А. нанбаевты педагогикалы кзарастары. азастандаы мектеп пен педагогика (20-30жж.).

Абай нанбаев – аза халыны лы аыны, жазба дебиетіні негізін салушы ана емес, сонымен бірге лы ойшыл педагогы.Оны поэтикалы шыармалары мен “алия” сздері плсапалы, этикалы, эстетикалы, психологиялы жне педагогикалы ой-пікірлерге толы Ол аза халыны саяси-экономикалы жне мдени жаынан артта алушылыы – оны феодалды-патриархалды атынасынан, рулы талас-тартыс етек алан кшпелі трмысынан деп арайды. “Кнде рлы, кнде тбелеспен кн кешкен” алты баан алауыз еліні “жасыларына” налыан Абай “малыды жауа, басыды дауа” салып, міріді ор ылмай татулас, бірлесіп ел боп “егінні ебін, сауданы тегін” йрен, “жан аямай ксіп ыл” деп сиет айтты. Ол аза ауылындаы тап тартысын кре білді, сол тапты анаудан тылуды жалыз жолы оу, аарту мселесі деп арады.. Ол оудаы масат халыа адал ызмет ету деп ты. Жастарды білім-ылымды мегеруге шаырды. Ел болу шін ала салып отырышы болу керек, егіншілікті ксіп ету, мектеп салып, оу оып, білім алу ажет, тіршілікті ттасы ебек пен білімде ана тр деп жар салады. нер-білімсіз оамны пайдалы азаматы болуды ммкін емес екендігін тере тсінген ол: “Барыды салса да балаа орысты ылымын йрет… нер де, ылым да орыста тр. Орысты ылымы, нері дниені кілті, оны білгенге дние арзаныра тседі…” – деп озы мдениетті орыс халын неге етті. Абай бас атыратын жаттамалы діни оуа арсы болды. лы ойшыл Абай адамны сіп, жетілуіндегі трбиені рліне ерекше тотала келе, зіні он тоызыншы арасзінде “Адам баласы туа сала есті болмайды. Естіп, кріп, стап, татып, естілерді айтандарын есте сатап ана естілер атарында болады. Естіген нрсені есте сатау, ибрат алу ана есті етеді”, – деп аыл-есті трбиені жемісі арылы жетілетінін ылыми трыда длелдеп береді. Абай “сйекке біткен мінез сйекпен бірге кетеді” дейтін теріс кзарасты шкерелеп, адам мінезі мір барысынан саба алып, зін оршаан леуметтік орта серінен згеріске енеді, ол іс-рекет арылы крінеді деген тжырым жасайды. Абай жастарды белгілі бір мамандыты игеруін уаттайды.. лы аын Абайды педагогикалы кзарасындаы басты нысана “Атаны баласы болма, адамны баласы бол… жасы кпке орта, пайда еліе, халыа тисін” деген гуманистік ой-пікірді уаттауы еді. азастандаы мектептер.1744 жылы Орынборда татар мектебі ашылды, онда скери лауазымды адамдарды балалары оыды. Бл мектепті бітіргеннен кейін кесе ызметкерлері, кеден ісі чиновниктері жне аудармашылар мамандытары бойынша ызмет атарады. Осы масатта 1786 жылы Омбыда «азиялы мектепті» негізі аланды. 1836 жылы «азиялы мектеп» жабылып аза балалары шін мсылман мектебі ашылды. ХІХ асырды бірінші жартысында азастан алаларында скери училищелер йымдасты, оан аза асйектері мен байларыны балалары абылданды. 1813 жылы Омбыда Сібір казактарыны скери училищесі ашылды, ал 1927 жылы Орынборда-Неплюев скери училищесі жмыс істеді. Орынбордаы Неплюев атындаы кадет корпусы 1844 жылы ашылса, Омбы кадет корпусы 1847 жылы ашылан болатын-ды.

ХХ асырды басында азастандаы оамды-педагогикалы озалыс. лтты мдениет жне ана тілде оытатын мектептер ашу туралы ойлар Білім беру мен трбиелеу мселелерін баспасз беттерінде талылау. Этнопедагогика жне этнопсихология мселелерін арастыру.

