Ежелгі Шыыс ркениеті жадайындаы трбие мен оу.

Одан рі тарихи дамуды нтижесінде алашы ауымды рылыс жаа оамды формация – лды оаммен ауысты. Ертедегі Шыыста алашы тапты оам пайда болды, материалды жне рухани мдениетті негіздері аланды. Шыыс мдениеті белгілі дрежеде ертедегі Греция мен Рим мемлекеттеріне серін тигізді. Ертедегі Шыыс елдерінде арнаулы мекемелер (мектептер) бірте-бірте ашыла бастады. Ал мектептерде негізінен стем тап кілдеріні балалары оыды.Ертедегі Индияда мектеп ашыла бастады. Мыдаан жылдар бойы арапайым жер шаруашылыымен айналысатын ауымдарды йымдастыруымен ауымды мектеп мір срді.Сонымен атар Кіші Азияда жне Египетте мектептер дами бастады. Адамдар табиат былыстарына баылау жргізе бастайды, су тасынын алдын-ала анытауды йренеді, астрономия, геометрия, арифметика, медицина сияты ылымдарды негіздері алана бастады. Осы мліметтерді барлыы стем тап кілдеріні олында жинаталан.Ертедегі ытайда тменгі жне жоары мектептер жмыс істейді. Жоары мектептерде стем тап кілдеріні балалары крделі пероглиф тсілімен оуа жне жазуа йренді, философия жне мораль жазушылар мен аындарды шыармаларыноып йренді. Онда астрономиядан кейбір мліметтер берілді. Ертедегі олжазбаларда (ытай, Индия, Мысыр жне т.б.) трбие туралы малім мен трбиеге ойылатын талаптартуралы нды ойлар кездеседі. Бл мектептерде ата тртіп, дене жазалауды кеінен олданылады.Ертедегі Шыысты, Греция мен Римні лиеленуші мемлекеттерінде трбиені алашы жйелері алыптаса бастайды, алашы педагогикалы теориялар дниеге келеді. Ертедегі Индия тарихы ені дуірге блінеді: дравид-арийлік жне будда дуірі. Индия жартыаралыны б.э.2-мыыншы жылдыты бірінші жартысына дейін жергілікті халыты давид тайпаларыны ркениеті Екі зенні арасындаы алашы мемлекеттерді мдени дегейіне сйкес келеді. Трбие мен оыту жанялы-тектілік сипатта болды, жаняны ролі ерекше болды.Ертедегі Индиядаы трбие мен оытуды дамуына касталы рылыс зіндік із алдырды. Трбие мен оытуды инезисіні екінші негізгі жадайларыны біріне діни идеологияны (буддизмні) сері болды.Индияда леуметтік жаынан стемдік еткен каста-брахмандар болды. рбір адам зіні адамгершілік, аыл-ой жне дене сапаларын дамыту ажет болды. Брахмандарда е негізгі сапалар интеллеутуалды артышылыа, екінші каста – кшатрийлер – мытылы пен ерлікке, вайшьилер – ебек сйгіштікке жне шыдамдылыа, ал шудралар – лшылы етуге ерекше мн беріледі.Идеялы трбие беруге тек ана жоары касталарды ммкіндігі болды. Трбиені масаты - аыл-ой дамуы, рухани трбие, дене жаынан жетілу, табиата, слулыа сйіспеншілік, зін-зі мегеру жне стамдылы.Ертедегі Индияда ерекше асеитті жне сонымен бірге оу кітабі болып табылатын “Бхагавадгита” (б.э.д. 1-мыжылдыта) ерекше атауа болады, шкірттерді трбиелеу жне оыту мазмны мен жолдарыны лгілері сынылды.Баса да алашы адамзат ркениеттері сияты Ертедегі 30. Ежелгі египет мектебі. Я.А. Коменскийді педагогикалы теориясы.Я.А. Коменскийді кзарастарына жалпы сипаттама.

