Зін-зі баылау сратары мен тапсырмалары

1.Білім мазмныны мні неде?

2.Білім мазмныны тарихи сипаты неге байланысты?

3.Білім мазмнын алыптастыруды негізгі теориясына сипаттама берііз?

4.Білім мазмнына андай факторлар сер етеді?

5.Жалпы білім беру мазмныны принциптерін тада, оан сипаттама бер.

Дебиеттер.

1.Бейсенбаева А.А. Теория и практика гуманитарного школьного образования. Алматы. 1998г.

2.Джадрина М.Ж. Дидактические аспекты /дифференциации содержания школьного образования. Алматы 2000г.

3.Дидактика средней школы. Под. Ред. М.Н. Скаткина М.1982г.

4.Жампеисова К.К. Формирования основ педагогической культуры старшеклассников. Дисс. доктора мсд. наук. Алматы. 1996г.

5.Леднев В.С. Содержание образования. М.1989 г.

6.Сериков В.В. Образования и личность. Теория и практика проектирования педагогическихсистем. М. 1999г

7.Скаткин М.Н. Проблемы современной дидактики. М. 1084г.

8.Теоретические основы содержания общего среднего образования. Под ред. В.В. Краевского, И.Я. Лернер. М.

Здігінен орындайтын жмыстара тапсырма

1. азіргі мектепте оытылатын ылымдарды лшеміні кестесін жаса.

2.Жалпы орта білім беретін мемлекеттік стандарта талдау жасаыз?

3.Жалпы орта білім беретін мектепті базистік оу жоспарыны схемасын жаса.

4.ылыми оу пніне сипаттама кестесін жаса.

 

 

 

Реферат таырыбы

1.азіргі жадайда азастан мектептеріндегі білім беру мазмныны проблемалары.

2.Жалпы білім беру мазмныны станымдары мен лшемдерін тадау.

3.Мемлекеттік білім стандарты бойынша жалпы білім беру мазмны.

4.Білім мазмнын алыптастыруды негізгі лшемі.

Оытуды йымдастыруды трлері. азіргі саба.

Масаты: Оытуды йымдастыруды трлері саба туралы тсінік, негізгі міндеттері, талаптары жне шарттары.

Міндеті:

а)Сабаты даму тарихын педагогикалы ылыми ебектер арылы ашу.

)Оыту рдісін йымдастыруды трлері жайлы тсінік беру.

б)р трлі типті сабаа мінездеме бере отырып, оны негізгі кезедеріні маызын ашу.

г)Сабата оушыларды іс-рекетін йымдастыруда малімні міндеттері.

Жоспар

1.Оытуды йымдастыруды трлері жайлы тсінік.

2.Сабатарды жіктемесі.

3.Сабата оушыларды оу іс-рекетін йымдастыру.

4.Малімні дайындыы.

Негізгі ымдар: Оытуды йымдастыруды трі, оытуды сынып-саба жйесі, білім, абілеті, дады, трбие жне дамыту, сабаты жоспарын ру, баалау жне баылау.

Пнаралы байланыс: философия, тарих, леуметтану, психология, педагогика тарихы.

Оытуды йымдастыруды трлері жайлы тсінік.Оытуды жзеге асыруда білім мен оытуды йымдастыруда оны модернизациялау кзделеді. "Трлері" деген ым латын тілінен аударанда "forma" сырты крініс дегенді білдіреді, сырты сызы - белгілі орныан тртіп. Философия пнінде "трлері" ішкі мазмнды

 

йымдастыру деген ыммен аныталады. Яни, "трлері" ішкі байланысты білдіреді жне йымдастыру тсілдері, зара былыс, сырты жадайлармен де сабатастыта. Былайша айтанда, оытуды трі - оу материалын мегерудегі оушыларды зара рекеті. Оыту трі: діспен, амалдара, ралдара, оушыларды іс-рекетіне туелді болады. Педагогтік іс-рекет бір-бірімен, зара байланысты ыпалдасты, сер етушілік, белгілі бір тапсырманы орындау кезіндегі оушылар мен малімні арым-атынасы (Чередов И.М.). Оытуды трі оыту рдісіні рылымы - малім ызметі: белгілі бір оу материалын игеру барысындаы оушыны оку іс-рекетін басару жне оу тсілдерін мегерумен сабатас. Сабаты сырты крінісі оу материалыны ішкі бліктеріні басын біріктіріп жне дидактикалы категория ретінде оу рдісін йымдастыруды сырты пішінін белгілейді, мны зі оушыларды білім сапасыны крсеткіші мен тетін уаыты жне орны, оны жзеге асырылу тртібі секілді жадайлармен байланысты.