1920-1930 ж.ж. елімізді экономикалы жне мдени-леуметтік мірінде болан лы згерістер мен ілгерілеулер ылым мен мдениетті, оу-аарту ісіні ркен жаюына ммкіндік туызды. Кптеген арнаулы орта жне жоары оу орындары ашылып, ылым мен мдениетті р саласынан білікті маман кадрлар кбейді. ылымны сан-саласын амтитын ылыми-зерттеу институттары ашылып, олара басшылы жасайтын орталы – азастан лтты ылым академиясы рылды. Академцентрді жмысын азаты крнекті педагогі Ахмет Байтрсынов басарады. Олар жаа рылан Кеестік мектептерге оу-дістемелік ралдары мен пн бадарламаларын жасау ісімен айналысты. Бл іске .Жбанов, Т.Шонанов, С.Аманжолов сияты тілшілер, М.уезов, М.Жмабаев, Ж.Аймауытов, С.Сейфуллин, Б.Майлин сияты дебиетшілер, С.Аспендияров сияты тарихшылар, .арашев, Ш.лжанов, .Сыдыов, М.Дулатов, Х.Досмхамедов, Н.лжанова сияты педагог алымдар тартылды. 1933 ж. Академцентрді негізінде СРО Халы аарту комиссариаты жанынан педагогика ылымдарыны ылыми-зерттеу институты рылды. Оны тыш директоры болып азПИ-ді профессоры Ш.лжанов таайындалды..Біраз жылды тоыраудан кейін 1950-80 жылдар аралыында .Сыдыов, Р.Г.Лемберг, А.П.Нечаев, Т.Тжібаев, Е.Бекмаханов, .Сембаев, .оыратбаев, Ш.Крібаев, С.ожахметов, М.абдуллин, Б.Мадин, Т.Сабиров, М.Манов, Е.Суфиев, С.Балаубаев, А.Темірбеков, .Жарыбаев т.б. ондаан крнекті педагог алымдар педагогика, психология саласында оматы ебектер жазып алдырды. Сйтіп, азастанды тл педагогика, психология ылымдары алыптасты.Соларды ішінде тыш педагогика, психология жне дістеме ылымдарына сбелі лес осан А.Байтрсынов, Н.лжанова, М.Жмабаев, Ж.Аймауытов ебектеріне арнайы тоталуа тура келеді.Этнопедагогика (лтты дстр)р халыты асырлар бойы мысылдап жиналып, бейне бір арнасы ке зендей асар таудай болып алыптасан зіне тн салт-сана, дстрлері болады. Бл салт-сана, дострлер сол халыты адам трбиесі, адамгершілік дниеге, мірге кзарасы мен рухани кйінен туан. Сол шін де ол халыты жан дниесіні айнасы, рпатарыны кдір ттар мрасы болып алады.Этнопсихология- рбір халыты рухани рекетіні ( миф, фольклор, тіл, дстр, салт, дет-рып, дін, т.б. ) жемісін сол халыты психологиясын, сана-сезімін крсететін негізгі лшемдерін, ртрлі этникалы ауымдастыа жататын адамдарды психологиялы зіндік бейнеленуі туралы ылым. Этнопсихология жеке ылым ретінде XIX асырды орта шенінде Ресейде, кейінрек Батыс Еуропа елдерінде ( Лацариус, Штейнталь, Вундт т.б.) пайда болды.«Этнос» гректі – etnos – тайпа, халы деген сзінен шыан. ылымда «халы» терминіні орнына «этнос» термині орынды олданыла бастады. Бл термин этносты негізгі тарихи трі – «тайпа», «лыс» (народность), «лт» ымын тгел амтиды.

А. Байтрсыновты оамды, йымдастырушылы жне ылыми-педагогикалы ызметі. Ана тілде оытатын бастауыш мектептер туралы идеялар. Оыту мселелері, лтты рухани мдениет жне мектеп ажеттері.