Ежелгі Египетте мектеп пен трбие баланы ересектік лемге дайындады. Трбие мен оыту отбасында жзеге асты, онда ыздар мен лдар бірге трбиеленді. лдара арналан жеке арнайы мектептер тек ауатты отбасылар шін ана ммкін болды. Отбасы трбиесінде ке беделі жоары болды. Ежелгі Египетте адамгершілік трбиесі моральды сеттерді жаттау арылы іске асырылды. Оыту отбасыны іс- рекет тріне байланысты мамандыа дайындау масатын жзеге асырды. Ежелгі Египетте мектеп отбасылы институт ретінде пайда болды. Сондытан ке зіні мамандыына баласын йретті, баласы кейін оны орнын басты.

Білім алу кп ебекті талап етті. Мектептегі сабатар таертенен кешке дейін жргізілді. Тыдамаандарды ата жазалады.Ежелгі Египетте тмендегідей мектеп трлері болды:1. Отбасылы мектептер2. Храм жанындаы мектептер3. Патша сарайы жанындаы мектептер4. Жазыштар, олнершілер мектептері

Педагогика тарихында Коменский – е белгілі, аты лемге танымал ірі тлаларды бірі. з дуіріні алдыы атарлы іліміне сйене отырып, демократиялы сипаттаы жне бара халыты аарту ісіне мтылысын бейнелейтін педагогикалы жйені жасады. Коменский жалпыа бірдей оыту, бірыай мектеп жйесі, ана тіліндегі мектеп, жеіл де жне тсінікті оыту шін кресті. Балаларды ерте жас кезінен бастап, ммкіншілігі келетін ебекке баулу ажеттігін атап крсетті.Коменский - те крделі, арама-айшылыты тла. Ол трбиені масаттары туралы, оытуды мазмны туралы мселелерде ортаасырлы діни кзараса бой рды. Біра оны жйесі ттас аланда прогрессивтік сипата ие болып табылады. Негізгі педагогикалы мселелерді алдыы атарлы, ал кейде тіпті з дуіріні материалистік теориясыны жне мектебіні озы тжірибесі рухында шеше білді.Коменский дидактика саласында алашы жаашыл педагог-гуманист ретінде кптеген нды прогрессивті дидактикалы идеяларды, аидаларды жне оу жмысын йымдастыруды ережелерін сынды (оу жылы, каникулдар, оу жылын оу тосандарына блу, кзде бір мезгілде балаларды мектепке абылдау, сынып-саба жйесі, оушыларды білімін ескеру, оу кніні затыы жне т.б.).Белгілі дидакт ретінде Коменский оытуды міршедігі, реализмі аидасын сынды, гуманизм жне табиата сйкестік талаптарынан туындай отырып, балаларды психологиялы жне жас ерекшеліктерін ескертуді, крнекілікті олдануды негізінде таным абілеттіктерін дамытуды талап етті, оытудаы ызыу, зейін, есте сатау мселелерін талдады жне оытуды негізгі аидаларын жне ерекшелерін айындап берді.Ол алаш рет саба теориясны тере талдап берді.Я.А.Коменский бкіл дние жзінде педагогикалы ой-пікір мен мектепті дамуына орасан зор сер етті. Оны жаашыл педагог, дидактиканы ылыми негізін салушы ретінде кптеген батыс елдері здеріні мектеп ісін йымдастыруа жне жаартуа шаырып, тжірибе алмасты (Англия, Швеция, Венгрия жне т.б

Лы чех педагогыны негізгі педагогикалы идеялары (табиата сйкестілік принципі, демократиялы жне гуманистік идеялары, мектепті ана тілінде болуы). «лы дидактика» ебегін талдау. Я.А. Коменскийді идеяларыны мектеп педагогиканы дамуындаы маызы.