Педагогика тарихында лы педагогтарды тжырымдары жне оуды йымдастыруды р трлі тсілдері белгілі. Оны дамып, жетілуі оамны ажеттілігі мен сранысыны талап-мддесіне атысты. Оытуды йымдастыруды трлері негізінен былай жіктеледі: оушыны саны мен рамы, жмыс орны, оу жмысыны затыы. Осыан арап оытуды трі былайша блінеді:

-жеке (бір ана окушымен жмыс істейді);

-жеке-жпты (оушы-оушы, малімні оушымен арым-атынасы, азіргі жадайда оушымен арым-атынасы жеке оушыны зірлік рдісіндегі ызметі мен айындалады);

-жеке - топты: топ мектепте жмыс істейді, біра бір мектепте оытылатын оушыларды жасы р шаманы райтын топ болады (оытуды бл трлі орта асыр мектептерінде олданылан).

-зара бірлесіп оыту (аталан оыту жйесі Англияда пайда болан, атауы-белланкастер жйесі);

—Саралап оыту, оытуды бл трі оушыларды абілетіне арай тіледі (мангейм жйесі);

 

 

-Бригадалы оыту, тапсырманы бригада алады: бір сыныпта 5-6 оушы йымдасады, есеп беруші - бригадир (оытуды бл трі XX асырды 20-жылдарына тн);

-Американды "Винетка - жоспар", "Трампа -жоспар" жне т.б.

-Оытуды микротопты жйесі (фронтальді, жымды жмыс жне т.б.).

Оыту трлеріні сыныпты - саба жйесі XVII асырда туысан туелсіз мемлекеттерді Богемия, Украина, Белоруссия елдеріні мектептерінде е кп тараан жне ш жз жылды уаыт бойы лі дамып келе жатыр. Сынып дегеніміз - жас ерекшелігіне арай траты, бірге оитын оушыларды рамы, бл жйеде оушылар малімні тапсырмасын саба барысында жне йге берілген тапсырманы орындайды. Оытуды бл жйесіні теориялы таылымын XVII асырда— ататы чех педагогі Ян Амос Коменский жасаан. Баса оытуды трлерімен салыстыранда, сыныпты - саба жйесіні кптеген тымды тстарын атап туге болады: саба рылымын тиімді етіп ру, барлы оу-трбие рдісін тртіптеуді амтамасыз ету, оны арапайым дрежеде басару, оу мселесін талылаанда, оушыларды бір-бірімен арым-атынаса тсу ммкіндігін пайдалану, белгілі міндеттерді шешу барысында жымды ізденіс жасау, уаыт немдеу, саба стінде р оушыны рухани санасын арттыруа лшынысыны бсекеге тсуі, жйелілікті жне кезедік реттілікті жзеге асырып, оны одан рі дамуына, білімсіздіктен білімділікке жетіліп отыруына мтылу. Бл оытуды трінде де кемшіліктер кездеседі: сыныпты- саба жйесі лгерімі орташа дегейдегі оушыа баытталан, сйтіп, бір жаынан лгерімі нашар дегейдегі оушыны абілеті жетпейтін крделі тапсырмалар келсе, екінші жаынан те талапты оушылар шін ыайланан оу объектісі болмайды, р оушыны жеке абілеті ескерілмейді, нтижесінде, малім осы ш трлі дегейге жекелеген жмысты йымдастыру амалын арастыруы кзделеді жне оытуды дістері мен арын млшерін дл межелей алу шеберлігі болуы талап етіледі.

Брін есептей келгенде, рине сыныпты-саба жйесі траталып, жаппай озы іс-тжірибелер жинаталады

 

деуге длеліміз бар. Жастары бір шамадаы сынып оушыларыны бірге оуыны таы бір жаымды тсы-ол оушыларды йымдасан анытыты жне зіліссіз оу жмысын, сонымен атар міндетті оу мен сабатан тыс жмысты амтамасыз етеді.

Сыныпты-саба жйесі зіне кптеген оу рдісін йымдастыруды біратар кешендерін осып алады. Оан жататындар: экскурсия, оу шеберханасындаы сабатар, тжірибелер, ебек жне ндіріс трлері, сыныптан тыс жмыстарды трлері (пн йірмелері, студия, ылыми оамы, олимпиада, байаулар, конференциялар).

Оытуды осы трі ауымында жмысты жымды, топты, жеке, даралап жне саралап оыту немесе арапайым мазмндаы трлері йымдастырылады. Сыныптаы барлы оушылара бір тектес тапсырмалар берілгенде (жазбаша, зертханалы жне тжірибешілік немесе практикалы сабатар), онда саралап оыту жмысы жргізілмейді, ал сыныпта топтар р трлі тапсырмалар орындаса, бір мселені шешсе, бірге отырып барлыы таырыпты мегереді, міне сол арылы жмысты рі жымды, фронтальді, топты трлері іске асады.

