Бастауыш, орта жне жоары мектепті даму тенденциялары.

Бастауыш Мектеп — білім беру жйесіні алашы сатысы. 1917 жыла дейін азастандаы білім беруді баыттарына сйкес Бастауыш Мектептерді рылымды жйесі р трлі болды (ара Мектеп, Ауылды мектептер, Бастауыш халы училищелері, т.б.). Олардаы оу мерзімі 1—2, 3—4, 5—6 жылды еді. 20 асырды 30-жылдарынан бастап Кеес Одаы елдерінде жаппай міндетті бастауыш білім беру ісі ола алынды. 1919 жылдан жмыс істеген 2—3 жылды Бастауыш Мектептер 1941 жылы 4 жылды болып згерді 1960 жылдан бастап жаппай орта білім алуа кшу Бастауыш Мектепті рылымды жйесін, негізгі масатын тбегейлі згертті. Бастауыш Мектеп жалпы білім беретін орта мектепті рамындаы бастауыш сыныптара айналды. Оу мерзімі 3 жылды болды. Кейбір аз оныстанан елді мекендерде ана Бастауыш Мектеп дербес кйінде алды. Оу жоспарына математика, табиаттану, кркем жазу, ана тілі, орыс тілі,, ебек пндері енгізілді. оамны леуметтік-экономикалы жадайы, ылыми-техникалы жетістіктер, педагогикалы, психологиялы ылымындаы іргелі зерттеулер ыпалымен Бастауыш Мектепті оыту мазмны крделі згеріске шырады. 1990 жылдан бастап Бастауыш Мектепті жаа оу бадарламалары жасалды. Оу мерзімі айтадан 4 жылдыа ауысып, оыту мазмны туелсіздік рухыны талабымен айта жасалды. Р-ны “Білім беру туралы заында” орта білім беруді сатылары: бастауыш (1—4 сыныптар), негізгі (5—9 сыныптар), жоары (10—11 сыныптар) болып натыланды.Орта мектеп– жалпы не арнаулы орта білім беретін оу орны. Орта асырлардаы еуропалы Орта мектептерде діни жне “жеті салалы классикалы нер” атты білім трлері сатылана оытылды. айта рлеу дуірінде оам дамуыны жаа талаптарына сйкес трлі типтегі гимназия, колледж, пансионаттар мен арнаулы (скери) училищелер пайда болды. Орта асырлардаы Орта Азия елдерінде, оны ішінде аза даласында медреселер ке тарады. Соыстан кейінгі жылдары жалпы білім беретін ебек политехникалы мектептері, жалпы жне арнаулы орта білім беретін техникумдар мен училещелер рылды. азастан туелсіздік аланнан кейінгі кезеде жалпы орта білім Орта мектептерде бастауыш, негізгі жне жоары сатылар бойынша, ксіптік мектептер (лицейлер) мен колледждерде кндізгі жне кешкі оыту трінде беріледі. Ксіптік мектептер мен колледждерде ксіби біліммен атар жалпы орта мектепті жоары сатысыны бадарламасы да оытылады.Жоары мектеп – жалпы немесе арнаулы орта дрежелі білім негізінде жоары білімді мамандар даярлайтын оу орындарыны жалпы атауы.Оларда р трлі нерксіптер мен рылыстар, жол атынасы, байланыс блімдері, ауыл шаруашылыы, денсаулы сатау, мдениет, ылым, т.б. салалардаы практикалы, педагогикалы немесе ылыми ызметке мамандар даярланады. Жоары мектепке университеттер, политехникалы жне салалы (инженерлік, ауыл шаруашылыы, экономикалы, медициналы, за, педагогикалы, кркемнер, т.б.) институттар, академиялар, жоары училищелер, т.б. жатады. ЮНЕСКО-ны анытамасы бойынша, беретін білімні клеміне, даярланатын мамандарды біліктілік дегейіне арамай, толы орта білім негізінде мамандыа даярлайтын кез келген оу орны Жоары мектеп болып есептеледі. Сондытан біратар елдерде Жоары мектеп атарына тек жоары оу орындары ана емес, сонымен бірге техникумдар мен арнаулы орта оу орындары дрежесінде кадрлар даярлайтын оу орындары да жатады.17 – 18 -лардаы нерксіп пен мдениетті зор арынмен дамуы университеттерді жне маманданан жоары мектептерді ашылуына ыпал етті 2001 ж. 5 шілдеде азастан Республикасы Президентіні Жарлыымен 8 Жоары оу орындарына ерекше мртебе берілді. Олар:1. л-Фараби атындаы аза лтты университеті; 2.Л.Н. Гумилев атындаы Еуразия лтты университеті;3. аза лтты аграрлы университеті;4. .И. Стбаев атындаы аза лтты техникалы университеті; 5.С.Ж. Асфендияров атындаы аза лтты медицина университеті;6.Т.. Жргенов атындаы аза лтты нер академиясы 7. рманазы атындаы аза лтты консерваториясы8. аза лтты музыка академиясы.

