Зін зі баылауа арналан сратар
1)Трбиені тсілдері, трлері мен дістеріні ттас педагогикалы процесте алар орны андай? Оларды неге педагогикалы процесті озаушы кші деп атайды?
2)Іс-рекетті трлері (таным, арым-атынас, ойын, оу, ебек) трбиелік ыпал етуді амалдары екенін длелдеіз.
3)"Педагогикалы ыпал ету тсілдері", "трлері", трбие дістері" ымдарыны анытамасын берііз.
4)Педагогикада трбие дістеріні андай топтары бар? Осы топтар рамындаы трбиені наты тсілдерін атаыз.
5)Оушыларды санасы мен мінез-лын алыптастыру дістерін сипаттаыз.
6)Оушыларды іс-рекетін йымдастыру мен о тжірибесін алыптастыру дістерін тсіндірііз.
7)Оушыларды мінез-лын ынталандыру дістерін жіктеіз.
8)Этикалы гіме-сбат дісіні мнін ашыыз.
9)Мадатау мен жазалау дістерін олдануды негізгі шарттарын атаыз.
Зіндік жмыса арналан тапсырмалар
1)"Трбиені тсілдері, трлері мен дістері" атты педагогикалы процесті озаушы кші элементтеріні сызбасын жасаыз.
2)Сыныптан тыс шараларды бір-екеуіні (кеш, КВН т.б.) негізінде трбиені амалдары мен дістеріні олданылуын крсетііз.
3)Орта сынып оушыларына арналан этикалы гіме-сбат таырыптарыны лгісін жасаыз.
4)Жоары сынып оушыларына арналан айтыс таырыптарыны лгісін жасаыз.
5)Арнаулы дебиеттерден оушыларды трбиелеуді жаа педагогикалы технологияларын іріктеп алыыз.
Реферат таырыптары
1.Оушыларды іс-рекетін йымдастыру — трбиені крсеткіші.
2.арым-атынас педагогикалы атегория.
3.Оушыларды сыныптан тыс іс-рекетін йымдастыруды дстрлі емес жолдары.
4.Оушылар трбиесінде халы педагогикасын олдану.
5.Трбиені діс-тсілдерін тандау мселесі.
6.В.А. Сухомлинский (немесе А.С.Макаренко) ебектеріндегі гуманистік педагогика дістері.
7.Окушыларды трбиелеуде Абайды, Ы. Алтынсаринні деби жне педагогикалы мраларын пайдалану.
8.Оушыларды трбиелеуде М. Жмабаевті педагогикалы мрасын ("Педагогика" оулыын) пайдалану.
Педагогикалы процестегі малім мен балалар жымыны зара ыпалдастыы жне зара байланысы
Масат: педагогикалы процестегі малім мен балалар жымыны зара ыпалдастыыны ылыми негіздеріне сипаттама беру.
Міндетіер:
а)леуметтік ортаны компоненті ретінде балалар жымыны феноменін негіздеу.
)Пеагогикалы процестегі оушы топтарын дамытуды мнін. кезедерін жне зандарын анытау.
б) Педагогикалы процестегі балалар жымыны жадайын зерделеу дістемесін ашып-крсету.
Жоспар
1 .Балалар жымы жне оны даму кезендері.
2.Балалар жымымен жмыстар жргізудегі малімні ксіби маызды асиеттері.
3.Балалар жымыныны жадайын зерделеу дістемесі.
Негізгі ымдар: жым, балалар жымы; балалар жымы дамуыны кезедері мен задары, оушыларды здерін-здері басаруы, оушы жымыны алыптасуыны диагностикасы.
Пнаралы байланыстар: философия, леуметтік психология, леуметтану, мдениеттану.