Жоарыда жіктелген оытуды йымдастыруды трлеріне жататын ерекшелікті бірі — кез келген оушыны оу ебегіне йретеді: тыдауа, жымды іс-рекетте берілген сраты талылауа, зіні жмысын йымдастыруа, зіні пікірін айтуа, басаны тыдауа, оларды жасаан ой-тжырымы мен длелдемелерімен келісетінін, немесе оан здеріні дйектемелерін длелдеп арсы тжырым руа, басаны ой-тйінін толытыруа, конспект жазуа, баяндама мтіндерін жинатауа, библиография растыруа, білім кздерімен жмыс істеуге, зіні оу іс-рекетін йымдастыруа, берілген уаытта жмысын аятай білуге жне т.б. топты жмыста оушылар кш басылы, ызметкерлік, баынбаушылы іс-рекетті йымдастыру элементтерін мегереді, лкендер ортасымен, жалпы зін оршаан ортамен арым-атынас тжірибесін алыптастырады-табии іскерлікке, ндірістік жне леуметтік арым-атынаса, мірге бейімделеді. Оытуды йымдастыруды трінде оушыларды трбиесі лкен рл атарады,

 

 

 

мндай іс-рекетте тланы з-зін басару жаы басымдылыа ие болады.

Сыныпты-саба жйесін оытуды йымдастыруды е айнар кзі болып табылады. Оытуды бл трі жас млшері біркелкі топтан рылан жне траты рамы бар, саба немі оу кестесімен тілетін жне оытуды бірдей бадарламасы рылан жадайда іс-тжірибеде олданылады. Сондытан ол оу-трбие рдісіні барлы компоненттерін амтиды: масат, мазмн рал, дістер, йымдастыру мен басару ызметі, оны дидактикалы элементтері. Сабаты маызы мен берілу мні саба рдісінде бірттасты динамикалы жйеге саяды, сйтіп, жымдытан-жеке, яни малімні оушыа, нтижесінде, оушыны білім мегеруі оны икемі мен абілетіне сйкестеніп, зіндік іс-рекетінде тжірибе срыпталып, бір жаынан арым-атынас мдениеті дамыса; екінші жаынан, оушыларды абілеттілігі шыдалады. Нтижесінде, саба трлері сапасында оыту рдісін ала жылжытады, ал екінші жаынан оытуды йымдастыру трі ретінде рл атарады, малімні сабагы йымдастыруды негізгі талаптарын айдадайды, мны брі дерлік оытуды задары мен принциптерінен туындайды. Саба-педагогтік шыармашылыта рылады жне сондытан да ол бірттасты жйемен ошаулануа тиіс. Кіші бліктерді зара іштей байланысы бірігіп, оушылар мен малімні іс-рекеті дамуыны бір тектес логикаа бейімделуіне баыт жасайды.

Сабаты талабын орындау мен оны тсінуге байланысты, мны зі леуметтік сраныма атысты аныталып, оушыларды жеке басыны ажетсінуіне орай рылады, оыту масаты, міндеттері,.заары мен принциптері басшылыа алынып, жоарыдаы іс-рекетті мазмнын айындайды. Жалпы талаптарды ішінде, бгінгі сабаа сйкескелетін, бліп арауа болатын жіктеме тмендегідей:

-ылым жетістіктеріні жаа трін, озы іс-тжірибені, оу-трбие рдісіні негізгі задарына рылан сабаты;

-Сабаты ту рдісінде барлы дидактикалы принциптер мен ережелер;

-Оушыларды санасын алыптастыруа сер етерлік пнаралы байланысты;

 

-Брыны білімін байланыстыруа, оны мегеруде икем-абілетін жне оушыларды білім сапасын арттыру барысындаы тіректік ымдара сілтеме жасау;

-Тланы жан-жаты дамытуды белсенді жне тріні ажеттілігі;

-Педагог оу-ралдарын тымды олдануы;

-Алан білімін, ндірістік ызметпен, окушыны жеке іс-тжірибесімен байланысты жзеге асыруы;

-Білімін, икемін, абілетін тжірибеде алыптастыру, оны ойлау - амалы мен іс-рекетке тиімді олдануы;

-Сабаты диагностикалау, жоспарлау, жобалау жне болжай алуы.

рбір саба ттас педагогтік процесті функциясын жзеге асыруа баытталан: оыту, дамыту, трбиелеу. Соны нтижесінде саба-кп жоспарлы, рылымы р трлі болып келуі ммкін. Саба рылымыны ерекше кп тараан трі барлы дидактикалы міндеттерді шешуге: білімді енгізу, жаа материалды зерделеу, ткен материалды бекіту, баылау, оушыларды білімін баалау, йге тапсырма берумен байланысты.