Азіргі оу-трбие орындары. азастан Республикасы Конституциясыны білім беру жніндегі аспектілері, азастан Республикасыны Білім заы, азастан Ресубликасыны Жоары білім беру Заы, білім беруді мемлекеттік стандарттары.

Рны Білім беру туралы за— республика азаматтарыны білім алуа конституциялы ын амтамасыз етуге арналан за.1999 жылы 7 маусымда абылданды. Бл Зада мемлекеттік саясатты негізгі принциптері, орталы жне трлі дегейдегі жергілікті атарушы органдар арасыны білім беру саласындаы зыретін шектеу белгіленген. Зада білім беру саласындаы оамды арым-атынастарды реттейтін, білім процесі субъектілеріні ылары мен міндеттері, кілеттілігі мен жауапкершілігі белгіленген. Білім беру жйесіні міндеттері крсетіліп, осы сала йымдарыны ережелері, бадарламалары мен білім дегейлері айындалан. Сондай-а, білім беру жйесін басару мен оны экономикасы, білім беру саласындаы халыаралы ызмет крсетілген. Р-ны білім беру саласында мнан баса да жекелеген нормативті актілері бар.Р Білім туралы жаа Заы бсекеге абілетті отанды білім беру жйесін алыптастыруа баытталан.Р жоары білім беру жйесіТуелсіз азастанны жоары білім жйесін бетбрыстандыру бірнеше кезенен трды: 1 кезе – жоары білім жйесіні зады жне нормативтік ыты базасыны алыптасуы (1991-1994 жылдар); 2 кезе – жоары білім жйесін модернизациялау, оны мазмнын жаарту (1995- 1998 жылдар); 3 кезе – білім беру жйесін аржыландаруды орталысыздандыру, білім беру мекемелеріні академиялы еркіндігін кеейту (1999-2000 жылдар); 4 кезе – жоары ксіптік білім беру жйесін стратегиялы дамыту (2001 жылдан бастау алан азіргі кезе).Мемлекеттік білім стандарты Р “Білім заына” сйкес елімізде білім стандарттары абылданан.“Стандарт” тсінігі латын сзі негізінде абылданып, “лгі”, “лшем” деген маынаны адатады. Білім стандарты мн-маыналы трыдан сауат, білімділікті мемлекеттік лшемі ретінде абылданып, оамды мрата орайластырылан, рі наты тла мен білім жйесіні ммкіндіктерін ескерген сол мрата жету негізгі белгі - талаптар (параметры) жиынтыын амтиды.Стандарттаусонымен бірге білім саласындаы кптеген жаашыл адамдара байланысты ажет болып отыр. Атап крсететін болса, олар:1) мектеп оу процесіні жаа еркін йымдастыру формаларына туі;2) кптеген мектептерді ыты дрежесіні згеруі;3) ты оу жоспарларыны енгізілуі;4) мектептерді оу пндері мен оларды игерілу клемін з алауымен тадауы;5) баламалы оулытарды осылуы;6) оуды жаа технологияларыны жасалуы; кп дегейлі жне жіктемелі оуа ту.

Трбие мен оытуды азіргі педагогикалы технологиялары жне оларды топтау. Тлаа бадарланан білім беру технологиялары.

