozsadzeniu ich i przykazaniu, by uoyli rczki na blacie stou.

Bya zima, lodowaty wicher wstrzsa dachami i kominami przy akompaniamencie grzmotów. Od czasu do czasu przesycony deszczem powiew zdawa si wyamywa ram okienn. Naraz alfabet zacz odpowiada na cyfry gosem Kate, a stó wystuka o podog jedn, a nastpnie drug nog: raz, dwa, trzy, cztery, pi… Czy na pewno pi? Numery naleao przetumaczy na litery i sowa.

A-R-C-A-D-Y J-O-H-N E-L-I-A-S K-O-C-H-A-M W-A-S

Czy to wszystko? Bliniacy nie mieli wtpliwoci, e ojciec ich kocha. Mimo e ta zabawa podobaa im si – wieczniki, trzscy si stó i tajemnicze odgosy – to powieki ciyy im bardziej ni ziemia rzucona na trumn. Kate musiaa ich podtrzymywa, odprowadzajc do óek. Innym razem stó uniós si w gór niczym may balon. Arcady nie móg uwierzy, e jego ojciec, jeszcze niedawno tak rozsdny, powraca z zawiatów, by pata takie psoty. John Elias zgadza si z bratem i cho tamten nie wypowiedzia si jeszcze ani sowem, owiadczy znienacka:

– Panie Splitfoot, kiedy skoczy pan te swoje bazenady?

Kate podskoczya na krzele, pozwalajc stoowi opa na podog.

– Któ wam o nim opowiada? – wyjkaa.

Bliniacy przygldali si matce z wyjtkow uwag, jak obdarza si blisk osob, która ma zamiar przyzna si do jakiej wady lub ukrywanej perwersji.

– Ale ty sama, mamo! – powiedzia Arcady. – Kiedy przechadzasz si noc po pokojach…

– Chopcy, chopcy! – zawoaa, nie umiejc znale lepszych sów, i przytulia ich gowy do piersi.

Kate porozumiaa si z siostr za porednictwem telefonu, z centrali pocztowej. Margaret dobia wanie do portu w Londynie i zadzwonia z biura towarzystwa morskiego w umówionym dniu i o umówionej porze. Tak, nic si nie zmienio, czekano na ni pod wskazanym adresem, w mieszkaniu w Notting Hill. Kate nie zdziwi zachrypnity i apatyczny gos po drugiej stronie suchawki, który przypisaa zmczeniu podró.

Kiedy jednak siostra stana w drzwiach w towarzystwie dwóch tragarzy obarczonych skrzyniami, nie zdoaa powstrzyma odrazy na widok jej zniszczonej twarzy.

– Postarzaam si, co? – powiedziaa agodnie Margaret, by wybawi j z zakopotania. – Niedugo bd nadawa si tylko do przetopienia! Ale ty si niewiele zmienia. Mówi si, e mamy twarz naszego serca…

Kiedy wniesiono bagae i Margaret zdja wierzchnie okrycie, siostry usiady naprzeciw siebie, para unoszca si znad dzbanka z herbat falowaa midzy nimi, rozmowa potoczya si, jakby nigdy nie zostaa przerwana, a rozdwik midzy rzeczywistym starzeniem si a ulotnoci jednego dziesiciolecia spdzonego z dala od siebie zatar si zupenie. Czy Margaret nie nosia od zawsze wypalonego krzya swojego przeznaczenia? Ju prosia o wino, piwo, whisky, by doj do siebie po uciliwej podróy.

– Ale gdzie s moi siostrzecy? – spytaa, nieco zmieszana swoim brakiem obycia.

– U swojego wuja Herberta z okazji urodzin maej kuzynki.

– Nie mog si doczeka, kiedy ich poznam! – owiadczya Margaret, nalewajc sobie z butelki, któr jeszcze zdy otworzy George. – Chcesz jeszcze? Dwie siostry w aobie…

– Za duo pijesz – szepna Kate.

– To mnie pociesza, przypomina stare czasy… Zabierzesz mnie do Metropolitan? Chciaabym zobaczy te stare uliczki, paace, kocioy. Ach! Mogybymy zbi fortun w tym wielkim miecie!

– Skoczyam ze spirytyzmem.

– Rozumiem, musisz dba o siebie. Mimo e co rusz oszukujemy, budzimy niebezpieczne siy…

– Co? – zawoaa Kate. – A wic oszukiwaa?

