Іс-рекетті даралы стилі
Іс-рекет стилі зін-зі реттеу стилімен байланысты. Екеуі де адамны ттас даралы белсенділік стиліні, іс-рекетіні екі зара байланысты жатары ретінде арастырылады. Соы он жылдыта бл рылыма танымды іс-рекетті ерекшелігін анытаушы жне туелсізділігімен, саралап жіктелінуімен, талдамалыымен сипатталынатын когнитивті стиль тсінігі осылады. азіргі кезде «стиль» тсінігі те ке контексте мінез-лы стилі, іс-рекет стилі, басару стилі (лидерлік), арым-атынас стилі, когнитивті стиль жне т.б. ретінде айтылады.
Г.М. Андреева атап крсеткендей, К. Левин анытаан мінез-лы стильдері е алдымен, жетекшілерді шешім абылдау тріне жатызылды. Жетекшілік етуді ктемшілдік, демократиялы жне бетімен жіберуші ш стилі белгіленді. Кейінгі зерттеулерде оны директивті, алалы жне рсат етілетін сияты анытаулары енгізілді. Алайда іс-рекетке (мінез-лыа), зара рекеттесуге, арым-атынаса атысты кбінесе К. Левин сынан крсетулер олданылады. Стильді екі жаы блінеді: мазмнды жне техникалы, яни формалды (амал, тсілдер). Тменде, Г.М. Андреева бойынша, ш стильді формалды жне мазмнды жатарыны толы сипаттамасы келтірілген:
| Формалды жаы | Мазмнды жаы |
| ктемшілдік стиль | |
| Іскерлік, ыса мірлер. Аяусыз, оан-лоылы тиым салу-лар. Наты сз, салын н. Матау мен сгу субъективті. Эмоциялар есепке алынбайды. Тсілдерді крсету – жйе емес. Лидер позициясы- топтан тыс. | Топтаы істер алдын-ала жоспарланады (барлы клемінде). Тек тікелей масаттар ана аныталады, алыстары – белгісіз. Жетекшіні сзі – шешуші. |
| Демократиялы стиль | |
| Нсаулар сыныс трінде. ра сз емес, жолдасты н. Матау мен сгу – кееспен. мірлер мен тиымдар – пікірталаспен. Лидер позициясы – топ ішінде. | Шаралар алдын ала емес, топ ішінде жоспарланады. сыныстарды іске асуына брі жауап береді. Жмысты барлы блімдері тек ана сынылмай, талыланады. |
| Бетімен жіберу стилі | |
| н – конвенционалды. Мастау мен сгуді болмауы. Ешандай ынтыматасты жо. Лидер позициясы – елеусіз, топ жаында. | Топтаы істер здігінен жреді. Лидер нсаулар бермейді. Жмысты блімдері жеке мдделерге аланады немесе жаа лидер тарапынан беріледі. |
Зерттеушілер стильді инструменталды, компенсаторлы, жйераушы жне интегративті сияты ртрлі функцияларын (Е.А. Климов, В.С. Мерлин жне т.б.) жне оны рылымды йымдасуын анытайды. Іс – рекетті даралы стиліні, Е.А. Климов бойынша, белгілі бір рылымы бар, оны йытысына даралы-психологиялы ерекшеліктер кіреді, олар іс-рекетті табысты болуына не ыпалын тигізеді, не кері сер етеді.
Мінез-лыты жалпы стильдерін анытай отырып зерттеушілер, адамдар ысылша, атыысты жадайларда мінез-лыты она жуы даралы стильдерін айындайтынын атап теді, олар атыысты, конфронтациялы, келесіздікті жуып-шаюшы, ынтыматасты, ымыраа келушілік, кнгіш, ашатау стилі, басу, бсекелестік жне ораныс стилі. Маыздысы, мінез-лыты бл стильдері іс-рекетті кез-келген даралы стильдерімен атарласып жреді жне ол оны аясын рай отырып, сйкес эмоционалды рек береді. Олар педагогикалы іс-рекетті, педагогикалы арым-атынасты жалпы эмоционалды аясын да анытайды.
орыта келе, мінез-лыа, іс-рекетке, арым-атынаса атысты нерлым ортаы К.Левин сынан стильдер болып табылады. Стильді саралап жіктелінуі адамдарды зара рекеттесу сипатыны згешелігімен жне оларды даралы-психологиялы ерекшеліктерімен, мысалы, мінез акцентуациясымен байланыстырылады.
8.2.Педагогикалы іс-рекет стилі.
Педагогикалы стиль сипаттамасы, оны згешелігін бейнелей отырып, басару стилін де, зін-зі реттеу стилін де, арым-атынас стилін де жне малімні когнитивті стилін де амтиды. Педагогикалы іс-рекет стилі кем дегенде ш факторларды сер етуін айындайды: а) осы іс-рекет субъекті – малімні (оытушыны) даралы-психологиялы ерекшеліктері, ол даралы-типологиялы, тлалы, мінез-лыты ерекшеліктерді амтиды; б) іс-рекетті зіні ерекшеліктері жне в) оушыларды ерекшеліктері (жасы, жынысы, мртебесі, білім дегейі жне т.б.). Оушыларды наты оу жадайын йымдастыру жне оларды оу іс-рекеттерін басаруда субъект-субъекттік зара рекеттесумен сипатталатын педагогикалы іс-рекетте бл факторлар: а) зара рекеттесу сипатымен; б) іс-рекетті йымдастыру сипатымен; в) малімні пндік-ксіби зырлыымен; г) арым-атынас сипатымен де байланыстырылады. Бл жерде В.А. Кан-Каликке сйкес, арым-атынас стилі деп педагог пеноушыны леуметтік–психологиялы зара рекетесуіні даралы-типологиялы ерекшеліктері тсініледі.