Балалар жымы жне оны даму кезедері. Жеке тла жне жым проблемаларымен философтар, леуметтанушылар, леуметтік психологтар, педагогтар айналысуда. Бл аталан проблеманы педагогикалы ылым мен практиканы шеберінен лдеашан шыып кеткендігіні длелі. жымны педагогикалы теориясын дамытуа П.П.Блонский, Л.С.Выготский; Н.К.Крупская, П Н.Лепешинский, В.И.Сорока-Росинский, С.Т.Шацкий жне т.б. з лестерін осты.
жымдаы жеке тла теориясын рудын негізі Л.С.Млкаренко ебектерінде жатыр. Ол жымда жеке тланы трбиелеуді басты нтижесі оны оамды баыттылыы деп есепттейді. А.С.Макаренко жымны басты белгілерін наты тжырымдап берді: жым - баса жыммен органикалы байланыста болатын оамнын бір блігі: оамды маызы бар масатты болуы; жым мшелеріні йымдастыру; жым мшелері арасындаы зара
жауапкершілікті арым-атынас орнату; зін-зі басару органдарыны болуы.
Мектепті балалар жымы алашы жымдардан (сыныптардан) трады: осы алашы жымда-а балалар жалпы масатын жзеге асыруа бірігіп атыса отырып бір-бірімен жаын араласа бастайды. Онда балаларды ммкіндіктеріне, ызыушылытарына, абілеттеріне, рбыларына деген арым-атынастарына арай райсысыны белсенділендіруге жадай жасалады. Сонымен бірге бл жым зіні тар маынадаы мдделерімен ана шектеліп алмай болаша жоспарларын крделендіріп, мдделерін кеейтуі тиіс. Бл тек осы алашы жымдарды оаммен байланыстыратындай жымаралы байланыс жасау арылы жзеге асырылуы ммкін.
жым проблемасын зерттеушілер азір оны зерделеуді ртрлі діс-тсілдерін жасауда. Л.И.Новикова рбір баланы тлалы асиеттерін жан-жаты дамыту ралы ретінде балалар жымын басаруды барынша тиімді жолдарын зерттеуде. Т.Е.Конникова сынан ылыми баыт жымны басты ызметін оушыны лыты дамуымен байланыстырады. Р.С.Немов, А.Г.Кирпичник з жмыстарында балалар жымыны ызметін жйелі баалауа лкен імн береді.
Оушы жымы деп масатты баытталан леуметтік маызы бар іс-рекет негізінде окушыларды біріктіруді йымдастырушылы формасы деп тсініледі. Мндай іс-рекет оушылар шін е алдымен оу іс-рекеті болып табылады. Сондай-а, сабатан тыс уаыттаы іс-рекеттерді алуан трлілігіні де маызы бар.
жымды алыптастыру барысында олара ойылатын талаптардан блек оны жеке кезедерін (А.С.Макаренко бойынша "сатыларын") бліп крсетуге болады. рине, осы кезедерді арасын наты уаытша блімдерге блуге болады, йткені оларды арасында ешандай шекара жо, солай бола трса да жымды дамытуды негізгі ш кезеіні барлыын педагогтарды дрыс мегеруі оларды здеріне оушы жымын алыптастыру бойынша істелетін жмыстарды сауатты йымдастыруа кмектеседі.
Окушы жымын дамытуды бірінші сатысы деттегідей оушыларды нашар йымдастырылуымен сипатталады,
балалар бл сатыда алашы жымдара формальды трде топтастырылады. Сынып белсенділері болмайды, соан байланысты малім сыныпка тиісті талаптарды зі ояды. Бл мектепке немесе сыныпа айтадан келген балалар жинаталан "рама сынып" оушылары жымыны басты ерекшеліктері. Кп жадайда малім бірге кп жылдар бойы бірге оып келе жатан оушылар жымымен жмыс істейді, біра сынып тртібі нашар, кшбасшылар формальды трде сайланады, біра мны жымды арым-атынаа ешандай ыпалы болмайды, яни жалпы нашар йымдастырушылы орын алады.
