Оу іс-рекеті рылымындаы рекет

Іс рекетті рылымды компоненттеріні бірі рекет болып табылады – кез-келген іс-рекетті морфологиялы бірлігі. Бл адамзат іс-рекетіні маызды «раушысы». «Адамзатты іс-рекет рекет формасы немесе рекеттер атарынан згеше трде бола алмайды, ... іс-рекет детте орта масаттан блінген жеке масаттара баынатын рекеттерді андай да бір жиынтыымен іске асырылады». А.Н. Леонтьев бойынша, «рекет –трткісі оны затымен сйкес келмейтін (яни, зі баытталан нрсемен), керісінше осы рекетті амтитын іс-рекетте жататын процесс. Сонымен атар, «рекет заты оны тікелей, тсінілген масаты болып табылады». Басаша айтанда, егерде трткі ттастай іс-рекетпен байланыстырылса, онда рекет белгілі бір масата жауап береді. Іс-рекетті зі рекеттерден крінсе, ол мотивтенген жне масатты болса, онда рекет ретінде тек масата жауап береді.

А.Н. Леонтьевті іс-рекет теориясында крсетілгендей «іс-рекет пен рекет арасында ерекше бір атынас бар. Іс-рекет трткісі жылжи отырып рекет затына (масатына) айналуы ммкін. Нтижесінде рекет іс-рекетке айналады... Дл осы жолмен жаа іс-рекеттер туындайды, шындыа деген жаа атынастар пайда болады». Мндай айналуды А.Н. Леонтьев келтірген мысалмен крсетейік: бала тапсырманы орындап отыр, оны рекеттері шешім табу мен оны жазу болып табылады. Егер бл оушы болса жне оны рекеттерін малім баалайтын болса, жне де ол оларды орындай бастаса, себебі шешім табу мен нтиже алуды зі оан ызыты, онда бл рекеттер іс-рекетке, берілген жадайда – оушыны іс-рекетіне «айналады». Егерде бл мектепке дейінгі жастаы бала болса жне оны тапсырманы орындауы, нтижесінде баланы ойнауа баратыны не бармайтынымен мотивтендірілсе, онда тапсырманы орындау тек рекет болып алады. Осылайша, кез-келген, соны ішінде оу іс-рекеті де рекеттерден трады жне де оларсыз іс-рекет ммкін емес, ал рекеттер болса іс-рекеттен тыс бола алады. Оу іс-рекетін осылайша арастыруда тек оан енетін трлі оу рекеттері ана талданады.

5.2.Оу мотивациясы.

Мотивация отанды жне шет елдік психологиясындаы іргелі проблемаларды бірі болып табылады. азіргі кнгі психологиядаы зерттеме шін оны маыздылыы адамны белсенділігіні кзін, оны іс-рекетін, мінез-лын озаушы кшін талдаумен байланысты. Адамды іс-рекетке не итермелейді, оны трткісі андай, ол оны не шін жзеге асырады деген сратара жауап оны сйкес тсіндірмесіні негізі болып табылады. «Адамдар бір-бірімен арым-атынас жасаан кезде е алдымен, оларды осындай байланыса итермелеген, трткілер жайлы жне де олар алдына азды кпті млшерде саналы трде ойан масаттары жайлы сра туындайды». Е жалпы трде трткі – бл адамды осы трткімен аныталатын іс-рекетке енген андайда бір рекетке итермелеуші, ынталандырушы, анытаушы.

Мотивация проблемасыны крделігі мен кп аспектілігі оны мнін, табиатын, рылымын, тсінуде жне де оны р трыдан зерттеу дістеріні кп болуымен шартталады. Отанды психологияда мотивациялы аясын зерттеуді анытаушы негізгі діснамалы принцип мотивацияны динамикалы пен мазмнды-маыналы жатарыны бірлігі жайлы ереже болып табылады. Осы принципті белсенді жетілдіру адамны атынастар жйесі (В.Н. Мясищев), мн мен маына араатынасы (А.Н. Леонтьев), трткілер ыпалдасуы жне оларды мндік контексті (С.Л. Рубинштейн), тла баыттылыы мен мінез-лы динамикасы (Л.И. Божович, В.Э. Чудновский), іс-рекеттегі бадар (П.Я. Гальперин) сияты жне т.б. проблемаларды зерттеумен байланысты.

Отанды психологияда мотивация адамны мірлік іс-рекетіні - оны мінез-лыны крделі, кп дегейлі реттеушісі ретінде арастырылады. Осы реттеуді жоары дегейі саналы-еріктік дегей болып табылады. В.Г. Алексеев крсеткендей, адамны мотивациялы жйесі берілген мотивациялы тратыларды арапайым атарына араанда нерлым крделі рылыма ие. Ол тек ке аямен сипатталады, оан автоматты трде жзеге асырылатын станымдар да, аымды зекті мтылыстар да, идеалды аясы да жатады. Соысы дл азір зекті болмаанымен де, біра оны трткілеріні ары арай дамуыны мндік болашаын беретін адам шін маызды функцияны атарады. Мны барлыы, бір жаынан, мотивацияны ажеттіліктерді крделі, кпдегейлі біркелкі емес жйесі жне ажеттіліктерді, трткілерді, ызыушылытарды, мраттарды, мтылыстарды, станым-дарды, эмоцияларды, нормаларды, ндылытарды жне т.б. амтитын жйе ретінде анытауа, ал келесі жаынан – адамны іс-рекетіні, мінез-лыны кпмотивтендірілуі жайлы жне оларды рылымын-даы стемдеуші трткі жайлы айтуа ммкіндік береді. «Мотивациялы аяны баыныстылы рылымы тланы баыттылыын анытайды, ал тла баыттылыы з мазмны мен рылысы бойынша ай трткілер стем болса, соан байланысты трлі сипата ие».