Жаа заман философиясындаы материализм мен идеализм ерекшеліктері

Философияны онтологиялы мселесіне байланысты философияда негізгі екі баыт пайда болды. Олар материализм жне идеализм. Онтологиялы сра- дниені бастамасы не, дниені негізі материя не сана, рухпа деген деген сра тірегінде мселе озаса, ал гносеология-дниені танып-білу ммкінбе лде ммкін емеспе деген сра ояды.

Дниені алашы бастамасы, тп негізі не деген сраа жауап беру барысында философияда екі негізгі баыт пайда болды, олар: материализм жне идеализм.

Материалистік баыт-дниені негізі кез-келген бір материядан трады, материя-санаа туелсіз реалды мір сретін, зіндік задылытармен дамуа абілетті деп тжырымдайтын пікір. Материя—адамны санасынан тыс, туелсіз мір сретін жне санада бейнеленетін (сана арылы сипаттауа болады) обьективті шынды. Материя лемде наты мір сретін шексіз кп обьектілер мен формаларды субстанциялы негізі болып табылады. Материалист-философтарды атарына саналатындар: Демокрит, Фалес, Анаксимандр, Анаксимен, Эпикур, Бэкон, Локк, Спиноза, Дидро, Герцен, Чернышевский, Маркс, Энгельс, Ленин т.б.

Философияны кре тамырын мір мен таным мселелері сипатындаы сратар райды. Руханилы пен материалдылы андай атынаста болады деген сратар - философияны басты мселелері. Философия – бл адам болмысыны негізгі мселелерін зерделеуге жне сол болмысты дамытуа баытталан адам іс-рекетіні трі. Философияны мні аиатты, ізгілікті, семдікті іздестіруде. Философия - адам іс-рекетіні жне алай жзеге асатынынын зерттейтін рухани саланы трі. А. Камюді пікірінше, мірді мні туралы сра философияны е басты сраы болуы тиіс. Н. Бердяев шін ондай сра - адамны еркіндігі туралы мселе.

18 . Француз материализмі: табиат, оам, адам. (Д. Дидро, Ф. Вольтер, Ж.Ж. Руссо).17-18.да алашында Англияда, одан сон Францияда кейін Германияда феодалды оам идиологиясына арсы, адмны аыл ой бостандыы шін кресте аартушылды д.а. Ке ауымды ф. аым п.б. Оан Д.Ж.Локк пен басада материалистерді ф.сы лкен сер етті. Аылшын аартушысы Д,Ж.Толанд (1670-1722), франц.аартушылары Гассенди(1592-1655), Монтескье (1689-1755), Вольтер (1694=1778) Кондильяк (1715-1780), Руссо(1712-1778), неміс аартушылары Х. Вольф (1679-1754), Лессинг(1729-1781), Гете (1748-1832), т.б.діни сенімге шек ойып аыл ой мен ылыми дниегекзараса ке жол ашу, моральді дінні «аморлыынан» азат ету. Аыл ойды табии дамуына жол ашу шін кресті. Франц.аартуш. ф.сы біртектес емес онда, материалистік ж.е атейістік баыттармен атар, идиалистік аымдарда болды, оларды теориялы нег.і де р текті. Франц.аарт. кейбіреулеріні здері ататы алым болды. Франц.аарт.ы сондай а озат фил. ой пікірді зіндік лтты дстріне де сйенді. Франц. сол кезендегі идеялы міріне Вольтер Кондильяк ерекше зор серін тигізді. Олар шіркеу мен дінге арсы батыл кресіп адамны рухани бостандыын талап етті. Франц.аар.аса беделді айраткерлеріні бірі Ж.Ж.Руссо оны ф. толаныстарыны нег.таырыбы сол кездегі оамдаы адамны тадры еді. Руссо адамдар арасындаы леум.к тесіздікті жою шін бостанды пен правотедігі ажет деп длелдеді.XVIII .орта шенінен бастапсіресе Франция буржуазиялы революцияны идеологиялы жаынан зірлеуді материалистер Дидро (1713=1784), Ламетри(1709-1751), Гольбах (1723-1789) ж.е Гельвеции ()аса маызды рль атарды. Олар сол кездегі франц.ы саяси леуметтік р.пен аяусыз кресті XVIII.да франц.материализмі материалистік ф. дамуындаы жаа бір тарихи саты, жо.формасы болып таб.ды. Франц.материалиятері материализмні механистік формасын дамытты, біра оларды кейбіреулеріні кзарасынан мселен Дидроны организм. дамуы жайындаы пікірлерінен, диалектиканы элементері де байалды. Бл ілім б.ша табиат, материя бкіл дниені себебі. Ол здігінше мір сріп рекет етеді. Мселен егер Декарт материаны озалыса келтіретін дай деп тсінген болса, Гольбах табиат зінен зі озалыса келеді, материяны озалысы мгі йткені ол материяны мір сруіні д.есептеді. Франц.матер.і тжірибие, тйсік танымны нег,білімні барлы формалары уелі тж.де, тй сікте бейнеленіп, содан сон дамуды кейінгі жо.сатысында ойлауды тайымдауды формаларына айналады д.санады. Сйтіп, Лебн ицті идиализіміне ж.е Декартты дуализміне арсы кресе отырып, франц.матер.і таным. сезімдік ж.е логи. форма. бірлігін длел.і. Олар дінге хал.ты анау езуді рухани ралы д.арады.Адамдарды дін мен жоа сенушіліктен арылтуды жолы аарту ісі д.білді бл жерде олар атеизм принц.і ж.е оамды рев. жолмен айта ру ажеттігін тсінуге жуытап келеді: егер адам, оны жеке басыны сапалары оршаан ортаа байл.ты болса, деді олар, онда оны кемшіліктері де сол ортаны серінен боланы. Сонд.н адамны кемшіліктерін жойып оны згерту шін, оршаан ортаны ж.е е алдымен оамды ортаны айта ру ажет, ал орш.орта адамдара байл.ты деді.ысарта айтанда , .франц.матер. орасан зор таирихи маызы оны дін мен идиализмге арсы кресінде, дниеге матер.к кз арасты орап одан рі дамыта тсуінде болды. Сонымен атар, оны кемшіліктері де бар. Фран.матер.і, жалпы аланда, механистік ж.е метафизикалы сипатта болды, таным проц. диаликтикалы ымына жете алмады, оам мірі мен адам жайындаы кз араста идиалистік, аартушылылы тсінік шеберінен шыа алмады.