– Wszyscy oszukuj, co ty sobie wyobraasz, nie zawsze ma si natchnienie, poza tym zdarzaj si wieczory, kiedy duchy s na nas obraone. Có wic robi, kiedy siedzisz przed publicznoci, która yczy sobie stukania, lewitacji i caej reszty? Serwujemy im lip, sztuczki, sama wiesz, kady musi czasami oszuka. I nie znam ani jednego tak zwanego medium, którego by si nie dao zatrzyma pewnego dnia z kieszeniami penymi sznurków.

Oparszy brod na zczonych piciach, Kate przygldaa si starszej siostrze z najwyszym zakopotaniem, nawet nie za spraw wyzna, które zarazem rozbawiy j i oburzyy, ale z powodu przemiany, jaka bia od jej osoby. Jej gos, jzyk i fizjonomia musiay znosi w cigu ostatnich dziesiciu lat wiele upokorze. Kate zastanawiaa si, drc, jak musiao wyglda jej ycie po mierci Elishy Kane’a.

– Patrzysz na mnie jak na obc osob – zauwaya Margaret. – Jestem t sam, nie obawiaj si. Doznaam jedynie rozpaczy i przeciwnoci losu, jak wiele kobiet w naszym kraju. A Leah mi nie pomoga… Nie masz nic innego do picia?

Nie rozstay si przez ca noc, wspominay dawne czasy, minione radoci i wszystkie ulotne duchy, piknego Lee z Rapstown, dzieci z Hydesville, Pecquota, Lily Brown i Harriett, dziewczyn z rancza, gdzie powiesi si niewolnik, a take Pearl, swoj nauczycielk.

– Spotkaam j w Rochester – powiedziaa Margaret. – Zostaa wpywow osobistoci, walczc o prawa kobiet. Pisze powieci…

– A jej ojciec, pastor?

– Nie yje i mam nadziej, e smay si w piekle. Na pieko papistów trzeba sobie zasuy!

Nazajutrz, kiedy bliniacy wrócili, Margaret przytulaa ich, caowaa, opakujc wszystkie dzieci, których sama mie nie bdzie, miejc si jednoczenie z samej siebie, a nawet piewajc jak stary pionier:

O boys, we’re goin’far to-night

Yeo-ho, yeo-ho, yeo-ho!46

Zapewne na zasadzie kontrastu w cigu kolejnych tygodni zachowywaa si nad wyraz spokojnie, nieobecna w dzie, noc zatopiona w lekturze religijnych dzie. Poniewa przestaa pi i nie unosia si ju co chwila, mówic o Leah, najwyszej uzurpatorce w królestwie duchów, Kate uznaa, e zmiana otoczenia j uspokoia. Maggie wypoczywaa w Londynie od tej caej ekstrawagancji, spirytystycznego poruszenia i licznych konfliktów kipicych w amerykaskim kotle.

Zagubiona, nie pragnc niczego prócz wsparcia poza tym wiatem, Margaret przemierzaa kocioy i witynie. Mimo pofarbowanych wosów i pudru na czole wiek znieksztaci kojce odbicie, widoczne jeszcze wczoraj w cudzych spojrzeniach i w lustrach. Opróniona z poczucia siebie – owej ciepej, zanikajcej krgoci, trwajcej na jawie i we nie, swoistego wewntrznego sanktuarium, w którym czekamy na to nieokrelone co – wasaa si, ukryta za zmienn mask, raz tragiczn, a raz obojtn jak londyskie niebo, od kaplicy w dononie do kocioa St Marylebone, który tak bardzo przypomina nowojorskie witynie, od katedry St Paul do St Clement Danes w pobliu Covent Garden. Ów splendor pod cienistym sklepieniem, opustoszay midzy dwiema falami tumu w godzinach mszy, uspokaja j; nawet nie próbowaa zrozumie natury kultu anglikaskiego, metodystycznego czy prezbiteriaskiego. Ndza miasta poza gmachami i strzeonymi parkami – w Whitechapel, East Endzie, w pobliu St George, gdzie zmczone prostytutki paradoway wród brudnych dzieci, pijaków i kalekich ebraków, w Limehouse i Lisson Grove, gdzie potoki ludzkiej rozpaczy pyny midzy torami kolejowymi i wazami do kanaów – wydaa jej si czym nieznanym po drugiej stronie Atlantyku, czym odwiecznym, kwitncym na wasnych wrzodach i jakby przyronitym do toncego statku.