Бл кезеде малім сабата жне сабатан тыс уаыттарда оушыларды ртрлі бірігіп атарылатын іс-. рекеттерге араластыру арылы бір-бірін (оушы мен малім) жасы танысуа кш салуы тиіс. Сонымен атар, жымны алыптасуы кезеінде сынып белсенділері сайлауа, айта сайлауа дайындалады. Берілетін тапсырмалар кездейсоты сипатта болуы ммкін, сонымен бірге балаларды да мдделері де ескерілуі керек.
жымды дамытуды екінші кезеінде талаптарды тек малім ана емес белсенді топ мшелері де (параллель) оя алады. Сабата жне сабатан тыс іс-рекеттерді трлері кбейіп, крделене тседі. Белсенді топ мшелері тапсырмаларды оушыларды мдделерін ана емес, жым ажеттіліктерін ескере отырып береді.
рбір оушы бл кезеде зін жым мшесі ретінде санап з рекеттеріні оамды маыздылыын тсінуі тиіс. Сонымен бірге оушылар ала ойылан масатты білуі жне тсінуі тиіс жне сол масата жетудегі рбір окушыны рлі мен осатын лесін де білуі керек.
Оушы жымыны дамуыны шінші кезеінде тек малім мен белсенділерді мшелеріне ана талаптар ойылмайды, сонымен атар жымны рбір мшесіне де белгілі бір талап ойылады. Бл саты оамды пікірлерді ескерілуімен, оушыларды з-зіні басаруыны жоары дегейде болуымен, балаларды жым жмыстарымен айналысумен сипатталады. Дл осындай жым оушыларды жымшылдыа трбиелеу ралы болып табылады. Бл жерде рбір оушыны тла ретінде дамуына барлы жадайлар жасалады.
жымны барлы даму сатыларында малімні алдында немі трбиелеу міндеттері трады. Оны ішіндегі е маыздысы: педагогикалы жетекшілік пен оушыларды з-зін басаруын дамытуды алай бірге алып жруге болады?
жым дамуыны бастапы дегейінен жоары дегейге ктерілуі кп жадайларда малімні дрыс позициясына байланысты. Сонымен атар сынып жетекшісіні оушылара жым дамуыны жаын, орта жне алыс А.С. Макаренко) деп аталатын ш крінісін тсіндіру шін лкен жмыстар жргізуі ажет. Оушылар міндетті трде алыс крініс оам мшелеріні жеке жоспарларымем байланысты екендігін тере тсінулері тиіс.
Балалар жымымен жмыстар жргізудегі малімні ксіби маызды асиет-сапалары. Балалар жымымен жмыс істеу шін малімні белгілі бір ксіби асиет-сапалары ажет. Ксіби маызы бар асиеттер мнін анытауа біратар алымдар (А. Сатынская, В.А.Сластенин, Г.Сманова, К.Успанов жне т.б.) кіл блді. Бірттас педагогикалы процесс теориясыны негізгі задарын басшылыа ала отырып (Хмель Н.Д.), педагогикалы процесті іске асыруын амтамасыз ететін тланы салыстырмалы орныты сапалары мен ерекшеліктерін жиынтыын педагогты ксіби маызды асиеті деп санауа болады. Сонымен, бірттас педагогикалы процесті нтижелілігі "педагогтар-оушылар" жйесіндегі зара атынасты, ыпалдастыты дегейіне байланысты. "Оушы" жйесі шін педагог тласы оршаан болмысты пндендіру арасындаы делдал, ал малім оушы мен материалды жне рухани ндылытар арасындаы делдал болып табылады. "Оушылар" жйесінде арым-атынас "педаготтар-оушылар" жйесінде бар арым-атынас салдары ретінде жасалады. Бл болаша малімді даярлауда мектептік педагогикалы процесті ызметін жанданлыруа ммкіндік беретін ксіби маызы бар сапаларды алыптастыруды неге кажет екенін крсетеді.
Жоарыда баяндаландарды балалар жымымен тиімді жмыстар істеуді тиімділігіні шарттарыны бірі ретінде арастырылатын жымшылды сияты малімні жеке асиеттерін алыптастыруа катысты.