Ахмет Байтрсынов (1873-1937 ж.) мір срген белгілі оам айраткері, лама трколог, жазушы, публицист, аартушы-педагог Ахмет Байтрсыновты мір жолы азіргі останай облысы Жангелдин ауданы Акл жаасындаы Сарытбек деген жерде басталып, аза шаруасыны улетінен дниеге келеді. Ахмет Байтрсынов зіні барлы саналы мірін аза оамында білім – ылымны дамуына, мектеп аартушылы ісіні жанданып кемелденуіне баыштады.А.Байтрсыновты алаш аартушылы ой-пікірлері сонау 1913-1917 жылдары Орынборда шыан «аза» газетінде (Байтрсынов 5 жыл бойы осы газетті жауапты редакторы болан) жарияланан маалаларынан айын кріне бастайды. А.Байтрсынов - аза балаларыны ана тілінде сауат ашуына да кп кш жмсады. рі аза тілін оыту дістемесіні іргетасын алаушы. Ол – аза тілін дыбыса бліп оыту арылы сауаттандыру дісіні негізін салды. мбебеп аартушыны артына алдыран рухани мрасында кешегі кшпелі аза еліні дет-рпы, салт-дстрі, жол-жоралысы, тлім-трбиесімен, лгі-негесі, зіне тн этикалы, эстетикалы нам-таламдары лтты колоритке толы сан алуан наты деректермен безендіріле баяндалан. стазы Ыбырай Алтансаринні оу аарту мселесіне байланысты идеяларын рмен арай дамыта келіп, ол да А.Байтрсыноа сияты оу-трбие мселесіне ылыми трыдан арауа, атап айтанда оытуды жаа тсілдеріне, шкірттерді жаа бадарламалар арылы білім алуына, ылыми дидактикалы аидалара сйкес саба жргізуге ерекше мн береді.Табиатынан тлімгерлік асиеті мол жазушы аза арасында кбінде кзге тспей, тссе де еленбей жрген ылым-білімге, нерге, зерек, дарынды балаларды оытып-трбиелеуді мні жайында сз ете келіп, дарындылыты кейбір психологиялы астарларына іледі. Кімде-кім зіні табиатынан не нрсеге шеберлік барлыын сезіп, з жолына тссе ана, кзге крінеді.Халымыз егемдікті асап жатан арбалас шата жас ркендерді жерге шырылдап тскен кезден есейіп, есі кіріп болана дейінгі аралыта ана тіліні уызына жарып ана оймай, оларды лтты рухен салт-дстр, дет-рыптан мейлінше сусындауына ерекше кіл аударуымыз ажет.А.Байтрсынов - аза балаларыны ана тілінде сауат ашуына да кп кш жмсады. рі аза тілін оыту дістемесіні іргетасын алаушы. Ол – аза тілін дыбыса бліп оыту арылы сауаттандыру дісіні негізін салды. Алаш кіметі мен партиясыны басшыларыны бірі боланы белгілі. Ол 1920 жылдардан бастап жаа кіметке де аянбай ызмет істейді. 1922-1926 жылдары Орынбордаы азаты аарту институтында оытушы болады.

М.Жмабаевты педагогикалы кзарастары. Трбие масатын, трбие процесіні рылымын жасау, трбиені негізгі баыттарын анытау, педагогика пнін жне оны негізгі категорияларын алыптастыру. Трбиені гумандандыру идеясы жне гуманды тланы алыптастыру. Дене трбиесі мселелері.