Wdrujc tak, to wanie w sercu Londynu, na obrzeach dzielnicy Whitechapel, w pobliu City of Westminster znalaza wreszcie swój port. Przepych opactwa oczarowa j, lecz nie wzruszy. Ani królewskie grobowce za otarzem, ani rycerskie sztandary z herbami nad stallami nawet na chwil nie przykuy jej uwagi. Zatrzymaa si przed rzeb Dziewicy otoczonej kamiennym krgiem apostoów i witych.

Przez wiele kolejnych dni powracaa do Lady Chapel, a nastpnie, by moe wiedziona podziwem, skierowaa si w stron placu budowy, gdzie miaa powsta katedra, do kapliczki ocalaej ze starego kocioa katolickiego, przylegajcej do budowli sucej za prezbiterium. Margaret wesza do sanktuarium z mieszanin uczu przytoczenia i wolnoci. Gszcz wiec i niebieski dym kadzide u stóp obrazu przedstawiajcego Niepokalane Poczcie, a take cie rzucany przez wielk posta Chrystusa na krzyu przywodziy jej na myl aranacj gabinetów mediumicznych. Trwaa tak dugo przed Dziewic, z nieobecnym, bagajcym spojrzeniem, e zaniepokoio to pewnego pogronego w modlitwie ksidza. Zjawa podesza i nachylia si ku niej, szczupa w swojej czarnej, lamowanej sukni z czerwonymi guzikami.

– Potrzebuje pani pomocy? Kady z nas cierpia smutek. Czy jest pani katoliczk?

Tych kilka sów, wypowiedzianych przez duchownego przypadkowo napotkanego w ruinach wityni, poruszyo Margaret, która po dugiej rozmowie i spowiedzi przystaa, drc, na konwersj. Pozwolia ksidzu wpyn na siebie bezgranicznie. Dowiedziaa si póniej, podczas sakramentu chrztu, do którego przystpia wraz z innymi nawróconymi, e by nim sam arcybiskup Westminsteru, kardyna Henry Manning, jeden z najbardziej wpywowych katolickich teologów, a te gorcy zwolennik idei spoecznej sprawiedliwoci Johna Wesleya. Sam równie nalea do grona konwertytów, pozostawiwszy za sob heretyck przeszo. Nosi na palcu wraz z biskupim piercieniem obrczk modej matki, zmarej rycho po zawarciu ich zwizku. Utajony nekromanta, niepocieszony praat z bystroci poj emocje rzdzce now doktryn. Margaret bya dla niego atw ofiar i swoistym trofeum: oddana ju Dziewicy Marii, daa si przekona, jak niegdy swojemu mowi, przeraajcej wizji potpienia. Czy wszystko w spirytyzmie nie wynikao z demonicznych praktyk? Ujarzmiona czarami liturgii katolickiej, a zarazem odpowiednio otrzewiona, czua si lepiej w cigu kilku kolejnych miesicy, w okresie rekonwalescencji, podczas której jej jedynymi lekami byy woda wicona i opatek.

Kate nie poznawaa ju siostry. Nigdy nie rozmawiay z sob o wiecznym dziewictwie Marii albo o adoracji eucharystycznej. Jeszcze mniej na temat uczestnictwa Trójcy w istocie boskiej. Rónorodno wad i grzechów, wewntrzna rozkosz lub wiadoma i dobrowolna transgresja nie zaprztay do tej pory ich myli. Margaret wracaa grzecznie wieczorem, nie przeklinaa ani nie rozgldaa si za butelk. Wstrzemiliwa i skromna, postrzegaa wszystko jako ask. Z natury hojna, Kate troszczya si o jej szczcie, oferujc wiele ponad to, na co pozwalaa jej asceza. Od mierci George’a korzystaa, nie przeliczajc, ze swojej skromnej czci spadku; niestety, nic nie mogo powstrzyma zbliajcej si ruiny. Wynajmujcy i ksigowi adwokata w kocu przestali przymyka oczy na dugi wdowy.