Малімні жымшылдыы оны оушылармен жне оушыларды бір-бірімен дрыс зара арым-атынас жасауыны негізінде балалар жымыны ызметін йымдастыруа даярлыы арылы крініс табады. Ттас педагогикалы процесс теориясында бл зара арым-атынас зара ыпалдасатын трбиелеуші механизм болып табылады жне ызмет барысындаы ынтыматастыты сипатына туелді. ызмет барысындаы сипатын тсіну малімні зырына кіреді. Соан байланысты малім зіні жинатаан біліміні негізінде балалар жымыны ызметін йымдастыруа дайын болуы керек.
Ттас педагогикалы процесс жне. балалар жымы теорияларыны негізгі аидаларына (Н.К.Крупская, Т.Е.Конникова, А.С.Макаренко, Л.И.Новиков, В.А.Сухомлинский) сйене отырып, малімге, сынып жетекшісіне оушы жымын алыптастыру бойынша тиімді жмыстар йымдастыру шін білім, біліктерді мегерулері ажет:
1.Малім іс-рекетіні зандылытарыны, озаушы кштеріні жне трбиелеу механизмдеріні объектісі ретінде педагогикалы процесті мні мен рылымы туралы теориялы білім.
2.0ушы жымын алыптастыру теориясы мен тжірибесі жне оны негіздері мен даму зандылытары жнінде бірттас тсінікті болуы.
3.Оушы жымыны алыптасу жадайы мен дегейін диагностикалай алу, бірттас педагогикалы процесті негізгі крсеткіштеріне диагностиканы негіздей алу, жым дамуын болжау шін диагностикалы мліметтерді пайдалана алу.
4.Педагогикалы ыпалдастыруды негізгі кралдарын білу жне оларды балалар жымын алыптастыру процесінде олдана алу.
5.рбір оушыны ызыушылыы мен абілетіне сйкес жалпы масата (сабата жне сабатан тыс уаытта оушыларды ыпалдасу жйесі) жетуге баытталан оудаы жне оудан тыс іс-рекеттерін йымдастыра алу.
6.Алашы (сыныпты) жымды алыптастыруда
малімні педагогикалы жетекшілігімен жымда зін-
зі басаруды йлестіре алу.
7.Мектепте жне мектептен тыс уаыттарда алашы жымды баса жым трлерімен зара байланыс жасауыны рлін тсіну.
Балалар жымыны жадайын зерделеу дістемесі. Малімні диагностикалы бадарламасыны бір нсасында "оушылармен ынтыматастыта бола алу абілеті" критерийі - азіргі мектеп малімдеріні зерттеу іс-рекеттеріні е жоары дегейі жне ол зара ыпалдастыа мтылдыратын жаа тсілдерді немі іздестіру, оларды арым-атынас жасауда олдануды ммкіндіктерін байай алу, баса адамдарды кзарастарын тсіне білуге трбиелеу аз уаыт аралыында жне малім мен оушыны аыл-ойын, ерік-жігерін пайдалана отырып эмоционалды кш салуымен оыту мен трбиелеуді дістерін йлестіруді негіздей отырып олдана алу (В.И.Зверева).
Педагогтарды балалар жымымен ксіби йымдастырылан жмысы барысында леуметтік (оамды) белсенділік ретінде крделі тлалы кдсиеттер алыптасады. айта ру кезеінде бл асиет ерекше маыза ие болады, йткені ол оамды іс-рекеттерді маыздылыын оушыларды санасына сііруін, оларды оан жауапкершілік, белсенділік, ізденімпазды таныта отырып атысуа дайындалуын, мтылуын амтиды.
азіргі оушыларды оамды пайдалы жмыстара атысуа о кзарас танытпайтындар да аз емес. Оны негізгі себебі йымдастырылатын жмыстарды бірыайлыы, ондаы формальдылы, жмысты пайдасыздыыны айындыы, педагогты зіні ызыушылы танытпауы болып табылады. Соан байланысты оушы белсенділігі мектепте йымдастыры-латын жмыстарды тиімділігіне, сраныса ие болуына, малім позициясына, жеке атынасына, жмысты сауатты йымдастыра алу біліктеріне тікелей байланысты.