Мажан Жмабаев - аза поэзиясыны ірі кілдеріні бірі. 1893 жылы Солтстік азастан облысы, Булаев ауданы, Сасыкл деген жерде туан.Мажан Жмабаевты аынды нерді зіні ыса мірінде асан шабытпен жырлап наыз поэзия биігіне самаан, оны асан асуларынан лшеусіз нр алан бір туар мбебап зиялы айраткер болды. Оны аламынан сондай-а кптеген гімелер мен маалалар, оу ралдары мен оулытар мен («Бастауыш мектепте ана тілі» - 1923, «Сауатты бол» - 1926), зерттеу ебектері туды. Мажан 1922 жылы «Педагогика» атты (Ташкент, Орынбор) ылыми ебек жазды. Бл ебек – азастанда алаш рет ана тілінде жары крген оу ралы. Оу ралыны бірінші блімі педагогиканы жалпы мселелеріне арналан. Оны пікірінше трбие саласы тртке блінеді. Олар: дене, жан, аыл трбиесі, слулы пен деп-лы трбиесі. “Егер де адам баласына осы трт трбие тегiс берiлсе, оны трбиесi тгел боланы. Бала берiк денелi болса, тзiк ойлайтын, дрыс шешетiн, дл табатын аылды болса, слу сз, сиырлы уен, демi трден лззат алып, жан толындырарлы болса, жамандытан жаны жиренiп, жасылыты жаны тiлеп тратын лыты болса ана адам баласыны дрыс трбие алып, шын адам боландыы… Балам адам болсын деген ата-ана осы трт трбиенi дрыс орындасын…”– деу арылы М.Жмабаев трбие масатын айындап бередi. Педагогика пнін М.Жмабаев 5-ке бледі: 1. Жалпы педагогика. Адамны дене м жан кштерін трбие ылу жолдарын крсетеді. 2. Дидактика. Оытуды негізгі жолдарын крсетеді. 3. Методика. Оытуды негізгі жолдарына негіздеп, белгілі бір пнді алай оыту жолдарын крстеді. Мысалы, мектепте аза тілі пнін алай оыту керек екендігін йрететін пн -аза тіліні методикасы деп аталады. 4. Мектепті басару. Бл пн мектеп алай салынуа, алай басарылуа тиісті, сынатара шкірттерді алай блу керек, оу уаытын алай белгілеу керек. Міне осылар сыылды мектеп рлысы жолдарын крсетеді. 5. Педогогика тарихы. Трлі заманда трлі трбиеге адамзат алай араан, андай жолдармен жрген, трбие дниесінде андай білімпаздар ткен, олар андай жаа жолдар тапан. Педогогика тарихы осыларды баяндайды.

Ж.Аймауытовты педагогикалы іс-рекеттері. Ж. Аймауытовты ебектеріндегі жалпыадамзатты трбие жне ксіби білім беру, бастауыш мектептер шін оу пндерін тадап алу, оушыларды арты жктемеден арылту мселелері. Негізгі педагогикалы тсініктер мен дидактикалы категориялар, деттер мен дадыларды мінез-лыты алыптасуына сері, оушыларды ойын, санасын жне абілеттерін дамыту. Интернационалды трбие мселелері.

за жылдар бойы « лтшыл дебиет кілі» деген айып таылып, жазысыз жапа шеккен, аза дебиеті мен мдениетіні крнекті айраткерлеріні бірі Ж.Аймауытов жазушылыымен оса, аза топыраында тыш педагогика, психология, кркемнер ылымдарыны саласында алам тартып, нды-нды ылыми зерттеу ебектерін жазумен, бірнеше оулытар мен оу ралдарыны авторы болуымен дараланан тла. Оны туып скен жері Павлодар облысыны Баянауыл ауданына арасты брыны «ызыл ту», азіргі Жсіпбек Аймауытов ауылы.Ж.Аймауытов «адам мінезіні, аыл-айратыны р трлі болуы трбиені трлі-трлі болуынан... Адам баласыны рлы істеуі, тірік айтуы, кісі тонауы, лтіруі сыылды бзаылытарды жасауы, трбиені жетіспегендігінен» дейді. Ол трбиені екі трлі болатынын: дене трбиесі жне жан (рух) трбиесі болып блінетіндігін атап крсетеді. Аймауытов балаа сер ететін нрсе медресе (мектеп) жне трбиеші (малім) деп санайды.

Ж.Аймауытовты педагогика ылымы саласындаы жйелі ой-пікірлері оны 1924 жылы Орынборда басылан “Трбиеші жетекші” атты ебегінен жасы байалады. Бл ебекте Аймауытов “Баланы оытуды белгілі ереже задарын баяндайтын, оытуды дрыс жйесін тауып, білімге тез жету шарттарын крсететін педагогиканы негізгі блімі – дидактикаа ылыми анытама берген. Ж.Аймауытов білім негіздеріні ана тілі арылы мегерілетінін айта келе: “Ана тілін жасы мегеріп алмай трып зге пндерді тсіну ммкін емес. Оны “Психология” , “Жан жйесі жне нер тадау” “Трбиеге жетекші” (1924), “Комплексті оыту жолдары”, “Жаа ауыл” дейтін ебектері бар.

