З бетімен жмыс істеуге арналан тапсырмалар
1.Малімні сабата оу-танымды іс-рекетті йымдастыруда оыту дістеріы тадауын жазбаша трде длелдеіз.
2.Малімні кнделікті оу жмысында тымды дістерді пайдалануын негізде.
3.Оыту дістеріне жіктеме бергенде ртрлі салыстырма баа берііз.
4.Шет елдерді орта мектепте олданатын дістеріні схемасын келтірііз.
5.Наты бір таырыпта оыту дісіне мысал келтірііз.
6.Оушыларды танымды ммкіншілігіне арай видео материал арылы малімні шыармашылы ізденімпаздыыны ерекшелігін крсетііз.
Рефератты таырыптар
1.Оыту дістерін іріктеу малімні педагогикалы шеберлігімен негізделеді.
2.Дарынды балаларды оытуды проблемасы.
3.лгермеушілікті жолын болдырмау.
4.Трбиесі кем балаларды диагностикасы жне оуда олара кмектесу шаралары.
5.Оушыларды сабата артта алдырмауды психо-педагогикалы баыттары.
6.Сабата малімні оыту іс-рекеті жне оушыларды белсенді танымды жмысы.
7.Оушыларды здігінен орындайтын жмыстарына педагогикалы басшылы.
8.Малімні оыту дістерін шыармашылы трде тадауы.
Оушыларды жымды танымды іс-рекеттеріні йымдастырушылы-педагогикалы негіздері
Масаты:жеке тлалы . дамыту шін педагогикалы процеске атысушыларды зара рекеттестіруді маызды ралы ретінде жымды танымды іс-рекеттерді йымдастыруды ажетілігін негіздеу.
Міндеттері:
а)арама-айшылытарды рлін крсету жне жеке тланы дамытуды озаушы кші ретінде оларды шешуді механизмі.
)жымды танымды іс-рекеттерді мнін ашып-крсету.
б)Жмысты негізгі трлеріне, жымды танымды іс-рекеттерді элементтеріне сипаттама беру.
в)Мектеп оушыларыны тлалы асиеттерін дамыту шін малімні жымды танымды іс-рекеті жне оны технологиясын жніндегі білімді мегерулеріні маыздылыын длелдеу.
Жоспар
1.жымды танымды іс-рекеттер жнінде тсінік.
2.Оу белсенді топтарыны жмысы.
3.Топты жмыстарды йымдастыру.
Негізгі ымдар:дамыту, арама-айшылы, дамытуды озаушы кштері, біріккен іс-рекет, жымды танымды іс-рекет, ынтымагасты, жптар, топты жмыс, кеес беруші, ассистент, оамды байау.
Пнаралы байланыстар:философия, психология, педагогика тарихы, леуметтану.
жымды танымды іс-рекеттер жнінде тсінік. Диалектиканы арама-айшылытарды бірлігі мен кресі деп аталатын заына сйкес кез келген нрсені, кбылыс, процесс арама-арсы, бірін-бірі жоа шыару жне бір мезгілді зара шарттасты сияты зара арым-атынаста болатын арама-арсы жатарды арама-айшылыты бірлігі болып табылады. Белгілі бір кбылысты, нрсені дамыту процесінде соында крес арылы шешілетін арама-айшылытарды кшеюіне кеп соатын арама-арсылытарды арасында сйкессіз элементтер пайда болады. Олай болса, дамытуды озаушы кші де, озалыс кзі де арама-айшылы.
Окушыларды танымды іс-рекеті адамды танымны ртрлілігі жне оыту процесіні арама-айшылытарымен байланыста болатын зіні жеке арама-айшылытарымен сипатталады. Практик малімдер оу процесінде арама-айшылытарды таза интуитивті трде туызады. Олар бл арама-айшылытарды оушылара білімді мегерту
барысындаы иыншылы ретінде абылдайды. Белгілі дидакт М.А.Данилов оу процесінде объективті трде пайда болатын жне оны басты озаушы кші болып табылатын жетекші арама-айшылыты алашыларды бірі болып анытады. Бл оыту барысында ала ойылатын оу жне практикалы міндеттері мен білім, білік жне аыл-ой дамуыны дегейіні арасындаы арама-кайшылы. Сонымен бірге, ол арама-айшылыты, озаушы кшті алыптсауыны шешуші шарты болып оушыны зіні санасында ішкі сипата ие болатын жне оан иыншылы ретінде танылатын арама-айшылыты алыптасуы болып табылады.
Осы крсетілген арама-айшылыты шешуді мні рбір балаа оршаан ортаны танып-білуіне, зіні тлалы ресурстарын іске асыруына, зін-зі танытуына кмектесуде. Сондытан малім оушыны оу барысында туындаан иыншытарды, кедергілерді жоюа саналы трде мтылдыра отырып осы арама-айшылыктарды шешуді сйкес тсілдерін айындауда жне оларды олдана білуде жетекші рл атарады.
Баса да леуметтік ауымдастытар жйесіне оушыларды араласуы, олармен рекеттесуі, дербестенуі оу-трбие процесінде жзеге асырылады. Микро жйе ретінде оушы зіні алыптасуында зіндік дамуыны арама-айшылытарына кездесіп отырады. Алайда, зіні ішкі дниесінде андай да арама-айшылы з шешімін табуы ммкін емес (Э.В.Илентков). арама-айшылы "оушы (адам)" жйесінде пайда болып "адам-адам" жйесінде, яни педагогикалы процеске атысушыларды зара рекеттесуі арылы шешіледі. Оу-трбие процесі жадайында оны негізгі арама-айшылытарын оушыларды оу-танымды біліктерге йрету арылы шешу иыншылытарды, кедергілерді жою шін оушылара малім кмегі мен рбылармен арым-атынас жасау ажет боландытан малімні з оушыларымен, ал оушылар бір-бірімен ынтыматастыта болуын талап етеді. Сонымен бірге оушыны зін-зі баалау мен баса да тлалы асиеттеріні тиімді алыптасуы жне оны толыанды дамуы шін мндай зара рекеттестік те ажет. Осылайша іс-рекет пен танымны субъекті болып табылатын микро жйе ретінде
тланы дамуыны арама-айшылытарын шешу ажеттігі оу процесін оан атысушыларды арым-атынас, зара рекеттестігі жне ынтыматастыы ретінде йымдастыруды ажет етеді.
