Педагогикалы іс-рекетті сипатына байланысты оны стильдері
Педагогикалы іс-рекетті стильдері туралы нерлым толы наты кріністі А.К.Маркова мен А.Я. Никонова сынды. Осы авторларды крсетуінше, малім ебегіндегі стильдерді ажыратуды негізіне келесі негіздемелер жатызылан: стильді мазмнды сипаттамалары (малімні з ебегіні процесіне немесе нтижесіне бадарлануа басымдылы беруі, малімні з ебегіндегі бадарланушы жне баылаушы-баалаушы кезедерін кшейтуі); стильді динамикалы сипаттамалары (икемділік, тратылы, ауысышты жне т.б.); нтижелілік (мектеп оушыларындаы білім мен оу дадыларыны дегейі жне оушыларды пнге ызыушылытары). Осы негізде авторлар азіргі заман малімін сипаттаушы даралы стильдерді трт трін бледі.
Эмоционалды–импровизациялы стиль (ЭИС). ЭИС-ті малімді оыту процесіне басымыра бадарлану ажыратады. Мндай малім жаа материалды логикалы, ызыты тсіндіреді, алайда тсіндіру процесінде кп жадайда оны оушылармен кері байланысы болмайды. ЭИС-ті малім сауалдама жргізу барысында оушыларды кп санымен, негізінен ол кшті, зін ызытыратын оушылармен жмыс істейді, олардан тез арынмен жауап алып, формалды емес сратар ояды, біра оушыларды здерін аз сйлетеді, оларды з бетінше жауап растыруын тоспайды. ЭИС-ті малімге оу-трбиелеу процесін сйкес жоспарлауда жеткіліксіздік тн: сабата ту шін ол нерлым ызыты материалды тадайды; ызытылыы аз, біра маызды материалды шкірттерді з бетімен талдауларына алдырады. ЭИС-ті малім іс-рекетінде оу материалын бекіту мен айталау, шкірттерді білімін баылау жеткіліксіз орын алады. ЭИС-ті малімді, оытуды саналуан дістеріні лкен арсеналын пайдалану ерекшелендіреді. Ол жымды талылауды жиі олданады, шкірттерді спонтанды пікір айтуларын ынталандырады. ЭИС-ті малімге ішкі тйсіктік тн, ол саба стіндегі зіні іс-рекетіні ерекшеліктері мен нтижелілігіне талдау жасай алмауынан крінеді.
Эмоционалды-дісойлы стиль (ЭС). ЭС-ті малім шін оу-трбие процесін сйкес жоспарлау, жоары шапшады, рефлексивтіліктен ішкі тйсікті басымдылыы тн. Оытуды процесі мен нтижесіне бірдей бадарлана отырып, мндай малім оу-трбиелеу процесін сйкес жоспарлайды, бкіл оу материалын кезедеп дейді, шкірттерді барлыыны (кштілеріні де, лсіздеріні де) білім дегейін мият адаалайды, оны іс-рекетінде немі оу материалын бекіту мен айталау, шкірттерді білімін адаалауорын алады. Мндай малім жоары шапшадыпен ерекшеленеді, ол саба стіндегі жмыс трін жиі ауыстырып отырады, жымды талылауды олданады. Оу материалын туде ЭИС-ті малім олданан бай дістемелік тсілдер арсеналын олдана отырып, ЭС-ді малім соыа араанда балаларды сырты тартымдылыпен белсендендіру орнына, оларды з пніні ерекшелігімен біржолата ызытыруа мтылады.
Пайымдаушы-импровизациялы стиль (ПИС). Пайымдаушы-импровизациялы стильді малімге оыту процесі мен нтижесіне бадарлану, оу-трбиелеу процесін сйкес жоспарлау тн. Эмоционалды стильді малімдермен салыстыранда пайымдаушы-импровизациялы стильді малім оыту дістерін тадау мен трлендіруде аз ойлап тапышты крсетеді, жоары арынды жмысты немі амтамасыз ете алмайды, жымды талылауды сирегірек пайдаланады, оны шкірттеріні саба барысындаы спонтанды пікір айтуыны салыстырмалы уаыты эмоционалды стильді малімдерге араанда азыра. Пайымдаушы-импровизациялы стильді малімдер, сіресе сауалдама барысында зі аз сйлейді, шкірттерге жанама трде (натылау, жауап беруге кмектесу т.б. арылы) сер ете отырып, жауап берушіге жауабын жете айтуа ммкіндік беруді алайды.
