Тланы ксіби–педагогикалы сапалары

Педагогты іс-рекет субъектісі ретінде арастыруда зерттеушілер ксіби-педагогикалы сапаларды бледі, олар абілеттерге те жаын жне зіндік тлалы болуы ммкін. Маызды ксіби сапалара А.К. Маркова: педагогикалы эрудиция, педагогикалы масатты йару, педагогикалы (практикалы жне диагностикалы) ойлау, педагоги-калы тйсік, педагогикалы суырып салушылы, педагогикалы баылампазды, педагогикалы оптимизм, педагогикалы тапырлы, педагогикалы болжау жне педагогикалы рефлексияны жатызады. Осы сапаларды «абілеттер» тсінігіне жаын болуын А.К. Маркованы зі растап, оларды кейбіруін дл солай анытайды. Мысалы, «педагогикалы масатты йару ... бл малімні оамды масат пен з масаттарынан осынды ндіру, жне содан со оларды оушылара абылдау мен талылауа сыну абілеті»; «педагогикалы баылампазды ... бл адамды мнерлі имылдары арылы кітап оыандай оу абілеті» (перцептивті абілеттер). Осы сапаларды (абілеттерді) кпшілігі тікелей педагогикалы іс-рекетті зімен байланыстырылатыны маызды.

А.К. Маркова сияты, педагогты ксіби маызды сапаларын арастыра отырып (педагогикалы баыттылы, педагогикалы масатты йарушылы, педагогикалы ойлау, педагогикалы рефлексия, педагогикалы деп), Л.М. Митина, Н.В. Кузьмина бойынша педагогикалы абілеттерді екі дегейімен байланыстырады: проективті жне рефлексивті-перцептивті. Л.М. Митина зерттеулерінде малімні елуден арты педагогикалы асиеттері блінген (ксіби-маызды сапалар да, сондай-а зіндік тлалы сипаттамалар да). Осы асиеттерді тізімін келтірейік: сыпайылы, ойлампазды, талаышты, серленгіштік, трбиелілік, зейінділік, шыдамдылы пен з-зіне ие болу, мінез-лы иілгіштігі, азаматтылы, адамшылы, іскерлік, тртіптілік, мейірімділік, адал ниеттілік, идеялы сенімділік, бастамашылы, адалды, жымшылды, сыншылды, логикалы, балалара деген сйіспеншілік, баылампазды, табандылы, жауапкершілік, айырымдылы, жинаылы, йірлік, саяси саналылы, адамгершілік, патриотты, шыншылды, педагогикалы эрудиция, алды артын ойлаышты, принципшілдік, з бетіншелік, зіне сын кзбен араушылы, кішіпейілділік, ділеттілік, байыптылы, батылды, зін зі жетілдіруге мтылу, дептілік, жаалы сезу, зіні абыройлы сезімі, жітілік, эмоционалдылы. Осы асиеттерді жалпы тізімі здік малімні психологиялы портретін райды. Осы портреттті зегі, желісі зіндік тлалы сапалар болып табылады: баыттылы, талап ету дегейі, зін-зі баалау, «Мен» бейнесі.

Педагогикалы іс-рекет субъекті рылымындаы тлалы баыттылы

Н.В. Кузьмина бойынша, тлалы баыттылы ксіби-педагогикал іс-рекет шыдарына жетуді маызды субъективті факторларыны бірі болып табылады. Жалпы психологиялы маынада тла баыттылыы «тла іс-рекетін бадарлаушы жне бар ситуациялара туелді емес траты мотивтер жиынтыы ретінде анытайды. Тлалы баыттылы адамны дниетанымы крінетін ызыушылытармен, бейімділіктермен, сенімділіктермен, идеалдар-мен сипатталады». Педагогикалы іс-рекетке атысты осы анытамаларды тсініктік мазмнынын кеейте отырып, Н.В. Кузьмина оан таы да шкірттерді зіне, шыармашылыа, педагогикалы мамандыа ызыушылыты, онымен айналасуа бейімділікті, з абілеттерін саналы тсінуді осады.

Іс-рекетті негізгі стратегиясын тадау Н.В. Кузьмина бойынша, баыттылыты ш типін шарттайды: шынайы педагогикалы, формалды педагогикалы жне жалан педагогикалы. Баыттылыты тек бірінші типі ана педагогикалы іс-рекетте жоары нтижеге жетуге ыпал етеді. «шынайы педагогикалы баыттылы, шкірт тласын оытылып отыран пн ралдарымен алыптастыруа деген, тасымалдаушысы педагог болып табылатын білімге деген шкіртте бастапы ажеттілікті алыптастыру есебімен пнді айта рылымдауа деген траты мотивацияда болып отыр».

Шынайы педагогикалы іс-рекетті негізгі мотиві педагогикалы іс-рекет мазмнына деген ызыушылы болып табылады (Н.В. Кузьмина мліметтері бойынша, ол 85% педагогикалы жоары оу орны студенттеріне тн). Педагогикалы баыттылыа оны жоары дегейі ретінде табии бейімділік осылады, ол зіні даму процесінде тадап алынан іс-рекеттегі ажеттілікпен байланыстырылады. Дамуды осы жоары сатысында – табии бейімділік – «педагог зін мектепсіз, з оушыларыны іс-рекетінсіз жне мірінсіз елестете алмайды» (Н.В. Кузьмина).