Сабаты инновациялы дегейде оыту – мір талабы
Педагогикалы эссе
ХХІ асыр - жеке адамны білімі мен біліктілігістемдік ратын дниежзілік апараттандыру ралы болып, трткл дниеге тегіміз танылар тста рпаымыз білімін алай штаса болады, ылыма деген самарау саналар, марау кілдер айтсе сергиді? Танымны кемірін кеейту шін, тпсіз білімні тиыына бойлау шін не істеу ажет, неден бастаан жн? Осы орайда жас рпаа білім беру мен трбиелеудегі басты бадар, «азастан -2030» бадарламасы мен Р «Білім туралы» Заы болып отыр. Ал оамымыздаы малім алдында тран міндет- сапалы білімді, саналы трбиелі, экономикалы ойлауы дамыан, жалпы адамзатты ндылыты мегерудегі шыармашылы, іскерлік пен дадысы алыптасан, жан – жаты мдениетті жеке тланы алыптастыру екені біздерге белгілі.
«Бала балытылан алтын, оны андай алыпа йып, андай мсін жасаймын десе де малімні олында»- деген лы педагог К.Д.Ушинский. Олай болса білім мен тжірибе штасанда ана жеке тланы алыптастыра аламыз. Сондытан р малім «мен бгінгі сабата шкіртіме не бере аламын, білім байлыын алай кеейтемін» деп толау керек.
азіргі заманы инновациялы тжірибе – бл жаалыты ендіру емес, бл брыны педагогикалы , шыармашылы, жаашылды жне зерттеушілік ызмет нтижелерін айтадан деп азіргі замана лайы толытыру деп тсіндіріледі.
Соы жылдары жеке адамды алыптастыруды дамыту мен оан жан – жаты тере білім беру масатында кптеген технология трлерін з сабаымда олданамын, баланы оыта отырып, оны еркіндігін, белсенділігін алыптастыра отырып, з бетінше шешім абылдауа дадыландыруа жаа технология трлері арылы жмыс жргізіп келемін. азіргі тада аза тілі пні бойынша алдыма ойан міндетім - оушыларды деби сйлеу мен сауатты жазу дрежесіне жеткізу. азіргі тадаы аза тілі маманына ойылатын талаптара сйкес білім беруді масаты да айындалады:
- Жеке тланы шыармашылы леуетін дамыту;
- Білім беруді ізгілендіру.
“аза тілі” пнінен ктілетін зіреттілік нтижелер:
1.Проблемаларды шешу зіреттілігі.
2.Апаратты зіреттілік.
3.Коммуникативтік зіреттілік.
Осы орайда жргізілетін жмыстарды трлері р алуан. рбір технология зіндік жолда діс – тсілдермен ерекшеленеді. Педагогикалы технология турасында Н.В. Кларинні сзімен айтса, «Педагогикалы масата жету шін пайдаланылатын барлы методологиялы ралдарды олданылу реті мен жиынтыыны жйесін саралап» олдану дісі болып табылады.
1998-2000 оу жылдары .Жнісбековты технологиясы бойынша жмыс жасадым. азіргі тада араевты «Оытуды ш лшемді дістемелік жйесі» технологиясы бойынша жмыс жргізудемін. Е бірінші айтарымыз, бл технология оыту рдісінде иыншылы тудырып жрген кптеген мселелерді (тіпті «барлы» – деуге де болады) тиімді шешуге кмектеседі. Себебі, бл технологияны тмендегідей ерекшеліктері бар:
- технология оушыны жеке тла ретінде алыптасуына олайлы жадай туызады;
- оушы з бетімен білім алып, зін-зі басару арылы з бетімен дами алатын тлаа айналды;
- лгермеушіліктен тылып, мемлекеттік стандартты е аз ажетті мазмнын мегеруге кепілдік береді;
- оушыны жеке абілетіне сйкес баытта шыармашылыпен жмыс істеуіне жадай туады;
- оыту рдісіні барысында р оушыны белгілі бір мерзім аралыындаы дамуын здіксіз адаалайтын мониторинг жргізуге ммкіндік туады;
- оушы білімін ділетті трде наты жне діл баалауа болады;
-оушы жеке абілетіне сйкес баытта «мір бойы білім ала алатын тлаа» айналады.
азіргі кезде мектептерде барлы оушылара бір лшеммен арау лі де басым орын алып отыр. Ал аталан технология оушыларды з бетінше білім алу барысында оларды жеке абілеті мен ммкіндіктеріне, ызыушылыына, психологиялы ерекшеліктеріне сйкес білім дегейіне жетуіне жетелейді.