Kiedy przyszo odda klucze do mieszkania, Margaret sprzedaa biuteri i kilka sukni, eby pokry koszty przeprowadzki. Wraz z bliniakami, siostr i dwoma wozami mebli pani Fox-Jencken urzdzia si w East Endzie. Poniewa obowizek szkolny wygasa wraz z ukoczeniem przez dziecko dziesiciu lat, co pokrywao si wówczas z najniszym wiekiem rekrutacji do pracy w fabryce albo w kopalniach wgla, Kate sama zaja si edukacj synów, czc dyscypliny, uczc na równi tego, co zmylone, i tego, co konieczne, wprowadzajc wiedz o zych duchach i kilka poj z algebry. Na szczcie dziki Maggie, która – rozdarta midzy ekstaz i jasnoci umysu – powoli wrócia do picia, bliniacy mogli pobiera nauki w pewnej katolickiej instytucji. Ani przez chwil, z pocztku zmuszonej do wyrzecze, a w kocu pogronej w ubóstwie Kate nie przyszo do gowy zwrócenie si o pomoc do czcej sknerstwo z konwenansami rodziny zmarego ma lub sprzedanie na jednej ze scen musicalowych Londynu swoich mediumicznych zdolnoci.

Kiedy Maggie, stskniona za ojczyzn i ogarnita wtpliwociami co do swojego powoania, wsiada na pokad statku do Nowego Jorku, pogrona w smutku Kate zacza po cichu spija resztki z butelek pozostawionych przez siostr, midzy jedn a drug wizyt w olbrzymim parku Kensal Cemetery na obrzeach Notting Hill, gdzie wznosio si – poród posgów archanioów i paczek – mauzoleum rodziny Jenckenów, budowla w ksztacie antycznej wityni. Naprzeciw grobu swojego ma Kate zauwaya samotn mogi poronit margerytkami. Nazwiska nie dao si odczyta, lecz zachowao si epitafium:

I’d rather hear something to make me laugh47 .

Rada zza grobu zabrzmiaa w jej uszach jak szyderstwo. Pomylaa o bliniakach i ucieka czym prdzej z cmentarza do swojej dzielnicy, East Endu.

VII Mens agitat molem48

Nowy Jork dymi niczym tysic lokomotyw zakopanych w niegu. Z fabryk i manufaktur, licznych placów budowy, skd wyrastay ku górze piramidy z cegie i elaza – wród nich emblematyczna konstrukcja w ksztacie urawia portowego przy ujciu rzeki Hudson, przysza Statua Wolnoci na granitowym forcie – z promów o stokowatych lub paskich dachach, przemierzajcych rzek i cienin, unosiy si ku niebu oboki szarej i czarnej pary gstsze ni mga w górach. Mona by pomyle, e to nieg spywa z nieba nieprzerwan fal.

O trzeciej po poudniu dzie, który ledwo co wsta, ju powoli gas. Leah Underhill staa oparta o zagówek fotela przy oknie – na rogu South Street Seaport – z panoramicznym widokiem na nowy port, redy nadbrzea i ujcie rzeki w stron Governors Island. Zastanawiaa si, czy jej kopoty ze zdrowiem i inne przeciwnoci losu zgodz si na zawieszenie wyroku na okres wit. Osoba w jej wieku moe mogaby znosi drobne dolegliwoci jeszcze przez wiele lat, ale pod warunkiem e nie bdzie nieustannie drczona przerónymi niedogodnociami. „Za serio na wiat patrzysz, kto si nazbyt troszczy o niego, ten go sobie zraa”49 – usyszaa niedawno w Standard Theatre na premierze Kupca weneckiego. Uwaaa, e od kiedy oddaa si sprawie spirytyzmu, przypady jej w udziale cae tony zmartwie za spraw jarmarcznych kuglarzy, hipnotyzerów, iluzjonistów, sprzedawców mikstur i innych nieuczciwych konkurentów, przybyych zwartym szeregiem, by przeinaczy wiadomoci z zawiatów. Na caym terytorium Stanów Zjednoczonych organizowano kongresy mediumiczne w namiotach cyrkowych, kocioach i salach balowych, nie zapraszajc jej wcale. George P. Colby, gdzie na Florydzie, ogosi si urbi et orbi prorokiem spirytyzmu. Anglikaski kaznodzieja William Stainton Moses – mistrz w dziedzinie gbokiego transu – twierdzi, e pod dyktando spisa warunki ycia w zawiatach. Emma Hardinge Britten wierzya, e zna wszystkie szczegóy dotyczce wydarze i cudów, za które odpowiadaj bezcieleni. A co powiedzie o tej Eusapii Palladino, która wydostaa si ze swojego perispirit cakiem bez rozumu? Albo o nadtej Frickie Wonder, która takdoskonale potrafia piersi i biodrem przykuwa uwag uniwersyteckich starców w najgorszych burdelach, albo jeszcze o tym bufonie Williamie Mac Orpheusie, jednej z gównych gwiazd nowego cyrku Barnum z trzema estradami! Lista obudników i przeniewierców wypeniaby almanach! Nie do pojcia! Leah czua si zbyt stara i zbyt czsto oszukiwana, by próbowa odróni plewy od ziaren. Nie dbaa ju o to zreszt, gdy jako jedyna zbieraa laury. Modern spiritualism by wycznie jej dzieem, nikt nie móg temu zaprzeczy, a ju na pewno nie jej modzi, apatyczni i kapryni wspólnicy. Niczym Jan Chrzciciel daa impuls nowej religii, która dzi szerzya si w caym wiecie, sprawiajc, e tumy doznaway objawienia. Dziki niej wszyscy zmarli byli azarzami gotowymi odezwa si i potwierdzi sw obecno. Run mur midzy wiatami ywych i duchów. Wspieraa równie wyzwolenie kobiet, biaych i czarnych niewolnic, oferujc im twierdz duchow nie do zdobycia przez wikszo mczyzn zadufanych w swojej brutalnej sile.

