Педагогикалы ылымдар жне оларды мазмны.
XIX асыра дейін ылыми ізденістерді пндік саласын анытауа байланысты ылымдарды блінуі (даралануы) белсенді жріп жатты. Сонымен бірге білімдер аумаыны
суі жеке пндеріні блінуіне алып келеді, яни пнні зіні ішінде блініп даралануы басталды. Педагогика да бірте — бірте жалпы пнмен байланысты бола отыра, масаттары, жас ерекшеліктері, оу - трбиелеу, оу орнындарындаы типтері бойынша ерекшелігі бар салалар айындала тсті.
Педагогика ылымдарыны жйесіне: жалпы педагогика, жас ерекшелік педагогикасы, мектепке дейінгі педагогика, ксіби педагогика, педагогика мен білім беруді тарихы, салалы педагогика, корекциялы педагогика, салыстырмалы педагогика, жеке пндер дістемесі жне т.б. жатады. Кейінгі кезде педагогикалы білімні дербес салалары ретінде леуметтік педагогика жне т.б. дербес бліне бастады.
Жалпы педагогика педагогикалы процесс пен білім беруді негізгі задылытарын зерттейді. Жас ерекшелік педагогика (мектепке дейінгі, мектеп, ересектер педагогикасы) анатомиялы жне физиологиялы жне ртрлі жастаы топтарды психологиялы ерекшеліктеріне сйкес педагогикалы процесс пен білім беруді ерекшелігін зерттейді. Кейінгі он жылда біратар алымдар мектепке дейінгі педагогикадан бала баша жасындаы педагогикасын бліп крсетеді. Мндай блу ділетті , себебі сби жасындаы балаларды санасы дамуыны зіндік ерекшеліктері бар, міне осыдан келіп бл пнні психологиямен, педагогикамен жне медицинамен тыыз байланыстылыы ерекше. Зейнеткерлерді трындар рамындаы лес салмаыны суіне байланысты шінші жас педагогикасы пайда болды, ол алыптасу дегейінде.
Ксіби-техникалы білім беру педагогикасы, арнаулы орта білім беру педагогикасы, жоары білім беру педагогикасы—пндері (дисциплины), оларды пні педагогикалы процесс жне жмысшы кадрларын ксіби жне сонымен бірге ртрлі дегейдегі мамандарды даярлауды задылытары болып табылады. Бл пндерге жмысшыларда екінші, шінші жне т.б. мамандытарды игеруге дейін баытындаы оытуды задылытарын зерттейтін ндірістік педагогика да жатады.
Педагогиканы салалы тарауларына арнаулы педагогикалы ылымдар (сурдопедагогика, тифлопедагогика, олигофролопедагогика, логопедия), дене
дамуында кейбір ауытушылытар (есту, кру, .ойлау абілеттеріндегі згерістер, сйлеу) бар балалар мен ересектерге білім беруді теориялы негіздерін, принциптерін, дістерін, формаларын зерттеулермен айналысады.
скери педагогика ртрлі рангтаы скери ызмет атаратындарды скерге шаыру жасындаылардан бастап скери мамандыты игергендер мен офицерлер рамыны трбиелік іс-рекеттеріні трбиелік задылытарын зерттейді.
Ебекпен тзету (исправительная) педагогикасы трмеде отыран азаматтарды айта трбиелеуді теориясы мен практикасын арастырады (пенитенциарлы мекемелер). Мнда жас ерекшелігі ескеріледі, оларда сіресе балалар мен жасспірімдер ылмысына атысты кездесетін за бзу зерттеледі.
Сауытыру педагогикасы психология мен педагогиканы зара белсенді рекеттері барысында салыстырмалы трде кейінгі кезде ана дами бастады. Бл ылымны пні кдімгі жалпы мектептегі оку — трбие процеснен ол зген за уаыта емделетін ауру балалара білім беру болады.
Педагогика тарихы - адамзат тарихындаы педагогикалы идеялар мен мектептерді алыптасуын зерттейтін ылым.
Сондытан оны азаматты тарихпен, этнографиямен, этнологиямен, археологиямен байланыстары табии нрсе, йткені педагогикалы ой оамны материалды жне рухани мдениетті саласыны бірлігі баытында дамиды.
Салыстырмалы педагогика рбір елдердегі білім беру жне трбие жйелеріні дамуын, оларды жалпы жне зіндік ерекшеліктерін салыстыра, дамуын зерттейді. Ал бл лтты педагогикалы мдениетті дние жзінде калыптасып келе жатан жетістіктермен байытуа ммкіндік береді.
Жеткілікті дрежеде дербес педагогикалы пндер тобын жеке немесе пндік педагогика райды,онда жалпы -бл педагогикалы задар мен задылытар, танымды рекет дістері, ал жеке ерекшелік (особенное) берілетін саба пніні мазмны.
