Орыс емес халытарды аарту ісіндегі патша саясаты. Алашы орыс-лтты мектептер.

арастырып отыран к езеде аза жері Ресейге толы осылып боландыын білеміз. Патша кіметіні отарлау саясатыны жаымсыз жатарымен атар оны прогрессивтік мні орасан зор болды. азастанны Ресейге осылуы аза халыны мдениетіні дамуына орыс мдениетіні прогрессивтік ыпалыны кшеюіне кмектесті. ХІХ асырды орта кезінде Ресейді зінде ерекше леуметтік-экономикалы згерістерді боландыы белгілі. ХІХ асырды 60-жылдары Ресей тарихында сословиелік крепостниктік трбие жйесіне арсы баытталан педагогикалы ой-пікіріні жетістіктері кезеі болып табылады. 60-жылдардаы оамды-педагогикалы озалыс Ресейді мекендеген орыс емес баса халытарды педагогикалы ой-пікіріне ерекше ыпал етті.азастанда ХІХ асырды екінші жартысында ртрлі типтегі орыс-аза мектептері ашылды. Орынбор орыс-аза мектебі аза балаларына арналып, 22 тамызда 1850 жылы салтанатты трде ашылды. Мектепке 50 бала абылдады. Ерекше атап ту керек, сол кездегі оу орындарына тн мектепте белгілі тртіп орнатылды, атап айтанда: оу жылыны затыы белгіленді, оу мерзімі 7 жыл, мектепке оушыларды абылдау (рбір 2 жылда), жазы демалыс уаыты (15 маусымнан 15 тамыза дейін); сабатартарды кестесі жне трбиеленушілерді демалысы енгізілді, емтихандарды ережелері жаслады.1813 жылы Омбыда Сібір казактарыны скери училищесі ашылды, ал 1927 жылы Орынборда-Неплюев скери училищесі жмыс істеді. Амола, Семей облыстары азатарыны балалары шін Омбы аласында орыс мектебі ашылды. Мектепті рылымы мен ішкі мазмны Орынбор мектебіндей болды. Мектеп негізінен тменгі басару аппараты шін азатарды арасынан кадрлар даярлау масатын ойды.

ХIХ асырды екінші жартысындаы азастандаы педагогикалы ой-пікірлер. Мсылманды мектептерді реформалау. Жаа дістік мектептер мен медреселер.

1.аза халы ерте заманнан-а білімді ,сауатты болуа мтылан, наданды пен топастыты жуа етіп, клкіге айналдыран. рбір ата-ана баласына дептілікті йреткен, сауатты да білімді болуа баулыан. Бан мысал ретінде азатар арасында «ара кш бірді жыар, білімді мыды жыар» деген маал кеінен тараан. ХІХ-XX асырларды бас кезінде азастанда халыа білім беру ісі екі: діни жне зайырлы баытта жргізілді. XIX асырды орта кезіне дейін аза балалары мектептер мен медреселерде мсылманша білім алды. Оларды негізінен молдалар оытты. Оу ата-аналарыны аржысы есебінен жзеге асырылды. Мсылмандар мектебінде негізінен ер балалар оыды.Мсылманды метептерді реформалау.Халы арасында медреселерді беделі кшті болды. Олар молдалар мен мектеп малімдерін даярлады. Оу мерзімі 3—4 жыла дейін созылды. Медресе шкірттері ислам дініні негіздері бойынша бастауыш білім алумен атар философия, математика, медицина, тарих, тіл білімі (лингвистика) жне астрономия жнінде де едуір хабардар болып шыты. Діни оу орындарыны басты ызметіні бірі жастарды бойына дептілікнегесі мен адамгершілік асиеттерді дарыту болды. 1870 жылдан бастап патша кіметіні бастамасы бойынша медреселерде міндетті трде орыс тіліні негіздерін йрету енгізілді. Медреседе бірнеше сынып блмелері болды. Олар шкірттер тратын, дрет алып, жуынып-шайынатын, сондай-а таматанатын блмелер еді. Медреседе стаздыа детте жасы 40-тан асан адамдар ана абылданатын. Оларды медресені бітіргені туралы дипломыны болуы талап етілетін. Кейіннен патша кіметі мсылманша оытуды да з баылауына алуа тырысты. Мселен, 1867—1868 жылдардаы кімшілікреформалар бойынша мектептер мен медреселер ашу шін уезд бастыыны арнайы рсатын алу керек болды. Патша кіметі мсылмандарды оу орындарын ашытан-ашы кемсітіп, орлау саясатына кшті. XIX асырды екінші жартысынан бастап Омбы, Семей, Орал, Амола алалары халыа білім беру орталытарына айналды. азастандаы орыс тілді халыты арасында сауатсыздарды пайызы тым жоары болды. Мны 1897 жылы халы санаы айын крсетті. Атап айтанда, халыты 8,1 пайызын ана сауатты деуге болатын еді. Соны ішінде ерлерді 12 пайызы, ал йелдерді 3,6 пайызы ана хат таныды. Орысша сауат ашан азатарды пайызы бдан да тмен болды. Ал мсылманша оып сауат ашан дала азатарыны саны те кп еді. Біра оларды анша пайызыны сауатты екедігі халы санаын ткізу кезінде есепке алынбады.