С. Кбеевті педагогикалы мрасы. Отбасындаы бала трбиесі. Білім беру мен трбиелеу процесіндегі практикалы дадылар, балаларды оуа ызыушылыын алыптастыру. Ебек трбиесі мселелері.

Спандияр Кбеев (1878 — 1956) — аза жазушысы, оам айраткері, азастанны ебек сіірген малімі. 1878 жылы брыны Торай облысы, Обаан болысына арасты нмiр шiншi ауылда — азiргi Асуат ауылында дниеге келген. 1912 жылы Спандиярды «лгілі бала» атты кітабы шыты. Бл – бастауыш мектептегі аза балаларына арналан оу кітабы еді. лы стазы Ыбырай лгісін пайдалана отырып ол бл кітапа зі аударан Крылов мысалдарын, орыс классиктеріні балалара арналан шыармаларын, азаты ауыз дебиеті лгілерін, табиатты трлі былыстарымен таныстыратын, сімдік, жануарлар лемі туралы білім беретін р алуан ызыты ыса гімелер кіргізді. С. Кбеев баланы з Отаны шін ажетті азамат болып алыптасуында ата-ананы алатын орны мен атаратын мнін зор баалап, отансйгіштік трбие негізі ана тілі екенін тере тсіндіре білді. Оны пікірінше, жас рпаа білім беру з ана тілінде жргізілуі керек.С.Кбеев жасспірімдерді оыту, трбиелеу процесінде малімні басшы рл атарады деді. Оны ойынша, халы малімі бара арасына тек білімді ана таратып ана оймай, сонымен атар оамны ынтасын сол нер-білімге аударуа міндетті. Білім беруді сапалы болуы,-деп жаздыС.Кбеев оытуды мазмны,малімні р балаа жеке-жеке дрыс арап, рекет ете білуінде. Баланы тани білу, оны бейімділігін, еркін білу, балалар дниесімен тыызараласу, оны жаа дние шін креске ажетті сапаларымен, біліммен аруландыру-осы асиеттерді барлыын малім мегеругетиісті. С.Кбеев оыту мен трбие процесін диалектикалы бірлікте арады. Адамды трбиелеуде С.Кбеев ебекке лкен мн берді. Ол ебекпен ана мір сру шін ана ажетті былыс емес, сонымен бірге аса прменді трбие ралы деп

.

Н.лжановты мектепке дейінгі бала трбие теориясы мселелері. Мектепке дейінгі бала трбиесіні масаты мен мазмны, балаларды жас ерекшелігін ескеру. Трбиені табиилы принципін, кзарасын алыптастыру. Мінез-лыты, аыл-ой, эстетикалы, ебек трбиесі, рухани жне дене тазалыы.

азіргі останай облысыны Жангелдин ауданында кшпелі аза отбасында дниеге келген. (1887-1934). Ол журналист-публицист, педагог-тлімгер, екі тілде бірдей жазатын аудармашы.Н.лжанованы белсене араласуымен 1924 жылы Орынборда “Мектепке дейінгі балаларды трбиелеу” атты педагогикалы жина, нсау кітабы жары крді. Кейіннен “йел тедігі” журналында осы ізгілікті іс рмен арай жаластырылды. Журнал беттерінде аза бала башаларыны озат тжірибелері, онда жргізіліп жатан трлі трбие жмыстарыны жай-жапсары, масат-міндеттері жайлы кптеген маалалар жарияланды. Осы журналды мектепке дейінгі трбие блімін басаран Н.лжанова осынау кшпелі аза елінде брын-соды болып крмеген бала трбиесіні жаа трін аяынан тй трызуа себепші болды. Нзипаны тлім-трбиелік пікірлері медицина ылымымен сабатасып жатады. Авторды “Бала ктімі”, “Баланы міріне кнні сулесі, таза ауа аса ажет”, “Баланы аурулары” т.б. маалаларында трбиені бала жргегінен бастауды сынады.