Пайымдаушы-дісойлы стиль (ПС). Оыту нтижесіне басымыра бадарлана отырып жне оу-трбие процесін сйкес жоспарлай отырып, пайымдаушы-дісойлы стильді малім педагогикалы іс-рекет ралдары мен тсілдерін пайдалануда ескішілдік танытады. Жоары дісойлы (оу материалын бекітуді, айталауды, оушыларды білімін адаалауды жйелілігі) оыту дістеріні шаын, стандартты жиынын пайдаланумен, оушыларды айта жаыртушы іс-рекетіне басымдылы берумен, жымды талылауды сирек жргізумен йлеседі. Срастыру процесінде пайымдаушы-дісойлы стильді малім оушыларды аз санымен жмыс істейді, лсіз оушылара ерекше назар аудара отырып, райсысына жауап беруге кп уаыт береді. Пайымдаушы-дісойлы стильді малімге жалпы рефлексивтілік тн.
Таырыбы: Сабаты психологиялы талдауы педагогты проективті-рефлексивті іскерліктеріні бірлігі ретінде.
Жоспары: 9.1.Педагог іс-рекетіндегі сабаты психологиялы талдауы.
9.2.Сабаты психологиялы талдау дегейлері (кезедері).
9.3.Сабаты психологиялы талдауыны схемасы.
Лекция мтіні:
9.1.Педагог іс-рекетіндегі сабаты психологиялы талдауы.
Педагогикалы іс-рекет, брыннан белгілі боландай, трлі формаларда жзеге асырылуы ммкін, соларды ішінде ерекше орынды оыту процесіні негізгі йымдастырушы бірлігі - саба (дріс) алады. Мнда малім мен шкірттерді біріккен іс-рекеті теді. Саба талдауы осы іс-рекетті оан атысушыларды, е алдымен малімні сезінуіні, объективациялауыны маызды тсілдеріні бірі болып табылады. Сабаты талдауа жеткілікті кп психологиялы, педагогикалы жне дістемелік жмыстар арналан. Зерттеушілер саба талдауыны кп объекттілігін, малім тарапынан (оытушы) педагогикалы зара рекеттесуді барлы жатарын, оны субъектілері мен оларды іс-рекеттеріні ерекшеліктерін есепке алуды маыздылыын атап крсетеді.
Сабаты малім (оытушы) позициясынан арастырайы, яни сабаты психологиялы талдауы оны зіне не береді, осындай талдау жргізу оны оытушылы іс-рекетіні тиімділігіне алай сер ететінін, осы тста малімні, оытушыны проективті жне рефлексивті іскерліктері алай крінетін позициядан арастырайы. Кез-келген саба талдауы комплекстік арастыру болып келеді, мнда психологиялы, педагогикалы, дістемелік жне пндік аспектілер бір-бірімен тыыз байланысты деген аида бастапы болып табылады. Осы аспектілерді біреуін, мысала психологиялы аспектіні бліп алу, шарты трде болады жне тек ана аналитикалы (теоретикалы) трыда ана ажет.
Ттастай оытуды жасартуа ыпал ете отырып, сабаты талдауы е алдымен осы сабаты, дрісті жргізуші малімні зін-зі тануы, зін-зі дамытуы шін лкен маыза ие. Мндай талдау процесінде жне нтижесінде малім з сабаына сырттан арауа жне оны ттастай жне оны компоненттерін жеке-жеке айта ойлануа, баалауа ммкіндік алады. Сабаты психологиялы талдауы малімге зіні оытуда, сыныппен зара рекеттесуде пайдаланатын тсілдерін, жмыс амалдарын ыну шін з теоретикалы білімдерін олдануа ммкіндік береді. зін педагогикалы іс-рекет субъекті ретінде, зіні мінез-лын, зіні мыты жне лсіз жатарын ыну малімні пндік-тлалы рефлексия мен проективті-рефлексивті абілеттеріні крінуі мен нтижесі болып табылады.
Сабаты психологиялы талдауыны пні кп ырлы: бл малімні психологиялы ерекшеліктері (оны тласыны, оны наты саба кезіндегі іс-рекетіні), оыту процесіні задылытары; шкірт тласыны, жалпы сыныпты психологиялы ерекшеліктері мен задылытары (белгілі бір білімдерді мегерудегі, іскерліктер мен дадыларды алыптастырудаы іс-рекет). Бл, сонымен атар, малім мен шкірттерді арым-атынас задылытары, психологиялы ерекшеліктері, ол оу пніні згешелігімен, яни малім беретін жне шкірттер мегеретін материалдарды згешелігімен жне т.б. шартталан. Сабаты психологиялы талдауы малім бойында талдаулы абілеттерді, жобалаушы іскерліктерді алыптастырады, танымды ызыушылытарды дамытады, оыту мен трбиелеуді психологиялы проблемаларын з бетінше зерттеуді ажет екендігін анытайды. Крделі педагогикалы былысты баылай алу іскерлігі, оларды талдау, дрыс, психологиялы негізделген орытынды жасау малім шін оны ксіби-педагогикалы шеберлігін жетілдіруді сенімді ралы болып табылады.