Кріп отыранымыздай, сабаты рылымы кездейсо болмайды, ол оыту рдісіні задылытарын жзеге асырады, жаа сабаты мегерту логикасын ішкі психологиялы былыс ретінде, оушыны здік ойлау іс-рекетіні заын, жеке таным абілеті сапасында алып, малім ызметіні трін жне оушыны педагогтік рдісті субъектісі ретінде алады. Саба элементтері, ішінара бліктерді зара бірттастыында аталан задар жзеге асады, зектілігі аныталып, оушыларды жаа ымды тсініктер алыптасады, сйтіп, іс-рекет тсілдерін мегеріп оны тжірибеде олдануа тселеді. Педагогикалы жйеде блар оытуды кезендері сияты, негізгісі, згертуге болмайтын, р сабата дидактикалы бірліктегі міндеттерді жинатап, сабаты дидактикалы рылымыны компоненті сапасында келеді. Міне, осы компоненттер сабаа ажетті шарттар мен бадарламалы материалдарды мегеруге жеткілікті біліктілік пен икем, абілеттерді жне оушыларды ойлау рекетіні белсенділігін здігінен алыптастыру, оларды интеллектуалды абілетін дамыту - оушыларды мірге бейімделуге жне ебек етуге

 

жаттытыруа тиісті адам.

Сабатарды жіктемесі. Сабаты жіктеуді бір-біріне самайтын бірнеше жолдары бар. Сабаты дидактикалы масатына арай жіктеу (Огородников И. Т., Казанцев И.Н.), саба рдісіні негізгі кезедеріне арай (Иванов С.В.), дидактикалы міндеттеріне, оны сабата шешілуіне орай, оытуды дістері мен оушыларды оу ебегін йымдастыру тсілдеріне атысты. М. И. Махмутов сабаты масатына арай, детерменді жалпы-дидактикалы масатына катысты, мегеруге тиісті материал мазмнына байланысты жне оушыны абылдауына орай жіктейді. Ол сабаты тмендегідей бес тріне тоталады:

1)Жаа оу материалын ту сабаы.

2)Білім, дады, абілетті жетілдіру сабаы.

3)Жинатау жне жйелеу сабаы.

4)Аралас саба.

5)Баылау, білімге, дады, абілетке тзету енгізу сабаы.

Саба жіктемесіні р трлілігі: дидактика пайым мен тжырымдарды болуы, тжірибеде траталан саба трлеріні негізгі дидактикалы міндеттері мен оны кешендеріне байланысты.

Атап айтанда:

1)Кіріспе саба;

2)Жаа сабаты ту;

3)Білімді бекіту сабаы;

4)Жинагау сабаы;

5)Есепті-баылау, аралас саба.

6)Диспут, КВН сабатары.

Кіріспе саба оушыларды таырып, тарауларды оуа дайындау міндетін атарады. Бл сабаты міндеті оушыларды алдаы материалды мегеруіне ажетті жадай жасап, таырып бойынша сратара жауап табуа жне оларды танымды ызметіні тсілдеріне кіл блу. Жаа сабаты мегеруді масаты оушыларды жаа материалды мегеруі. Ол шін оушылар мынандай дидактикалы міндеттерді шешуге тиісті: жаа ымдарды білу, рекет тсілін іріктеу, здігінен ізденіс рекетін табу, ндылыты жйе ретінде алыптастыру. Оытуды мндай трлері рырлы болып келеді: дріс, малім мен оушы арасындаы схбат, ережелер,

 

 

эвристикалы гіме, оулыпен здік жмыс, эксперимент жне оны ткізу, тжірибелер жне т.б. Сол себепті сабаты трлері, осы баытты клемінде р илы болып келеді: дріс сабаы, семинар сабаы, кино сабаы, теориялы жне тжірибелік сабатар, здік сабатар. Бл сабаты бріне тн былыс - жаа саба туге уаытты блінуі, онда негізгі масат оушыны танымды белсенділігін арттыруа озаушы кш беріп материала маызды деректер енгізу, малімні ашы мысалдар келтіруі, фактілерді, ой-пікірін осу, крнекті бейнелік материалдарды пайдалануы, техникалы ралдарды олдануы. Мны брі малімні жаа материалды мазмнды да тере тсіндіруіне, зірленуіне баытталып, сабата оушыларды кіл ою абілеті мен ойлау белседілігін арттыруа септігін тигізу кзделеді. Жаа сабаты мегеру рдісіне оса брыны игерілген білімдерін тртіптеу мен бекіту жмысы жргізіледі. Негізгі дидактикалы міндеттер, білімді, абілет пе дадыны жетілдіруге атысты мыналар есте саталуа тиісті: игерген білімді жйелеу, жинатау; брыны білімдерін айталау жне бекіту; алан білімін тередету жне кеейту; абілет пен икемділікті алыптастыру; оу материалын тілуін баылау; біліктілік, дады, абілетті жетілдіру. Бл сабаты жіктемесі бірнешеге блінеді: тетін материалды бекіту сабаы, айталау сабаы; білімді, дадыны, абілетті дамытуды тсілдерін олданылуы. Мына жадайды ескеру керек, біріншіден, айталау немесе абілет пен дадыны алыптастыру мектеп тжірибесінде аса тиімді. Сабаты баса трлері здігінен саба (репродуктивті тр — ауызша жне жазбаша; жаттыу); зертхана сабаы; тжірибе сабаы; экскурсия сабаы; семинар сабаы.