Оытуды жеке тлаа бадарланан технологиялары. Кез-келген оыту технологияларыны негізінде белгілі бір оыту теориясы жатады. Жеке тлаа бадарланан оытуды басты масаттарыны бірі – оушылар біліміні дербес модельдерін іске асыруды бір мезгілде жргізілуі. Бл шін рбір оушыа барлы оу пндерін мегеруді зіндік білім алу рісін жасау ммкіндігі беріледі Жеке тлаа баытталан білім беру технологиялары 3 топа блінеді: * «Дстрлі мектеп технологиясы»- ББД (білім, білік, дадыа) баытталан технологиялар; * «Дамыту мектебі технологиясы» - зыреттілікке баытталан технологиялар; * «леуметтік мектеп технологиясы»-леуметтік технологиялар.

(Т. Шамованы классификациясы бойынша)

азіргі тада оыту рдісінде жеке тлаа бадарланан тмендегідей білім беру технологиялары олданылады.-В. Шаталовты тірек белгілері негізіндегі оыту технологиясы;-П. Эрдниевті дидактикалы бірліктерді шоырландыру технологиясы; -В. Фирсовты саралай оыту технологиясы;-Ш. Амонашвилиді ізгілікті – тлалы технологиясы;-Л. Заньковты жне Д. Эльконин- В. Давыдовты дамыта оыту технологиясы;-В. Монаховты оыту рдісін жобалау технологиясы;-М. Жанпейісованы модульдік оыту технологиясы;-Ж. араевты дегейлік саралап оыту технологиясы; -Г. Селевконы зін-зі дамыта оыту технологиясы т.б. Трбие мен оытуды азіргі педагогикалы технологиялары Жалпы "Педагогикалы технология" тсінігі аншалыты олданыста боланымен, ол жніндегі тсінік ыныы болмаан. Білім беруді азіргі кездегі практикасында бл ым стандартты емес ылыми кріністерде ереже ретінде олданылып, педагог жмыстарыны ндірілген діс-тсілдерін, ралдарын білдіреді Ш.Т.Таубаева оытуды азіргі технологияларыны аттарын атап крсетіп, оларды масаттарын, тжырымыны жне мазмны мен дістеріні ерекшеліктерін сипаттап крсетеді. Жмыста педагог-алымны зерттеулері басшылыа алынан . Сонымен педагогикалы технологиялардан тмендегілерін бле жарып крсетуге болады:- ойын арылы оыту технологиясы;- проблемалы оыту технологиясы; - тірек сигналдары арылы оыту;- дегейлік саралап оыту; - міндетті нтижелерге негізделген дегейлік оыту технологиясы; - бадарламалап оыту технологиясы; - оытуды компьютерлік технологиясы; - дидактикалы бірліктерді ірілендіру технологиясы; - дамыта оыту технологиясы; - модульдік оыту.

Ы. Алтынсаринні педагогикалы ызметі. Ы. Алтынсаринні негізгі педагогикалы идеялары. Оытуды дидактикалы негіздері. Ы. Алтынсарин малім жне оны дайындыы туралы аза халыны лы педагогыны педагогика ылымыны дамуына осан лесі.