Педагогика тарихында Коменский – е белгілі, аты лемге танымал ірі тлаларды бірі. з дуіріні алдыы атарлы іліміне сйене отырып, демократиялы сипаттаы жне бара халыты аарту ісіне мтылысын бейнелейтін педагогикалы жйені жасады. Коменский жалпыа бірдей оыту, бірыай мектеп жйесі, ана тіліндегі мектеп, жеіл де жне тсінікті оыту шін кресті. Балаларды ерте жас кезінен бастап, ммкіншілігі келетін ебекке баулу ажеттігін атап крсетті. Я.А.Коменский оу мен трбие жйелерiн руда таным рдiсiне байланысты екi жаты кзарасты станды. Оны тсiнiгiнше аиатты тануды бiр баыты – логикалы аыл-ойа негiзделген тсiнiк, оны кзi – дiни сенiм. Аиатты екiншi баыты – табиатты тану, ол тiршiлiктi, байлыты кзi, табиатты орап, сатай бiлу шiн бiлiм ажет. Я.А.Коменскийдi педагогикалы кзарастарына арай жне айта рлеу дуiрiндегi гуманистiк баытты серiмен орта асырлы мектеп жйесiн сына алып, мектептегi оу-трбие жмыстары балаа сйiспеншiлiк пен адамгершiлiк шеберхана орталыы боланын алаан. Я.А.Коменский “лы дидактика” деген ебегiнде адамды табиатты бiр блiгi ретiнде арап, оны трбиелеу мен оыту табии абiлетi мен асиеттерiн дамытуа баытталуы тиiс деп кеес бередi.Бл талап трбие мен оытуды жалпы станымы ретiнде саналып, кейiн “табиата сйкестiк станымы” деп аталды Бл кiтапта оу iсiне ойылатын дидактикалы талаптар жеке-жеке сараланан: оушыларды бiлiм алуа ынталандыру; оу материалдарын бiртiндеп крделендiру; трмыса, шаруашылыа ажеттi бiлiмдердi беру; бала табиатын ескерiп, шамасы келетiн оу материалын оыту; игере алатын оу материалын саналы трде абылдауа жадай туызу; материалдарды тсiндiруде баланы мiрден алан сезiмдерiне, тйсiктерiне сйену арылы оу трбие жмысын жандандыру.“лы дидактиканы” педагогикалы ойды жне жаа мектептi оу-трбие жмысыны сапасын арттырудаы маызы – дидактикалы станымдарды жйеленуiнде. Олар оытуды крнекiлiгi, саналы оу, оытуды жйелiлiгi, тсiнiктiлiгi, сатылы оу, оушыны жас ерекшелiктерiн ескеру, оытуды негiздiлiгiнен трады.Бл дидактикалы сынымдарды райсысыны зiндiк ерекшелiктерi бар. «лы дидактика» тмендегідей 4 дидактикалы сраа жауап береді: алай жасы оып, туір оуа болады Оыту мен оуды жеілдігі Оыту мен оуды негізділігі Тез оытуды ережесі мен тсілдері.

Дж. Локкты педагогикалы кзарасы жне Ж.Ж. Руссоны педагогикалы теориясы. Джон Локкты педагогикалы теориясыны негізгі ерекшеліктері. «Трбие жніндегі ойлар» ебегіні негізгі идеялары. Аылшын-философ педагогыны дене жне адамгершілік трбиесіні міндеттері мен ралдары. Ж.Ж. Руссо бойынша жас кезедері оларды райсысындаы трбиені ерекшеліктері. Ж.Ж. Руссоны табии жне еркін трбие теориясыны мні.