Сонымен атар, аза тілі мен дебиет пндерінде кеінен олданылып жрген технологияларды таы бірі – сын трысынан ойлау технологиясын олдану. Сын трысынан ойлау – барлы балалара кез –келген рекетке, мазмна сын трысынан арау, наты дрыс шешім абылдау, зі абылдаан йарыма деген сенімділікті болуы болып табылады.
«Оу мен жазу арылы сын трысынан ойлауды дамыту» бадарлама бойынша ол:
-Шындалан ойлау, кез –келген даму дегейіне байланысты мселелерді сыни кзбен арау;
-Крделі мселелерді шешуге, аса маызды, жауапты шешімдер абылдауа штарлы;
-йрету мен йрену бірлігінен, йренуді ызыушылыынан тратын, йренушіні сеніміне негізделген рылым.
«Сын трыдан ойлауды дамыту» технологиясы ш кезе бойынша олданылады:
1.ызыушылыты ояту
2.Маынаны тану
3.Ой толаныс
Мен аза тілі мен дебиеті пндерінде осы ш кезеді баыта алып, сйене отырып жмыс жргіземін. Оушыларды ызыушылыын ояту саба рдісіні толытай дрыс жргізілуіне негіз болады. сіресе, 5-6 кластар шін «лемді шарлау», «Жпта талылау», «Болжау дістері» тиімді. Оушы белсенділігі артып, р оушы з пікірін орауа, длелдеуге тырысады. Трткі салу, ортаа тарту дістері, егер оушы сйлесе, ойын ортаа салса, кппен бірге бліссе ойы шыдалады. «Білім кпірі», «Тртіп алу» стратегиялары ткен таырыппен жаа апаратты оушыны ізденуі арылы байланыстыруа дадыландырады. Фонетика тарауын 5- класта ткен кезде мынадай кесте толтырады:
| ткен таырып | Дауысты дыбыс | Дауыссыз дыбыс | Буын, трлері, тасымал | ндестік заы | Орфография, орфоэпия | Жаа апарат |
Оушылара лкен ызмет ететін, рі ызытыратын «Ой толаныс кезеі». Мнда р оушы з білімін крсетуде аншалыты игергенін длелдеуге тырысады. зіді тыдату жне згені пікірін мият тыдау, баалау, сыни трыдан талылау, ой блісу сияты тиімді рі пайдалы ажеттіліктерді йренеді.
Саба барысында «Топтастыру», «Кубизм», «Бес жолды ле», «Ой шаыру», «Венн диаграммасы», «Интервью» т.б. стратегияларын енгізу, мтіндермен жмыс істеу, гімелесу, сздік орларын байытуа жол ашады.
Осы кезедерді тымды ткізілуі мынадай нтиже береді:
- Оушылар басалармен арым – атынас жасай біледі;
- Басаларды тыдауды, кез келген жауапа сыйласты, тсіністікпен арауа;
- з ойын топ алдында ашы айта алу, орай білуге;
- Е бастысы сабаа ызушылыы артып балаларды белсенділігі те жоары болады.
азіргі тада жоары білімді малім оушымен жмыс жасауда білімні артышылыы туралы ІІ асырда мір срген бу ли ибн бу Талиб сзімен орытындыламапыз:
1.Білім арты, йткені ол пайамбарлардан алан мирас, байлы баылдардан алан мра.
2. Білім сені баады, байлыты сен баасы, сондытан да білім арты.
3. Білім арты, ол досыды кбейтеді, байлы дшпанынды кбейтеді.
4. Білім іздей берсе кбейеді, оны жмсаанмен азаймайды, байлы жмсаса азаяды, білім арты болатыны осыдан.
5. Білім арты, оны рыдан сатауды керегі жо, ал жиан дниенді рылардан кнде орау керек.
6. Білімі кп болса сені рметтейді, байлыы кп болса ызанады, білімні арты болатыны сол.
7.Білім арты, білімі кп боланмен есеп-исап жргізбейсі, байлыыа дайы есеп жргізіп труы керек.
8. Білім анша кп болса да, іріп-шіріп блінбейді, дние-мал блінеді, сондытан да білім арты.
9. Білім арты, ол жанында байытады, байлы жан дниенді шектейді,зіді тура жолдан тайдыруы ммкін.
10. Білімді адам орнымен сйлейді, мдениеті артады, байлыы мол біра білімсіз адам байлыына мастанып матанады, астамшылы крсетеді, сондытан білім арты.