орыту жне пысытау сабатары негізгі екі дидактикалы міндетті шешуге баытталан:

1)Оушыларды теориялы білім дегейлерін крсетеді.

2)Бадарламаны зекті мселелерін мегеруде танымды ызметке атысты дістерді олдануын брыны мегерген білімні маызын ашу амалдарын, барлы бадарлама бойынша ткен материалдарды оушыларды игерудегі біліктілік, икем жне абілеттілігін тексеру.

 

 

Мны зі тосанды, жарты жылды жне оу жылында жргізіледі.

орыту жне пысытау сабатарында барлы негізгі сабатар жйесі арастырылады. Арнаулы тілетін саба сайын малім сратарды белгілеп, айталау мселесін айындап, алдын ала оу кздерін креетіп, ажетті тстарын дрісте келтіріп,оушыларды білімін толыгыру шін сыныптан тыс жмыстар беріп, топты жеке кеестер жргізіп, здігінен жмыс жргізуге ммкіндік жасайды. Аралас саба — мектеп тжірибесіиде ке таралан трі. Мнда жоарыда берілген барлы сабаты трлерінде кездесетін дидактикалы міндеттер шешіледі. Аралас сабаты (белгісі й тапсырмасын срау, жаа сабаты тсіндіру). Бл сабаты дістемелік рылымын райтын негізгі элементтер болып мыналар жатады:

—оушыларды сабаа йымдастыру;

—оушыларды біліктілігін тексеру, мегерген білімдеріні терендігі мен тратылыын бекітіп, алдаы тетін сабаты зектілігін зерттей білу ызметіні тсілдерін ширату;

—малімні жаа сабаты руы жне окушыларды оу ебегін саналы мегеруіне ыайлап йымдастыру;

—материалды алашы кезеде бекіту жне оушыларды біліктілігі мен дады, абілетін тжірибеде йымдастыру;

—йге тапсырма беру, оны орындалуына нсау жасау;

—сабаа балл ою шін орытындыны шыару, кейбір сабаты барысында оушылара жеке баа ою.

Аралас сабаты жіктемемен берген кіші рылымыны дістемелік бліктері оыту ситуациясыны жадайына баынышты болып келеді жне малімні педагогтік шеберлігі сер етіп, кбінесе бірінен-біріне тжірибесі -ауысып отырады, сабагы кейбір рет тртібін згертеді, мны зі р малімні танымды рдісін йымдастыру тсіліне туелді. Мндай жадайда саба рылымы отайлы, жеіл болып малім з жмысын жауапты арайды.

XX асырды 70-жылдарында отанды мектепте оу-шыларды сабаа енжарлыы байалып, оуа деген ызыушылы лшынысы тмендеді. Бл зекті де ткір мселеге тжірибелі малімдер назар аударып, сабаты

 

 

стандартты емес трлерін ткізуді жн крді, мндаы басты масат - оушыларды білімге деген лшыныстыын тратандыру еді. Стандартты емес саба

- оу сабаын шыармашылы дрежеде растыру, яни

ол дстрдегідей емес болып келеді. Бірнеше емес

сабатарды трлерін атап туге болады: іскерлік сабаы,

консультация сабаы, компьютер сабаы, оушыларды

ткізуімен йымдасан саба, сына сабаы, пнаралы

сабаы, экскурсия сабаы жне зара оыту сабаы,

бинарлы саба, шыармашылы саба, рлде ойнау

сабаы, аиат іздеу сабаы. азіргі мектепте сыныпты

- саба жйесімен оыту сабаты кп ырлылыы мен

ртрлілігі жаынан ерекшеленеді. Малімні бл іс-

рекеттегі ебегіні орытындысы - сабатарды ішінара

логикалы жйесіні штастыын дйектілікпен табу жне

оушыларды здігінен білімін орландыра білуіне

ынталандыру, оны интеллектуалды ебекке бейімделуіне

жадай туызу, ылыми ебегін жас ерекшелігіне сай етіп

йымдастыра алуына нсау беру.

