Педагогикалы процестегі тла аралы атынастар.
Педагогикалы процесті теориялы моделін жасау алайша оны мнінде трбиені нтижесіне ол жететіндігін анытауа ммкіндік береді. деттегі алыптаскдн кзарас бойынша, сіресе жалпы практикада малімні екі туелсіз оыту жне трбиелеу іс - рекеттер саласы бар деп есептелінеді. Осыан сай малім екі роль атаралы: пн малімі жне сынып жетекшісі. Оытуды трбиелік ммкіншілігін жоспарда арастыру рекеті кбінссе оылатын материалды мазмнымен байланыстырады,немесе оушыларда айсарлыты, масаттылыты, жауапкершілікті жне т.б. алыптастыруа ыпалын тигізеді. Сз оу пндерді мазмндарыны зінде белгілі бір трбие кшті сері салынан. Бл екі мселемен байланысты: біріншіден мегерілетін пнні мазмны каншалыты
оамны даму дегейіне, оны мддесіне сай келетіндегіне; екіншіден бл мазмнны оушыларды аншалыты табиатты, оамны жне адам ойлауыны, дамуыны объективтік задылытарын тсінуімен аруландырады, яни кзарастарыны алыптасуына ыпал етуімен байланысты.
Кезінде А.С. Макаренко, тла кемшілігін оны оамдаы атынастарындаы кемшіліктерімен байланысты деген болатын. Демек процесті негізгі трбиелік тетіктерін оушыларды алыптасан атынастары кеестерінен іздестірген жн. Жалпы білім беретін мектепті педагогикалы процесінде оушы шін екі маызды атынасты маызы бар. Ол малімдер мен оушылар арасындаы зара атынастар жне оушыларды бір -бірімен зара арым - атынастары. Сондытанда жалпы білім беретін мектепті педагогикалы процесіне сйкес екі бір — бірін зара толытыратын жне зара рекетте болатын трбиелеуші тетіктері туралы айтуа болады.
Бірінші сыныпты зінде бала шін оны мектеп малімдерімен, сіресе з малімімен атынасы тартымды жне маызды болады. Бастауыш мектептерде малімні оушылара атынасыны маыздылыыны арта тсуі кездейсо емес: себебі кішкентай окушы мірінде малімні маызы зор, ол шін малім біліміні беделіні, оны тжірибесіні, даналыыны маызы зор, оны жетістіктері андай маліммен кездескендігінен атты байланысты оушыларды бірте - бірте зіні білім клемі, тжірибесі жинаталады, траты атынас рісі алыптасады, маліммен атынасыны маыздылыы тмендемейді. Біра жоары сыныптарды зінде де толы жойылмайды.. Бірага зерттеулерді (А.С.Макаренко; Т.Е. Конникова; Л.И. Новикова; М.Н. Шульц жне т.б.) малімні оушылармен іскерлік ынтыматастыында балалара еркіндік берумен іс - рекет тсілдерін оу барысында тактикалы кмек крсету арасында тепе- тедікті керектігі аныталан. Онда балалар малімні біліміне, тжірибесіне сенеді, алдымен аылдауа келеді, себебі олар здерінен лкен адамдар тарапынан шексіз сыйластыты, адыр рмет (тіпті олар ателесіп жасылы жасаса да жне шебер тактикалы кмегі болатындыына сенімді. Міне бл малім мен оушыларды зара атынастарыны
трбиелік серіні ыпалыны негізгі мнін райды, одан оушыны мектепке сол малім беретін пнге, оны негесі, трбиеге кзарастара, сенімдеріне, мір принциптеріне алайша арайтындыы байланысты болады.
Екінші мектеп педагогикалы процесті трбиелеуші тетікті маыздылыыда кем емес. Бл оушылар арасындаы зара арым - атынастары Н.К. Крупская ілімі маалаларында бірнеше рет балалар жымындыы атынастарды трбиелік ролі туралы ойды айтан болатын. Ал А.С. Макаренко натыра болды ол: "зтазды жмысы бастапы жыма тым жаын жруі керек. Оны жмысыны мні жымны жеке тлалара талабын тудыруа баытталан болуы керек" дейді.
Трбиеші жымдаы трбиеленушілерді арасындаы натылы атынастарды ескеруі керек. Бл атынастарды зінде, тіпті олар бізді еркімізден тыс алыптасанда оларды кпшілігі трбие баытында олдануы ммкін.
Бл процесті тиімділігі балаларды жымындаы іс -рекеттеріні мазмны мен рылымыны одан рі дамытуымен, оларды арнайы йымдастырылан ерекше бір іс-рекет ретіндегі коллективтік атынастары оушыларда масатты бір-бірін тлалы абылдау мдениетін трбиелеу, оушыларды зін-зі тану процесі барысыда олара жеке дара кмек крсету, жымда зіні жріс-трысын зі реттеу жне леуметтк тиімді з орнын табуымен байланысты.
Оушыларды бір-бірімен зара рекеттерімен байланысты трбиелеуші механизміні мні сол бл тетік бірінші крсетілген тетік сияты тек ана іс-рекет боланда ана пайда болады жне ызмет атарады. Сонымен атар іс-рекет жымды жне мият йымдастырылан болуы керек, сонда ана іскерлік ынтыматастыпен жауап керектігін атынастарды алыптастыру шін алы шарттар жасалынады.
Сонымен, бірінші жне екінші трбиелеуші тетіктері арасындаы жалпы састы (іс-рекетпен оны ерекшеліктері) те маызды ортынды жасауа ммкіндік береді. Егер негізгі трбие сайманы болып балалар жымын алыптастыру шін стаз ртрлі іс-рекеттер арылы балаларды айнала оршаан ортамен белсенді зара
рекетін йымдастыра алса онда оан жымды іс-рекетті йымдастыру барысында балаларды з арасындаы атынасты ксіби сауатты олдануы керек.