ХVII асырда Англиядаы революциялы озалысты арындап тран кезiнде жаа заманны стаан баыт-бадары схоластикалы оу жйесiн сына алып, баланы табии бейiм абiлеттерiн дамытуа назар аударды. Осындай тарихи жадайлар Джон Локкты (1632-1704) саяси-леуметтiк, философиялы жне педагогикалы кзарастарыны алыптасуына сер еттi. Ол Оксфорд университетiн бiтiрiсiмен 1658 жылдан бастап сол оу орнында оытушылы ызмет атарды. Кейiннен жаратылыстанумен айналысып, медицинаны зерттеп, ылыми жмыстармен шылданды.Д.Локкты философиялы кзарасыны алыптасуына Бэкон мен Декартты шыармалары сер етiп, таным теориясын зерттеп, табиат дниесiндегi наты былыстарды тану трысынан сенсуалистiк жолды станды.Д.Локкты сенсуалистiк философиясы схоластикалы жне дiни уаыздардаы елестеулер мен идеялара жне адамгершiлiк асиеттердi адамны туысынан пайда болатындыы жайлы кзараса арсы трды. Оны длелдеуiнше, идеялар жне мемлекеттi билеу абiлетi туаннан болмайды, айта адамны дамып жетiлуiндегi трбиеге байланысты. Сйтiп, Локкты кзарасы з кезiнде прогресшiл мнге ие болды.Бiра Д.Локктi философиясы дуалистiк ерекшелiгiмен сипатталынады. Оны ойынша сырты тжiрибемен бiрге аылды зiндiк рекетi болып саналатын iшкi тжiрибе де болады. Ол объективтiк дниенi бiздi санамызда елестеуi аиат-шынды бола алмайды деп кмнданады.Д.Локкты педагогикалы кзарастары “Трбие жнiндегi ойлар” жне “Аылды трбиелеу туралы” атты ебектерiнде ашылан. Оны пiкiрiнше, трбиенi масаты з жеке басыны iсiн ойластырып, жйелеп орындайтын, з мддесiн iске асыруда бар ммкiндiктерiн осатын асйектердi балаларын трбиелеу. Асйектердi жас рпатарына трбиенi бiр саласынан ана трбие бермей, дене жне адамгершiлiк трбиелері берiлуiн олдады.Д.Локк мектептердегi оу-трбие жмыстарына кiлi толмай, айта мектеп оушыларды терiс мiнез-лыа итермелейдi, сондытан асйек баласыны й трбиесiнен бiлiмдерi мен дадылары мектептен арты деп санаан.Ол дене трбиесiн ерекше баалаан, “мыты дене, мыты рух” болса, дене кшi мыты, ауа-райыны былысына бейiм, ата режимге трбиелеудi ажеттiлiгiн айтып, баланы ерлiкке жне табандылыа йрететiндiгiн ескертедi.

Француз философ-материалистері К.А. Гельвеций жне Д.Дидроны педагогикалы идеялары. К.А. Гельвеций мен Д. Дидроны адам тласы жне трбиесіні мніне кзарастары.

Француз аартушыларыны iшiндегi педагогикалы кзарастарымен танымал болан К.А.Гельвеций (1715-1771) мен Дени Дидро (1713-1784) болды.Гельвеций "Аыл туралы” 1758 жылы шыан кітапты авторы ретінде танылды жне реакцияны барлы кштерінде, стем тап кілдеріні тарапынан удалауа шырады. Кітапа тыйым салынды жне ртеуге шешім алынды. Бдан да жан-жаты з идеяларын "Адам оны ойлау абілеттіліктері туралы жне оны трбиесі” кітабында дамытты. 1769 жылы жазылан бл кітапты жаа уындауды болдырмау масатында Гельвеций зі лгеннен кейін жариялау жнінде сиет жазды, ол кітап зі лгеннен екі жылдан кейін 1773 жылы жары крді. зіні ебектерінде Гельвеций алаш рет педагогика тарихында адамды алыптастыратын факторларды толы ашып берді. Сенсуалист ретінде барлы елестетулер мен ымдар адамдарда сезгіштік абылдауларды негізінде йымдасты жне ойлауды тйсіну абілеттілігіне тееді.Адамды алыптастыруды негізгі факторы ол ортаны серін жоары баалады. Адам оамды ортаны жне трбиені нтижесі деп тжырымдады. Гельвеций трбиені оамды мірді айта руды ралы ретінде ате тсіндірді. Адамды алыптастыру орта мен трбиеге байланыстылыы туралы материалистік тезис сына отырып, Гельвеций оны біржаты тжырымдады.Осындай трбие арылы бкiл оамды дрыс жола саламыз, кпшiлiк адамдарды трмысын жасартып, балаларын жаа негiзде алыптастырып, з жеке басы мен лт аморлыын байланыстыра бiлетiн патриоттарды трбиелеймiз деген пiкiрдi сынды. Екiншiден, К.Гельвецийдi педагогикалы идеясы балаларды сословиелiк трбие беру масатынан млдем згешiлiгiмен сипатталады жне тарихи жаынан аланда брынылардан кп iлгерi екенiн байаймыз. француз философы Гельвеций: «Адам оршаан орта, нсілдік жне трбиеге байланысты бірттас серлерді нтижесінде алыптасады. Соны ішінде аса маыздысы – трбие» -деді. Дени Дидро – ХІІІ .француз материалистеріні крнекті айраткерлеріні бірі. Бл баытты барлы кілдері сияты, табиатты тсіндіруге материалист болды, ал оамды былыстарды байымдауда идеялист болды. Ол дниені материалдыын мойындады, озалыс материядан блінбейді, дниені тануа болады, дінге арсы болды.Материалистік сенсуализмні баытын стана отырып, Дидро білімні айнар кзі тйсіктер деді. Ол "дниені кзарас билейді” дей келіп, оамды згертуді жолы революция емес, аарту ісін насихаттау, жаа задар шыару, дрыс ойылан трбие арылы деп ате тсіндірді. зіні трбие туралы ойларын Гельвецийді "Адам туралы ебегіне біржйелі тзетулер” деген негізгі ебегінде айтан болатын-ды.Дидро Гельвецийді трбиені діретті кші туралы жне адамдарда дара табии ерекшеліктерді болмайтындыы туралы тжырымдарына арсы шыты. Дидро баланы табии ерекшеліктері мен абілеттерін мойындады.Дидроны айтуынша, егер де трбиеші балаа табиаттан берілген жаымды нышандарды дамытуа мтылса жне жаымсыз асиеттерді тншытырса, сол уаытта трбие жмысында жасы нтижеге жетеді деп длелдеді.

