М-балшы алыптарында ймалар жасау

 

м-балшы алыпта йма алу шін негізгі жабдытар болып йма лгісі мен зекше жшігі саналады.

л г і - оны кмегімен йма алыбында болаша йманы сырты нобайы, ю жйесі элементтері-ні арналары мен зекшені бекіту шін белгіні кшірмесін салатын тетік.

з е к ш е ж ш і г і зекшелер жасау шін жмсалады. зекшелер алыпа йманы сырты крделі беттеріні де, ішкі беттеріні де пайда болуы шін ойылады. зекшелерді лшемдері орытпаны шгуін есепке алу арылы орындалады.

ю ж й е с і э л е м е н т т е р і н і лгілері сйы металды алып уысына жеткізу жне йманы оны кристалдану процесінде оректендіру шін ажет алыптаы арналарды пайда болуын амтамасыз етеді.

лгілер м а т е р и а л ы б о й ы н ш а ааштан, металдан, гипстен, цементтен, темір бетоннан, пластмассадан жне растырылан (ааш пен темір немесе пластмасс) болып блінеді.

лгілер к о н с т р у к ц и я с ы б о й ы н ш а ажырайтын, ажыратылмайтын, алынатын бліктерімен жне арнайы болып келеді.

О п о к а л а р. Опока деп, алыпты оспаны стап труа, йма алыбын руа, оны жасаанда жне тасымалдаанда, сол сияты кейіннен йанда, йманы суытанда олданатын металл раманы айтамыз. детте опокалар болаттан, шойыннан жне алюминий орытпа-ларынан йылады.

а л ы п п е н з е к ш е ж а с а й т ы н о с п а л а р ю алыптары мен зекшелер жасау шін берілген алыпты материалдар мен пайдаланылан (брын олданылан) оспалардан трады. Негізгі берілген алыпты материалдар кварц мы мен байланыстырушы балшытан трады. Бл оспаларды беріктігі лкен емес, сондытан ю алыптары сйы металды алыпа тсіретін жоары ысымын ескерумен алы абыралы болып жасалады. Механикалы, технология-лы жне басадай асиеттерін жасарту шін алыптар мен зекшелер оспаларына осымша алыпты материалдар енгізіледі: байланыстырушы (шайырлар, сйы шыны), оспа жабыстырмайтын (тозады кварц, таскмір тозаы).

з е к ш е л е р о с п а с ы алыптыа араанда едуір кп ызулы жне механикалы серге шырайды, йткені зекше тжірибе жзінде барлы жаынан сйы металмен оршалан.

Негізгі рамы кварц мы болып келетін зекшелік оспалар жасалыну тсілі бойынша былайша блінеді: жылытып кептіргенде немесе ыздырылатын тетікте атаятын; сйытай з бетімен атаятын; сйышынылы жне суытай атаятын оспалар.

Кп ебекті жне технологиялы процесті жауапты операцияларын ажетсінетін дайындамалар жасау олмен немесе машинамен алыптау болып саналады.

олмен алыптау арылы шойын тлкесін алу шін йма алыбын жасауды арастырамыз (3 -сурет).

Опока оятын плитаа (6) ажыраыш лгіні бір жартысын (4), сол сияты тменгі металл рама-опоканы (3) орналастырады. лгі мен плитаны опока орналасан беттерін ра ммен себеді. Сонан со опоканы алыпты оспамен толтырады жне тыыздайды. Алынан тменгі жарты алыпты 180⁰ брады да айтадан опока оятын плитаа орналастырады. Ааш немесе металл тиектермен жоары жартысы (10) тменгі жартысыны стіне орнатылады, ал жоары опока (8)-тменгі опокаа. Опокаларды ажетті беттесуі дл келтіруші істіктерді (7) ондырумен орындалады. лгіні беті жне тменгі жарты алыпты ажырау жазытыы бойынша алыпты оспаны блгіш ммен себеді.

 

а-тменгі опоканы алыптау; б-жоары опоканы алыптау; в-зекшені орналастыру; г-дайын алып.

3-сурет-Ажырайтын лгі бойынша ю алыбын жасау желісі

 

ю жйелеріні лгілерін 11 жне 12 жоары опокаа ойаннан со алыпты оспаны толтырады да ныыздайды. ю жйелеріні лгілері мен дл келтіруші штырьларды шыараннан кейін жоары жарты алыпты (9) алады, оны 180⁰ брай отырып плитаа немесе тегіс бетке ояды. Жоары жне тменгі жарты лгі-лерді жарты алыптардан шыарады. Содан кейін ю алыпты растыруа кіріседі. Алашыда тменгі жарты алыпа зекше (1) зекше белгісімен алыпты арнайы ясына орнатыладьі. Одан со дл келтіруші істіктерді пайдаланумен жоары жне тменгі жарты алыптарды апсырмамен (13) бекітеді. Бл жоары жарты алыпты уыса (2) йылан металды алып абырасына ысымыны серінен ктерілуін жне пайда болан саылауа металды кетуін болдырмайды. ашан металл атаяды жне суынаннан кейін ю алыбын иратады.

ю алыптарын жасау шін машиналарды пайдалану ебек німділігін шыл кбейтеді, ймаларды длдігін жоарылатады, зіндік нын тмендетеді жне йманы сапасын жасартады. Сонымен атар, машиналарды пайдалану ю алыптарын жасау процесін автоматтандыру мен механикаландыруа ммкіндік береді.

алыптау машиналары оспаларды тыыздау операцияларын жне ю алыптарынан лгілерді шыаруды орындайды. алыптарды тыыздау тсілі бойынша машиналар престеуші жне м латырышка блінеді.

Уаытындаы ю ндірісінде престеуші, вибро-пресстеуші, сілкіндіруші жне м латырышка машиналарыны негізінде бір реттік м-балшы алыптарда ймалар ндіруді кптеген механикаландырылан жне автоматтандырылан алыптаушы-растырушы-юшы-шыарушы желілері жасалады.

ю алыптарын растыруа зекшелерді орналастыру, алыпты негізгі уыстары млшеріні ауытуларын баылау, тменгі жарты алыпты жоарысымен жабу, ю алдында жарты алыптарды бекіту жатады.

алыптарды балытылан металмен ю ота тзімді материалмен астарланан конус тріздес, барабан тріздес жне басадай шміштермен орындалады.

ю алыптарынан ймаларды шыаруды тербелетін торларда жргізеді, жне тазалаушы барабандарда немесе камералы не барабан типті бытыра атылаушы рылыларда тазартады. Бытыра атылаушы рылыларда тазартанда 70 м/с жылдамдыпен бытыра атылаушы дгелекпен латырылан металл бытырасыны аыныны соылау серіне шырайды. Дайындамаларды оректендірушілерді алдытарынан, абыршатар мен шыыы блік-терді деу мен тазарту ажарлаушы дгелектермен немесе кесу престерінде жргізеді.