Jej boleci agodniay na widok niegu. Owa wenista, niemal niezauwaalna powolno, któr tak lubi otula si dusza, musiaa by waciwoci anioów. Mimo to w gowie Leah siedzia niejeden demon. Udziay w fortunie Underhillów i akcje kolejowe przynosiy jej wystarczajco duo, by moga spdzi w Nowym Jorku jeszcze wiele istnie – gdyby Bóg postanowi wynagrodzi jej trudy – nie muszc ju wygasza przemówie podczas konferencji. Spirytualizm od spirytyzmu rónia zaledwie jedna sylaba, czsto beztrosko podmieniana przez „trzecie objawienie Boga”.

Leah wiedziaa, e gotowa jest znie wszystko: linczujcych, sceptyków, naukowców niezdolnych przyzna, i nie ma cudu bez wiary, tuziny szarlatanów, a na koniec i spirytyzm, który podkrada jej znalezisko, podobnie jak przeladowca Pawe z Tarsu przypisa sobie sowa powracajcego na ziemi Jezusa. Zbyt ju posunita w latach, by przej do ofensywy, mogaby si cieszy emerytur, gdyby tylko wróg trzyma si na dystans. Ten jednak stroi miny, stojc w progu od czasu powrotu jej sióstr. Pozbawiona dochodów, wci rozdarta midzy pijastwem a szalestwem, zmuszana przez nieuczciwego impresaria Margaret za kilka dolarów dawaa groteskowe wystpy w salach koncertowych, majc za jedyn ambicj oczernienie jej, Leah Underhill, która w wieku siedemdziesiciu piciu lat jako jedyna dwigaa dziedzictwo Hydesville. A aosna Kate, która tej jesieni wysiada na brzeg w Nowym Jorku ze swoimi jdzowatymi bliniakami, daa prawdziwy pokaz postpujcej degeneracji. Swojemu doradcy, skutecznemu i w naturalny sposób penemu szacunku dla konwenansów czowiekowi, powierzya zoenie wniosku do wymiaru sprawiedliwoci, by uciszy skandalistki. O ile nie udao mu si umieci pierwszej w zakadzie psychiatrycznym, o tyle procedura odebrania dzieci drugiej pod zarzutem zaniedbania i zncania si psychicznego bya na dobrej drodze.

Ból gowy i pleców skoni Leah do opuszczenia okna i powrotu do sypialni. Jej dwa boloczyki, Horace i Wildy, wskoczyy na óko, kiedy tylko si pooya. Domagajc si pieszczot, merday ogonkami. Rozczulona, wsuna chude palce w bia wenist sier.