Сабата оушыларды оу ызметін йымдастыру.

Сабата оушыны оу ызметін йымдастыру бл оушы мен малімні сырттай йлесімді ызметі, оны зі белгілі бір рет пен тртіп талабынан рылады. Мынандай баыттара блінеді: фронтальды - малімні барлы оушыларды жеке жне здік жмысын басаруы, жеке - здік жмыс р оушыны жне топты іс-рекеті, оушыларды топты жне жпты ызметі. Малімні оу ызметін фронтальді йымдастыруы барлы оушыларды іс-рекетіні бірлікте болуын басару, яни барлы оушылар бірдей тапсырманы орындайды, жмыс бріне орта, барлы сынып талылайды, нтижені салыстырады, жинатайды. Бл тсіл оушылар мен стаз арасындаы сенімді ныайтып, жымды сезімді трбиелейді, пікірлерді талылауы ширайды, басаны ойын, зіні ой-тйіндерімен салыстырады, ателерін табуа жаттыады. Малімге ойылатын басты талап оушыларды ішінен е тиімді ой-тжырымды дл таба білуі, оны алдын ала болжауы, оу ситуациясын туызуы, сабаты міндеттеріне жауап іздеуі; барлы айтысы келген ынталы оушыны

 

ыыласпен тыдауы, оны мдени трыда олдауы, мнымен бірге ажетті сттерде тзетулер енгізуі, р оушыны ммкіндігіне жол ашу.

Фронтальды оытуды йымдастыру проблемалы, апаратты жне тсіндірмелі иллюстративті мазмнда жне репродуктивті жне шыармашылы тапсырмалармен келуі ммкін. Мнда шыармашылы негізге рылан тапсырма бірнеше шаын тапсырмалара блінеді, жмысты бл трі барлы оушыларды белсенділікпен іс-рекетте болуына жадай туызады. Біра, сабаты бл трінде кптеген кемшіліктер бар, жмыс барысында оушылар р трлі дегейде з ммкіндігіне арай білімін арттыра алмайды, бріні білімі бір млшерде ошауланбайды, сіресе, нашар лгеретін оушыа малімні кмегі немі ажет болса, ал абілеті те жоары оушыда уаыт арты алады.

Сол себепті сабаты тиімділігін арттыру шін сабатан баса трлері де пайдалану керек.

Жеке жмысты йымдастыру сабаында р оушыны здік іс-рекеті ескеріліп, оан арнаулы зірліктер жасалып, оу ммкіндіктері алдын ала есепке алынады: дебиеттермен, анытамалармен, энциклопедиямен жмыс міндетін шешу, шыарма зірлеу, реферат жазу.

Жеке жмысты йымдастыру барысында екі трлі тапсырма орындалады: жеке жне жекелендіру. Біріншісіні ерекшелігі ол: оушы алдымен барлы сыныпа берілген тапсырманы орындайды, баса оушымен арым-атынаса тспейді, біра жмыс арыны бріне бірдей. Екіншісіні ерекшелігі, ол оушы арнаулы тапсырманы орындауда зіні танымды-оу-іс-рекетін млшерлейді, атап айтса, р оушы зіні оу ызметіні режиміне орай жмыс арынын белгілейді. Жеке жмысты сабаты барлы кезедерінде жргізу тиімді жне оны бекітіп отыру кзделеді, мны зі оушыны брын мегерген білім-дерін, абілетін, дадысын жетілдіріп отыруына ыпалы зор, сол секілді баылау шін зерттеу дісін мегеруге жол ашады. Сабаты бл трі оушыларды здік іс-рекетін трбиелейді, жинаылыа, шырлыа, зіні масатын айындауа таба білуге баыттайды, біра бл сабата оушыларды арым-атынасы шектеулі, оны жымды жмысты трімен

 

 

 

толытыруа, топты жмыс йымдастыруа болады.

Топты жмысты оушыларды оу ебегін йымдастыру негізінде руа мыналар жатады:

-оу міндетін анытау шін сынып екі топа блінеді;

-р топ тапсырма орындайды (не бірдей, не саралап, даралап берілген), ол топ ішінен блініп шыан топбасымен немесе малімні басаруымен теді;

-топты енгізген жаалыына орай тапсырмалар іріктеледі;

-топты рамы сабаты мазмнына арай згереді; е жоары дегейдегі оушыны ммкіндігін ескеру арастырылады;

-топты жне рамны р трлі дегейлікке орай окушыларды ауымдасты рамы срыпталады жне мны зі оушылара байланысты.

Сабаты топты жмыс трінде оушы саны кбейеді жне жеке жмыс барысында оушыа не топ басшысыны, не малімні кмегі ажет болып отырады (фронтальды жне жеке жмыс кезінде малімні окушыа кмек беруі иындай тседі, сондытан олар жеке жмыса кшкенге дейін кезек ктуге мжбр).