азаты аса крнекті аартушы-педагогы Ыбырай Алтынсарин останай ірінде белгілі ататы Баложа биді отбасында трбиеленеді.Баложа би зіні немересі Ыбырайды орысша оытып, кімдік ызметке даярлау масатында 1850 жылы Орынбор шекара комиссиясыны жанынан аза балалары шін ашылан орыс-аза мектебіне оуа берді. Ыбырай 1857 жылы Орынбордаы жетіжылды орыс-аза мектебін здік баамен бітіріп, уелі атасы Баложа биге хатшы, кейін Орынбор облысты басармасында тілмашты ызмет атарады. 1864 жылдан міріні аыры кніне дейін оу-аарту саласында аянбай ебек етеді.Ауыл-ауылдарды аралап, халытан аржы жинап, Торайда, Ырызда, Тобылда, останайда орыс-аза бастауыш мектептерін ашады. останай, Торай, Атбе ірінде олнер училищесін, ыздар пансионатын, Красноуфимскіде малімдер мектебін ашып, бар кш-айратын, аыл-парасатын халы аарту ісіне жмсайды.Ы.Алтынсарин алдыы атарлы орыс педагогтарыны оу ралдарын басшылыа ала отырып, аза ауыз дебиеті мен салт-дстрлеріне негізделген екі тл оу ралын (“аза хрестоматиясы”, “азатара орыс тілін йретуді бастауыш ралы”) 1879 жылы жазып бастырып шыарды. Ол аза жастарын оытып-трбиелеу ісіне е басты мселе деп арады. “Халы шін ызмет ететін білімді адамдарды атарын кбейту арылы аза оамыны мешеулігін жоюа болады, сондытан жастарды оытып-трбиелеу ісінен арты еш нрсе жо”,— деп ой тйді. Хрестоматияа енгізген шыармаларды іріктеуде, біріншіден, р халыты трмыс-тіршілігі мен салт-дстрлерінен хабар беру принципі кзделсе, екіншіден, оушыларды адалдыа, ебекке, ыптылыа, талаптылыа трбиелеу, адамгершілік жасы асиеттерді оларды бойына дарыту кзделді, шіншіден, жастарды, сіресе, бастауыш сынып оушыларыны тсінігіне жеіл, тілі жаты гімелерді беруге тырысты. Ыбырайды аза халыны салт-дстрлерін зерттеудегі масаты — дстрді озыы мен тозыын ылыми трде талдап, зіні кзарасын білдіре отырып, мн-маынасын ашу, озы дстрді трбиені ралы ету болатын. азаты салт-дстрін жан-жаты зерттеп, жинатаумен бірге, р ауыл мен болыс сайын мектеп ашып, мектеп жанынан монша, кітапхана салып, айтсем аза елін мдениетті елдерді атарына жеткіземін деп арпалысан Ыбырай “аза халы деген оу-білімге сусап отыран халы, тте, бл іске оыан адамдарды жаны ашымайтыны есіе тскенде, кейде кйінесі” деп, ел билеуші орыс кімдеріне атты реніш білдіреді.

А. Байтрсыновты педагогикалы ызметі. А. Байтрсыновты оамды, йымдастырушылы жне ылыми-педагогикалы ызметі. А. Байтрсынов бастауыш мектепті типтері туралы. Ана тілінде оыту туралы. А.Байтрсыновты педагогикалы мралары.

Ахмет Байтрсынов бкіл саналы мірін аза оамында білім-ылымны дамуына, аартушылы ісіні жанданып кемелденуіне баыштады. Ол оу-трбие жмысын жетілдіру саласында зіндік шпес ізін алдыра білді. “ліпби”, “Тіл ралы”, “дебиет танытыш” т.б. оу ралдарын жазып, аза тілі мен дебиетін оытуды дістемелік мселелерін зерттеу ісімен айналысты. аза тіліні табиаты, згешеліктері, араб алфавитін жетілдіру, терминдер туралы ылыми ресі биік ебектер жазды. Оны 1926 жылы Баку аласында ткен тркологтарды Бкілодаты І съезіне атысып, араб, тркі тілдері мен сол тілдерде олданылатын ліпбилер туралы баяндама жасауы, бірнеше комиссияны жмысын басаруы, азастан Оу-аарту халы комиссариатындаы, баспа ісін басарудаы жмыстары оны оамды, мдени-аартушылы, алымды ызметіні алуан арналы оматылыын танытады.А.Байтрсынов зіні стазы лы Абай салан жолмен орыс дебиетіні мысалшыл классигі И.А.Крыловты туындыларын аударып, “ыры мысал” деген атпен 1909 жылы Петерборда бастырып шыарып, оулы ретінде сынды.А.Байтрсыновты аартушылы ой-пікірлері 1911-1915 жылдары шыан “Айап” журналы мен 1913-1917 жылдары Орынборда шыан “аза” газетінде жарияланан маалаларынан айын кріне бастады. Ол зіні 1913 ж. “аза” газетінде жарияланан “Оу жайы” атты мааласында мдениетті елдермен мдениетсіз, оу-білімсіз елдерді салыстыра келіп, “Оусыз халы анша бай болса да, біраз жылдардан кейін оны бар байлыы нерлі халытарды олына кшпекші. Мны себебі бл заманда не нрсе болмасын машинаа айналды. Адам баласын ккке стай шыран, суда балытай жздірген ылым. Дниені бір шетінен бір шетіне шапша хабар алызып тран да ылым. Отарба, откемелерді жргізген ылым” деп нер мен ылымны жасампазды кшін паш ете келеді де, азаты баса жрта жем болуыны, тедіктен р алаан алуыны басты себебін А.Байтрсынов оусыз надан алуынан деп санайды.Балалара білім беруді бірінші сатысы- бастауыш мектеп. А.Байтрсынов осы білім кзіні алашы сатысына ерекше назар аударады. «аза» газетіні 1914 жылы 9 мамырдаы санында «Бастауыш мектеп» атты мааласы жарияланды. Мнда автор азаты бастауыш мектептері андай болу керек деген мселе ойып,сол кездегі аза жеріндегі ауыл мектептеріні жай-жадайы мз емес екендігіне тоталады.аза бастауыш мектептерінде оу бадарламалары мен оулытарды, оу ралдары, тіпті оу тртібі дегендерді жотыын,малімдерді жетіспейтіндігін айтады. Ол бастауыш мектеп 5 жылды болу керек дей келіп, халы сауатын ана тілінде ашаны абзал, атап айтанда, бастауыш мектеп 5 жылды болсын, алашы 3 жыл ана тілінде, кейінгі 2 жылда орысша оысын деген сыныс білдірген