– Moje kochane – powiedziaa, czujc, e powieki coraz bardziej jej ci. – Wy nigdy nie zrobiybycie przykroci waszej mamusi, wy…

Sen przypomina agodn mier, bez cierpienia i zakócajcych wizji. Z czasem Leah naprawd uwierzya w istnienie duchów. Najwicej ich pojawiao si w ulotnych marzeniach sennych. Kobieta interesów cierpi znacznie bardziej z powodu bezczynnoci i samotnoci, a jej pupile nic nie mog na to poradzi. Jej pami chostay fale wspomnie z modoci w Rapstown. Urodzona wród rasy przeznaczonej ziemi i stajniom, zdoaa si zbuntowa, gotowa na wszystko, by upodobni si do dam z komitetów dziaalnoci dobroczynnej przybywajcych z miasta. Spdzaa cae noce nad ksikami poyczonymi od pastora, uczya mode, wyksztacone dziewczta, byleby tylko uzyska wstp na salony. Jej pierwsz ambicj wieku dojrzewania byo nauczenie si gry na pianinie. Bogaci hodowcy dekorowali z dum swoje rancza instrumentami. A pastor cieszy si, e ma do dyspozycji mod osob, która tchnie ycie w przenone organy podarowane kocioowi przez kongregacj.

Gdy wiadomo, asymetryczna jak rytm jej serca, zanurzaa si we nie, najstarsza z sióstr Fox odniosa wraenie, e spldrowano starannie uporzdkowane póki jej wspomnie. Obrazy z ycia zleway si z sob bez adnego zwizku, sprowadzajc wielki ocean wiata do potrzeby oddania moczu lub stapiajc twarze zmarych i ywych, jakby byy zrobione z ciasta. Ona sama pona, niczym czarownica na stosie, gdzie kady jzyk ognia odpowiada jednemu dniowi jej ycia. „Igra pani z niebezpiecznymi siami” – szepta jej w twarz starzec z kompasem i sekstantem, zdzierajc przy tym z siebie paty skóry, które wyrzucone w gór, odlatyway z ptasim skrzekiem. Jak uciec przed kostnic snów? Gowy, czonki i kaduby cia zdjtych ze stoów do sekcji zwok taczyy wokó niej groteskow saraband samobójców, topielców i morderców. Odziani w skóry galijscy przodkowie nadbiegali teraz ze wszystkich stron, by podkra jej biedn bielizn starej kobiety. Czy tysiclecia w zawiatach nie maj tej samej wartoci co jedna chwila? Z ucha wyskoczya jej purpurowa papuga i przepdzia duchy, po czym wbia w ni dziób – demoniczne ptaszysko – nie przestajc ogusza jej sowami mens agitat molem. Nawet martwa – wydawao jej si, e syszy swoje myli – musiaaby woy wiele si w zrozumienie tego fenomenu.

Opary rozwiay si w kocu. Powstaa z grobu, z umysem w rozsypce, Leah Underhill wydaa z siebie guchy jk, który przerazi pieski. Usiada. Kade kolejne tyknicie zegara na cianie sprawiao, e czua si pewniej. Po chwili wstaa i pokutykaa w stron okna w salonie, trzymajc si za biodra. nieg obrysowywa ebra i podpory mostu Brooklyskiego. Ledwo mona byo dostrzec wzniesienia po drugiej stronie cieniny, a wyspy przy ujciu rzeki zniky w pómroku. Nie w peni dobudzona, pocieraa dugo gow, jak gdyby chciaa usun resztki snu, po czym wzia ze stolika srebrny dzwoneczek.

Niecierpliwie potrzsna nim kilkakrotnie. Stwierdzia, e na nic si jej zdaa drzemka w rodku dnia. Irytowa j wist w lewym uchu, a jeszcze bardziej nieuniknione spónienie na spotkanie w Krgu Spirytualistycznym przy Union Square, gdzie podejmowano pacyfistycznego pukownika Henry’ego Steela Olcotta i pana Williama Quana Judge’a, czonków zaoycieli Towarzystwa Teozoficznego. Tpili oni na swoim terenie ródo ich inspiracji, niejak Helen Bawatsk, równie pretendujc do tytuu medium. I chwaa im za to! Byo rzecz oczywist, e idea spirytualistyczna, zamiast wystpowa z brzegów, powinna dawa przykad zdrowemu ekumenizmowi.

Leah przywoaa wreszcie wielce zasmucon suc z Wirginii, z gow w papilotach.

– Zdyabym umrze ze sto razy – rzucia jej z faszywym spokojem.

– Daa mi pani wolne popoudnie…

– Nawet gdyby to byy trzy dni albo cay miesic, trzeba mimo wszystko stawia si, kiedy dzwoni!

Rude wosy i wytrzeszczone oczy pracownicy przywiody jej na myl purpurow papug z sennego koszmaru. Leah znieruchomiaa, podejrzliwa.

– Mens agitat molem! – zawoaa. – Mens agitat molem? Co to moe znaczy?