оамды тапсырмалар малім тарапынан емес белсенді топ мшелері, сынып жымы тарапынан берілуі тиіс.
Тапсырмалар сабата жне сабатан тыс орындалатын жмыстара байланысты берілуі ажет; ммкіндігінше ол жмыстарды окушыларды здері тандаандары орыды. Орындалан тапсырма мен оны орындалу сапасы жнінде жым алдында есеп берілуі ажет.
Сынып жетекшісі немі оушы жымымен атарылан жмыстарды тіркен отыруы тиіс: жым, белсенді топ мшелеріні тізімі, рбір жым мшесіні сабата жне сабатан тыс (оамды) орындаын жмыстарыны тізімі (мнда орындалан жмыс жнінде ашан есеп берілуі керектігі крсетіледі), жылды, жартыжылды, тосанды, жоспар жасалады, рбір оушыа мінездеме жазады. Оушыларды жетістіктерін немі айта отырып, оушы тласын алыптастырудаы проблемалара басты назар аудара отырып олармен жеке жмыс жргізуді маызы те зор.
Жинаталан жне талданан материалдарын сынып жетекшісі "балалар жымыны алыптасу жадайыны графигі" трінде беруіне болады. Бл графикті талдау ажетті дегейге жету шін андай крсеткіштерді тзету керектігі жнінде бірден млімет алуа ммкіндік жасайды. Осы жмыстарды барлыы оушылар мен ата-аналар арасында талылануы тиіс.
Оушы жымыны жадайын диагностикалау жне оушылармен, ата-аналармен талылау процесінде этикалы талаптарды орындалуы бойынша атарылатын жйелі жмыс жргізуде сынып жетекшісі осы жымны алыптасу дегейін ктеруге баытталан жмыс жргізу бадарламасын дайындау шін материалдар жинатайды.
зін-зі тексеруге арналан сратар
1)Оушылар жымы дегеніміз не, оны негізгі белгілері андай?
2)Балалар жымы - мектептегі педагогикалы процесті неге маызды компоненті болып табылады?
3)Оушылар жымыны негізгі даму кезедеріне сипаттама берііздер.
4)Оушылар жымыны дамуыны негізгі задарын тжырымдаыздар.
5)Оушы жымыны алыптасуыны ртрлі кезеіндегі оушыларды іс-рекеттері мен арым-атынастарыны зара байланысын (наты мысалдармен) крсетііздер.
6)Сіз "жымда тланы трбиелеу" жне "баламен жеке жмыс жргізу" притнциптеріні бірлігін алай тсінесіз?
7)Оушылар жымыны алыптасу дегейін зерделеуде педагогикалы зерттеулер діскеріні кешенін белгілеіздер.
8)Балалар жымын мен оушыны зін-зі басаруын йлестіру ммкіншіліктерін крсетііздер.
Дебиеттер
1.Зверева В.И. Диагаостика и экспертиза педагогической деятельности аттестуемых учителей. М.,1998.
2.Коломинский Я.Л. Психология детского коллектива: Система личных взаимоотношений. Минск, 1984.
3.Макаренко А.С. Воспитание в советской школе. М.,1966.
4.Немов Р.С. КирпичникАГ. Путь к коллективу: Книга для учителей по психологии ученического коллектива. М.,1988.
5.Новикова Л.И. Педагогика детского коллектива: вопросы теори. М.,1978.
6.Петровский А.В. Личность. Деятельность. Коллектив. М.,1982.
7.Сухомолинский В.А. Мудрая власть коллектива. М.,1981.
8,Фридман Л.М., Пушкина Т.А., Каплунович И.Я. Изучение личности учащегося и ученических коллективов. М.,1988.