М.Жмабаевты педагогикалы ызметі. М. Жмабаевты трбие масаты жне трбие процесіні рылымы туралы. М. Жмабаевты кзарастарындаы халыты принциптер.

М.Жмабаев 1893жылы Амола губерниясыны Амола уезіндегі Полуденовский болысында, азіргі Солтстік азастан облысы, Булаев ауданы, «Молодежный» совхозында дниеге келген.Орташа ауатты отбасынан шыан.Ауыл малімдерінен хат танып, сауат ашады.Педагогикалы ызметі.1912 жылы азан аласында «Шолпан» атты тыш жинаы жары креді.1 922 жылы Ташкентке келеді де, орыс-аза тілдері мен дебиеттерінен аза-ырыз институтында саба береді.1927жылы азастана айтып оралып малімдік ызмет атарады.1929жылы ызылжар аласында ттындалып, 10 жыла кесіледі.1936 жылы ызылжара келіп техникумда саба береді.1937 жылы желтосанны 30 кні Алматыда ттындалады.1938 жылы 19 наурызда халы жауы деген жала жабылып наатан атылады. Мажан Жмабаев (1893-1938) рi лирик аын, рi аудармашы, рi стаз-алым Мажан Жмабаев ондаан поэма, жздеген лирикалы ледерiмен бiрге, оытушылы ызметтi атара жрiп, тыш педагогикалы оулытар жазып алдырды. Ол жазан “Бастауыш мектепте ана тiлi” (1925), “Сауатты бол” (1926), “Педагогика” (1922) атты оулытары педагогика жне дiстеме ылымдарына осан ты лес болып саналады.«Педагогика» оулыын лтты психология жне трбие кітабы десе де боларлытай.зіні «Педагогикасында» трбиені трт трге бледі: дене трбиесі, аыл трбиесі, слулы трбиесі, лы трбиесі. «Егерде адам баласына осы трт трбие тегіс берілсе, оны трбиесі тгел боланы.Балам адам болсын дейтін ата-ана осы трт трбиені дрыс орындасын»-дейді діскер педагог.Мажан айтандай трбиедегі масат-баланы стазды дл зіндей етіп, орытып, трбиелеуінде емес, азіргі жне болаша мірге сайма-сай трбиелеуінде».Халы педагогикасын, лтты трбиесі Мажан жалпы педагогикасыны е тпкі тамыры, негізі етіп ояды. Осыан орай ол: «р трбиешіні олданатын жолы-лт трбиесі»-деп тжырымдама жасайды.М.Жмабаев р лтты з мектебі, з тілі, тл оулыы, мдениеті мен трбиесі болу керектігін сол кезді зінде мезеген.