К.А. Гельвецийді негізгі педагогикалы идеялары. Д.Дидроны педагогикалы кзарастарына сипаттама. Француз материалистеріні аартушылы идеяларыны маызы.

зіні ебектерінде Гельвеций алаш рет педагогика тарихында адамды алыптастыратын факторларды толы ашып берді. Сенсуалист ретінде барлы елестетулер мен ымдар адамдарда сезгіштік абылдауларды негізінде йымдасты жне ойлауды тйсіну абілеттілігіне тееді.Гельвеций "Аыл туралы” 1758 жылы шыан кітапты авторы ретінде танылды.Жан-жаты з идеяларын "Адам оны ойлау абілеттіліктері туралы жне оны трбиесі” кітабында дамытты.Гельвеций барлы адамдар білім алуа ылы, йелдер ерлермен бірдей білім алуа тиісті деген болатын-ды.Гельвецийді айтуынша, барлы адамдар біралыпты дене бітімімен дамуа табиаттан бірдей абілеттіліктер мен ммкіншіліктерді мегереді. Гельвеций оамды трбиені жаня трбиесінен артышылыын длелдеп берді. Гельвецийді пікірінше, бала дниеге келгенде айырымды немесе атыгез болып тумайды, оан берілетін белгілі сапалар-оамды орта мен трбиені нтижесі.Материалистік сенсуализмні баытын стана отырып, Дидро білімні айнар кзі тйсіктер деді. Ол "дниені кзарас билейді” дей келіп, оамды згертуді жолы революция емес, аарту ісін насихаттау, жаа задар шыару, дрыс ойылан трбие арылы деп ате тсіндірді.зіні трбие туралы ойларын Гельвецийді "Адам туралы ебегіне біржйелі тзетулер” деген негізгі ебегінде айтан болатын-ды.Дидро Гельвецийді трбиені діретті кші туралы жне адамдарда дара табии ерекшеліктерді болмайтындыы туралы тжырымдарына арсы шыты. Дидро баланы табии ерекшеліктері мен абілеттерін мойындады.Дидроны айтуынша, егер де трбиеші балаа табиаттан берілген жаымды нышандарды дамытуа мтылса жне жаымсыз асиеттерді тншытырса, сол уаытта трбие жмысында жасы нтижеге жетеді деп длелдеді.Материалистер-философтарды табиата кзарастары дниені жаратан дайды жотыы туралы орытынды жасауа ммкіншілік берді. Француз материалистері дінге жне католиктік шіркеуге арсы белсенді кресті. Біра олар дінні тапты тамырларын жне мнін тсінбеді, олар негізінен адамдарды надандыынан туындайды, осы злымдыты жою аарту ісін жне ылыми білімді тарату арылы жоюа болады деп есептеді. “ХІІІ асырдаы лы ойшылдары” жне олардан брынылар да оам дамуында идеалистік кзарасты станды ХІІІ .барлы аартушылар сияты оларды айтуынша, “дниені кзарас билейді” деген болатынды, демек, кзарасты згерту зінен кейін дниені згертеді, дние аарту ісін тарату жне задылыты жасарту арылы згерді, леуметтік революция жолымен емес.