Топты жмыс практикалы жмыстарды, зертханалы жне жаратылыстану ылыми таырыптардаы практикалы жмыстарды, сондай-а шет тілдерді мегеруде, ауыз екі сйлеуде тілді дамыту баытында жне ебек сабатарын ткізгенде те тиімді. Жмысты бл трінде жымды талылау олданыла отырып, зара кеес беріп, лшемдік параметрлері крделеніп, здік жмыс тиімділігі жаынан брыныа араанда жасара тседі.

рбір арастырылан оыту ызметін йымдастыру трлері оушыларды саба барысындаы зіне тн оу-трбиелік міндеттерді жетілдіре тседі. Олар зара, бірін-бірі толытырып, дрыс рылан сабаты жасы нтижесін крсетеді.

Малімні сабаа дайындыы. Малімні сабаа дайындыы зара байланысты екі кезенен трады: сабатарды таырып бойынша жоспарлау жне осы жоспарлауды рбір сабаа сйкес натыландыру, рбір жеке сабаты жоспарын тере ойластыру мен растыру.

 

 

 

Таырыпты жоспарлау оу бадарламасыны белгілі бір таырыбы немесе тарауы бойынша тілетін сабатар мен сабатан тыс оу жйесіндегі оыту-трбиелік рдісі білім беру, дамыту жне трбие беру ызметтерін іске асыруыны олайлы жолдарын анытау шін ажет. Бл жйеге, негізгі дидактикалы масатына байланысты, сабаты р алуан трпаты жне трлерімен оса оушыларды сыныптан тыс жне оудан тыс жмыстарыны баса трлері да кіреді. Таырыпты жоспарлауды ойдаыдай іске асырылуы, кбінесе, малімні оушылар нені білулері керек, т.б. деген сияты мселелерді аншалыты тере ойластыранына байланысты болып келеді. Сондытан малім таырыпты жоспарлауды пнні оу бадарламасымен, білім беру стандарттарымен мият танысудан, пнді оыту кезіндегі жне берілген таырып бойынша дидактикалы міндеттерді шешудегі негізгі трбиелік масаттарды жне оушыларды дамыту масат-тарын анытаудан бастауы ажет.

Бір сабаты жоспарлау-малімні тиянаты бір сабаа дайындыы, яни сабаты жоспарлау, таырыпты жоспарлауды рбір жеке сабаа сйкес натыландыру, сабаты негізгі мазмны мен баыты аныталаннан кейін сабаты жоспары мен ысаша мазмнын тере ойластыру мен растыру. Саба жоспары малімні жмыс тжірибесіне, білімдарлыына, педагогикалы шеберлігіні дегейіне арамастан, рбір малім шін ажет. Сабаты жоспары, таырыпты жоспар, бадарлама мазмны негізінде, малімні оушыларды жне оларды дайынды дегейін білуіні негізінде растырылады. Сабаты жоспарлауда жне оны ткізу технологияларын дайындауда екі зара байланысты бліктер бар: саба масатын, оны рбір адамын тере ойластыру; арнайы дптерге саба жоспарын белгілі бір трде жазып алу.

Сабаты масаты бадарлама материалыны мазмны негізінде, мектепті материалды базасыны жне оушыларды белгілі бір оу жадайына сйкес йымдастыруа болатын оу материалымен жмысыны мазмны негізінде аныталады. Сабаа дайындалуды бл блімінде малім болаша сабаты ту барысын болжайды, оны ой-санасынан ткізіп, зіні

 

 

 

оушылармен бірлесіп жасайтын іс-рекеттеріні зіндік бір сценарийін дайындайды. зіні жне оушыларды сабатаы рекеттеріні негізгі мазмны мен баыттылыын анытааннан кейін барып малім оушылар мегеруге тиісті ажет жне жеткілікті материалды тадайды, сабата талданатын жаа тсініктерді енгізуді жйелілігін анытайды. Малім оушыларды белсенділігін арттыратын ызыты материалды тадайды, оан оушыларды назарын жалпылама сратар, есептер арылы аудартады, сабаты рылысын алдаы жмысты клеміне арай алдын ала анытайды.

Сонымен малімні сабаа дайындыы дегеніміз -тек оу материалыны тиянаты талдауы, оны оып білу кезендеріне сйкес растыруы ана емес, сонымен атар оушыларды осы материалмен жмысы кезінде пайда болуы ммкін сратары, жауаптары, пайымдаулары - оны абылдауы, тсінуі, т.б. Сабаты осындай алдын ала талдамасы нерлым тиянаты жасалса, саба ткізу барысында кездейсо жадайлара тап болу ммкіндігі бірттас педагогикалы процесте сол рлым аз болады.