Н.лжанова мектепке дейінгі трбиені басты баыттарын “Тн саулыы”, “Баланы сырт сезімдеріні дамуы”, “Нрсені тр-тсін тану”, “Денені имылын тзету”, “Шеберлігін ктеру”, “Баланы білімін арттыру”, “Бала тіліні шеберленуі”, “Ебекке машытандыру”, “Кпшілдік жне ебек”, – деп бларды райсысына жеке-жеке сипаттама берді. Ол ересектер мен сби, ббектер арасындаы арым-атынас мселесіне де ерекше кіл бледі: “Балаа сусындай керегіні бірі – сйлеу. Трлі білімні тбірі, негізі – баланы сйлеуі, білуге марлыы. Сраына жауап бермей “мазамды алма” деп, немі баланы бетін айтару арылы білуге марлыыны негізін жоалтып жіберуге болады”, – дей келе, автор бала ойыныны айналаны тани-білу марлыымен штасып жататындыын ескертеді.

Трбие дістерін жасау. ХХ асырды 40-60 жылдарында азастандаы педагогикалы теорияны дамуыны негізгі мселелері.

1. Трбие дісі дегеніміз - оушыларды тлалы асиеттерін алыптастыруа баытталан трбиешілер мен трбиеленушілерді зара байланысты педагогикалы жмыс тсілдері.дістерді малім трбиені масатына, мазмнына балаларды жас жне дербес ерекшеліктеріне, трбиелік дегейіне арай іріктейді. дістер трбие масатына жетуге, оушыларды оамдаы тртіп ережелерін йретуге, адамдармен арым-атынас жасауа, оларды жасы тжірибесін алуа кмектеседі.оамдаы леуметтік-экономикалык; згерістерге байланысты трбие масаты мен мазмныны згеруі дістер жйесін жаартады. азіргі кезде дістер жйесіні ондаан жіктелісі бар, оларды біреулеріні тжірибелік, ал екіншілеріні теориялы маызы басымыра.Сипатына арай топтастырылан трбие дістері: сендіру, жаттытыру, мадатау жне жазалау, іс-рекетті йымдастыру, оушыны тртібіне ыпал ету дістері.

Нтижесіне арай топтастырылан трбие дістері:

• адамгершілікті алыптастыруа баытталан трткілер, атынастар, тсініктер, идеялар тудыратын дістер.

• дептілікті жне тртіптілікті алыптастыратын дістер. А.П.Пинкевич трбиені екі топабліп, бірінші тобына педагогикалы за мерзімді сер ету дісін, ал екінші тобына тпелі дісті, яни белгілі-бір жадайда нтиже беретін дістерді енгізген. Жеке тланы алыптастыруда за мерзімді педагогикалы дістер тиімді деп саналады. Олар: за мерзімді жаттытыру, оыту дістеріні жйесі, трбиешіні жеке басыны лгісі.

азіргі кезде трбие дістерін жіктеуді 11-ден астам трлері бар. Соларды ішінде Т.Е.Конникова, Г.И.Щукина жнеВ.С.Сластенин жасаан трбие дістері жіктеуінде бірізділік байалады. Бл жіктеу мектептерде олданылады.

Осыан орай трбие дістері трт топа ажыратылады:

• Адамгершілік сананы алыптастыратын дістер.

• Іс-рекет жне оамды тртіп тжірибесін алыптастыратын дістер.

• Тртіпке, іс-рекетке ынталандыратын дістер.

• Мінез-лы пен іс-рекетке баылау жасау, зін-зі баылау, йымдастыру жне зіне-зі баа беруді, йымдастыруды жзеге асыру дістері.

Р.Г. Лембергті ылыми мрасындаы педагогика мселелері. Р.Г. Лембергті дидактикалы мрасындаы білім беруді мазмны, саба рылымы мселелері. Р.Г. Лемберг ебектеріндегі оыту дістері, оушыларды збетіндік-танымды оу іс-рекеті жне педагогика тарихы мселелері.