Педагогика адам туралы ылымдар жйесінде.
Педагогика білім беру, педагогикалы шынды туралы ылым ретіде: педагогикалы процесті дамуы мен ызмет етуіні задылытарын зерттейді, теориялы білімдерді жинатайды жне жйеге келтіріледі, педагогикалы шынды тжірибесін зерттейді, яни практика шін педагогикалы шындыты айта ру шін негіз жасайды. Сондытан осы саладаы ылыми зерттеулер практикалы баытталан сипатта болады. Міне осыдан педагогиканы гуманитарлы білімдер (адамтану) жйесімен байланысы басталады. Педагогика адам туралы ылымдар жйесіне кіргеніне арамастан, пн педагогикалы масаттылы жне тланы кадытасуына педагогикалы басшылыты зерттейтін бірден бір ылыми пн.
Педагогикалы ой алашында жалпы философиялы білімдер
жйесінде, діни ілімдерде, саясаттануда, зада, дебиетте дамиды. Педагогиканы дербес ылым ретінде блініп шыуы (дифференциялануы) белгілі бір уаыт кезеінде ішкі ылыми дифференциялануа, педагогика ылымдары жйесіні тзелуіне алып келді. Біра XIX — XX асырлардаы зерттеулер педагогиканы ылым аралы байланыстарыны жоарыда мні боланын крсетеді. азіргі замандаы педагогика психологиямен тыыз байланысты. Психология адам психикасыны дамуыны задарын, ал педагогика - тланы дамуын басаруды зерттейді. Ойлауды іс-рекетті масаттылыпен згерту, психологиялы білімдерсіз ммкін емес. Мндай білімдерсіз тланы оыанын жне трбиелілігін баалауа ммкін болмайды. Сондытан педагогикада психологиялы білімдер ана емес сонымен бірге педагогикалы міндеттерді шешу шін тланы зерттеу дістері (рейтинг, психометрия, жпты салыстыру жне таы басалар) пайдаланады.
Педагогика ол организмні материалды- энергиялы трлілігін ашып крсететін физиологияа, соны ішінде жоары нерв ызметіні задылытарына (И.П. Павлов, П.К. Анохин) сйенеді. Мндай білімдерді мегеру танымды іс - рекет жне тланы леуметтену процестері табиатын тере тсінуге ммкіндік береді.
Педагогиканы социологиямен жан-жаты байланысыны те маыздылыы ол оам туралы бірттас жйе ретіндегі жне оны бліктерінен тратын (леуметтік
жай, топ жне т.б.) ылым болып табылады. Міне осыдан, педагогиканы социологияны білім социологиясы, студенттер социологиясы жне т.б. тарауларына деген ызыушылыы туан, себебі тек ана социологиялы зерттеулер арасында педагогтар, стаздар оамдаы леуметтік - экономикалы, ыты, демографиялы жне мдени ортаны жадайы туралы біле алады.
Педагогика ылымдарыны даму ммкіндіктеріні маыздылыы оларды медицинамен байланыстылыында, себебі педагогикалы шындыгы біратар кбылыстарын (тртіпсіздік, жалаулы, еріксіздік, олагы) балаларды денсаулыын зерттеу барысында ана тсіндіруге ммкін болады. Сонымен бірге созылмалы ауру балалар шін арнаулы оыту жне трбиелеу жйесі ажет. рине, бл проблеманы бірлескен комплексті зерттеулер нтижесінде ана шешуге болады. ылымдар байланысыны жаа дегейін бастапы педагогиканы философия ылымы саласында дамуы бгінгі кні шешімін табуда. Педагогика жеке пн (дисциплина) ретінде философия жне оны салалары - білім беру фиолософиясы, ылымдар философиясыны, мдениет философиясыны жне т.б. жетістіктеріне сай тере ыну нтижесінде дамиды.
Педагогиканы ылыми аралы байланыстары белгілі бір проблемаларды зерттеу барысында баса ылымдара - тариха, этнологияа, этнографияа, юриспруденцияа, экономикаа, демографияа, экологаяа жне т.б. таралады.
Адамзат баытындаы жне ылыми аралы пндерді (синергетика, жйелер теориясыны негізі, кибернетика, информатика, басару теориясыны негіздері) жетістіктері педагогика бойынша зерттеулерді байи тсуіне серін тигізеді. Р.Г. Гурова педагогиканы баса ылымдармен зара байланысы андай баытта іске асатындыын крсетіп берді: баса ылымдарды негізгі идеяларын, теориялы анытамалары мен жалпы орытындыларын, педагогиканы олдануы, гуманитарлы ылымдарда колданылып жрген зерттеу дістеріні творчестволы осымшасы; крсетілген ылымдарда алынан нактылы зерттеу птижелерін педагогикада олдану; педагогтарды адам проблемалары бойынша комплекстік зерттеулерге катысуы.