Осындай мият талдаудан кейін жне сабаты рылысын тиянаты ойластыраннан кейін малім сабаты жоспарын жасайды. Сабаты конспектісі, сіресе жас малімдер шін, толы жне жан-жаты жасалады. Мндай конспект малімге тек бір сыныптаы ана емес, сонымен бірге барлы параллель сыныптардаы жмысы кезінде де ажет болады.

Алайда, сабаты ойдаыдай туі тек малімні мият дайындыына ана емес, сонымен атар оны оушыларды алдаы сабатаы жмыса зірлеуіне жне оушыларды здеріні сабаа деген психологиялы дайындыына байланысты. Ол шін оушыларды келер сабатаы жмыс жоспарымен таныстырып, оларды оулыты немесе деби шыарманы жекелетен тараулары мен таырыптарымен алдын ала таныстыруа баыттап, жаа материалды мегеруге септігін тигізетін баылау мен крделі емес сынатар ткізу ажет.

Сабаты жоспарында сабаты таырыбы, саба ткізілетін сынып блмесі жне дидактикалы міндеттері натыланан сабаты масаты, сабата тілетін материалды ысаша

 

 

 

мазмны, оны міндеттері крініс табады. Сондай-а, сабаа атысатын окушыларды зара атынасын йымдастыру, оушыларды оу-танымдык ызметін дамытатын тапсырмалар, білім беру дістері мен дидактикалы діс-тсілдері аныталады. Тапсырмалар арылы ала ойылан міндеттерге арай, сл ол міндеттерді орындау барысында бан дейінгі алан білімдері толытырылады, жаа ылыми тсініктер жне білім жолындаы кездесетін р трлі жадайларда олданыла алатын рекеттерді тсілдері алыптасады, оушыларды оу рекетін баылау мен тзету жзеге асады, олар білімсіздіктен білімге, епсіздіктен біліктілікке арай адам жасайды.

Сабаты сапасы мен нтижелі туі, кбінесе, малімні зіні жне басаларды жетістіктері мен ателерін дрыс талдай алуына байланысты. з жмысына талдауды саба ткізе салысымен жне келесі сабагы алдында, яни сабаты конспектісіні негізі дайын болан кезде жргізу тиімді. Бндай жадайда малім ткен сабагы нтижелеріне сйене отырып, келесі сабаа дайындыы кезінде осыны барлыы ескерілуін ойластырады. зін-зі баалау ткен сабаты талдауына негізделеді, яни малім жасаан жоспарын таы айтара талдап, стсіздіктеріні себебін табуа тырысып, дидактикалы трыдан тымды тстарын кайталауа тырысады.

Осылайша, азіргі уаытта да саба оушыларды мектепте білім алуын йымдастыру тріні е негізгісі болып ала береді. Сабаты нтижелілігі малімні дайынды дегейіне, оушыларды оу-танымды рекетін йымдастыра алуына жне ол оу рекетті нтижесін болжай алуына байланысты.

 

зін-зі баылауа арналан сратар:

 

1.Оу жмысыны трлері андай белгілермен сипатталады? "Білім беруді йымдастыру трлері" деген ыма анытама берііз.

2.Мектеп дамуыны тарихында білім беруді , йымдастыруды андай негізгі трлері алыптасты?

3.Білім беруді йымдастыруды сыныпты-сабаты жйесі андай ерекшеліктерімен сипатталады?

 

4.Сабаа ойылатын азіргі талаптар андай?

5. Сабаа ойылатын дидактикалы талаптарды мні неде?

6.Саба стінде педагогикалы рдісті андай білімділік-трбиелік, дамытушылы жне білім беру ызметтері жзеге асады?

7.Сабаты негізгі трлерін, сондай-а оытуды баса да трлері мен оларды рылысын суреттеп берііз.

8.Білім, білік, дадыны баылау мен тзету сабаыны рылысын жасаыз.

9.Аралас сабатарды мні мен рылымына анытама

берііз.

10.Сабаты ткізу барысында оушыларды дамыту мен трбиелеу жмыстарын жзеге асыру аншалыты ажет?

11.азіргі уаытта мектептерде сабатарды андай жаа трлері олданылады?

12.Малімні сабаа дайындыыны негізгі жмыстарын анытаыз.

13.Оытуды йымдастыруды осымша трлерін атаыз.

14.Оушыларды лгерімін баылауыны трлерін атаыз.

15.Білімді тексеру, дидактикалы тест, білімді баалау, лгермеушілік деген сияты тсініктерге анытама берііз.

16.Оудаы стсіздіктерді себебін тсіндірііз жне оларды болдырмауды діс-тсілдерін сипаттаыз.