Р.Г. Лембергті дидактикалы мрасындаы білім беруді мазмны, саба рылымы мселелері. Р.Г. Лемберг ебектеріндегі оыту дістері, оушыларды збетіндік-танымды оу іс-рекеті жне педагогика тарихы мселелері.Лемберг Раиса Григорьевна (1888-1975) - алым-педагог. профессор (1925), азастан ылымыны ебегі сіірген айраткері (1957). 1937 ж. бастап мір бойы азастанда ызмет етті. 1938 ж. бастап ылыми-педагогикалы іс-рекетін Абай атындаы аза педагогикалы институтында жргізді. Лемберг Раиса Григорьевна - азастандаы бірінші профессор-йел.Оны негізгі ебектері дидактика мселелеріне, оыту дістеріне, й тапсырмаларын йымдастыру дістемесіне, оушыларды дербес жмысыны ерекшеліктеріне арналан. Оыту жне трбие процесіні бірлігіне зор мн берді, педагогиканы теориясы мен тарихы мселелерін зерттеді. Р. Г. Лембергті тжырымдауы бойынша, егер сабаты ткен оу материалын за уаыт сраудан бастаса, оушыларды жаа оу материалын абылдау, тсіну белсенділігі тмендейді. Сол шін жаа оу материалын сабаты бастапы кезеінде, демек, оушыларды таным абілеттеріні белсенділігі жоары жадайында, шаршамай, ты отыран уаытында ту сынылады. Бл птарлы сыныс. Осы лгіні сіресе, жоары сыныптарда кеірек олданан дрыс болар. Себебі, оушыларды оу жмысы жоары сыныптарда крделі болып келеді. Сйтіп, оларды оу материалын тиянаты мегеруінде тсіндіру жне оны пысытау, бекіту жмыстарына айрыша мн берген жн болар. Сабата жаа оу материалын жасы мегерген оушы рине й тапсырмасын дрыс з дрежесінде орындап келуіне ешкім-ні де шбсі болмас деп ойлаймыз. Мндай жадайда й жмысын тексеруде арнайы уаыт блу, ммкін ажет емес болуы шарт, оны басадай жолдармен немесе оушыларды здеріне тапсыруды да арастыран жн болма. Оушыларды білімдерін, іскерліктері мен дады-ларын тексеру, баылау сабаыны рылымы 1. Сабаты басталуын йымдастыру. Оушылара саба-ты масат-міндеттерін тсіндіру. Оларды сабаа зірлеу. Тексеру, баылау жмыстарын йымдастыру. Оушыларды зіндік жмыстары. Оушылар білімдері, іскерліктері мен дадыларын баалау. орытындылау, сабаты аяталуы.

А.И.Сембаевты мектепті ттас тарихы жне кеес дуіріндегі азастандаы педагогиканы жасауы. аза-йыр, орыс-аза мектептеріні даму тарихы. Мектепті ру кезедері, олардаы білім беру мазмны жне малім кадрларды даярлау мселесі.

Сембаев Ібниялы аза мектебіні тарихын тыш зерттеген алым (1905-1989).1905 жылы Жезазан облысы, Шет ауданында арабла аулында туан. 1931 жылы Абай атындаы азаты Мемлекеттік Педагогикалы институтыны химия факультетін бітірді. Педагогикалы жмысты 1925 жылы мектепте малімдіктен бастады. Одан кейінгі жылдары аза ССР Оу Министрлігіні діскері, азаты ауыл шаруашылы институтыны оытушысы, рі директоры болды. аза ССР-ы Оу Министрі, л-Фараби атындаы лтты университетіні кафедра мегерушісі жне проректоры, ызметін атарды. аза ССР Оу Министрлігі жанындаы Алтынсарин атындаы педагогикалы ылыми-зерттеу институтыны директоры жне институт жанындаы йлестіру Кеесіні мегерушісі болды.1966 жылы ылым докторы дрежесін, 1967 жылы профессор атаын алды. Ол ССР Педагогикалы ылымдар академиясыны мше-корреспонденті болып сайланды. Сембаев . I. аза Совет мектебіні алыптасуын зерттеуге лкен ебек сіірген алым. Оны 30-дан астам ылыми ебегі жары крді.Ол лкен оам айраткерлері бола жріп, аза-стандаы педагогика ылымыны ркендеп суіне аза-йыр, орыс-аза мектептеріне байланысты К. Д. Ушин-скийді, Н. К. Крупскаяны педагогикалы мраларын жан-жаты зерттеген алым.