Оу процесіні субъектілеріні арым-атынасы мен зара рекеттестігіиі феномені педагогикалы дебиеттерде жне мектеп тжірибесінде жымды танымды іс-рекет рстінде тсініледі. Бл мселелрді теориялы діс-тсілдері Н.К.Крупская ебектерінде арастырылан. Ал педагогикалы процесті оудан тыс блігі жадайында оушылармен жымды жмыс жргізу дістемесін Н.К.Крупская, П.П.Блонский, А.С.Макаренко жасаан.
азіргі педагогикальг дебиеттерде жымды жмыс ымын кп жадайда фронтальды жмыс ымымен атар ояды. Кбінесе оушыларды жаа оу материалдарына деген белсенді танымды атынастарын жне соны негізінде пайда болатын оушылар арасындаы жаын арым-атынас, жалпы лгерім бойынша жргізілетін жмыстар, интеллектуалды ндылытармен алмасу ммкіндіктері, салыстырулар, жасалатын арым-атынасты зерделенетін объектілері трысындаы ртрлі имыл бірлігі сияты белгілері бар жмыстарды жымды жмыстара жатызады. Жалпы жымды танымды іс-рекеттерді мні малімні жетекшілігімен оу процесін ынтыматастыпен, арым-атынаспен байытуда.
жымды танымды іс-рекеттер - леуметтік тжірибені игерудегі, з ммкіндіктерін жзеге асырудаы, зіндік танымды ажеттіліктерін іске асырудаы иындытарды жее отырып тжірибе жинатау, бірлесе ебек ету, арым-атынас жасау біліктеріне ие болу сияты субъект позицияларын алыптастыру ммкіндігімен рбір оушыны амтамасыз ететіндей малім йымдастыран білімдік диалогты барысындаы оушыларды біріккен іс-рекеті.
Оушыларды жымды танымды іс-рекеттеріні оушыларды тлалык асиеттерін дамытуа жетелейтін оу процесіні арама-айшылытарын шешу шін ммкіндіктері мол. Бл жнінде Т.Е.Конникованы жне оны шкірттеріні мектептерде жргізілген зерттеу жмыстарыны нтижелерінде крініс тапан. Бл
зерттеулер саба барысында оушыларды тлалы касиеттерін дамытуа кмектесетін жымды танымды іс-рекеттерді мол ммкіндіктерін крсетіп берді. жымды іс-рекеттер барысында оушыларда мегертілетін материалдарды клемі артып, оларды тере тсінулеріне ммкіндік жасалады. А.Синицкая зерттеулері жасспірім балалармен жргізілетін біріккен жмыстарды сапасы жеке жргізілетін жмыстара араанда жоары, яни сабатарда деттегідей жеке жргзілетін жмыстар барысында оу материалыны 60-70%-і, ал оушыларды зара рекеттесуі арылы 89%-і мегертіледі. Сапалы йымдастырылан жымды оку іс-рекеті з бетінше ойлауды дамыту шін барынша олайлы жадай жасайды. Мндай тжырымды Л.А.Ростовецкая зі жргізген эксперименттік жмыстарыны нтижесінде жасаан. Зерттеушілер жымды оу іс-рекеттерін йымдастыруды ммкіндіктерін іске асыруды жоары сатысы бірін-бірі оыту екендігін айындады, йткені ол оушылара оу барысында белсенділік жне ізденімпазды танытуа ммкіндік туызады.
Сонымен бірге жеке, фронтальды оытуа араанда оушыларды есептер шыару, жаттыулар орындау барысында кштерін біріктіруі ымдарды, біліктерді жне дадыларды алыптасыртуа оу уаыты аз жмсалады. азіргі уаытта кооперация атынастары мен ойды интелектуалды рылымыны мазмныны арасында ішкі байланысты бар екендігі длелденіп отыр. Оушыларды зара рекеттестігін йымдастыру нтижесінде дстрлі оыту барысында кездесетін кейбір иыншылытар азаюда. Бл саба стінде жмыс істемейтіндерді, й тапсырмасын орындамайтындарды азаюымен жне керісінше оушыларды танымды белсенділіктеріні, шыармашылы ізденімпаздытарыны артуынан байалады.
жымды танымдык іс-рекеттер белгілі бір дрежеде оу материалдарын мегеруі, оу барысындаы "осал жерлер" жнінде оушыдан кері апараттарды жедел алу сияты зекті дидактикалы проблемаларды шешуге ммкіндік жасайды; оушыны тлалы асиеттерін з мнінде дамыту шін маызды шарт болып табылатын арым-атынасты жетіспеушілігін азайтады.
жымды танымды іс-рекеттер оытуды трбиеле, жаына тиімділігін арттырады, тла аралы атынастарды алыптастыруа о сер етеді, сыныпта олайлы жадай орнатуа жне жымды психологияны алыптасуына кмектеседі. Оушыларда жымды жмыстар барысында жолдасты, досты жне жымды сезімдер алыптасады. Сабатарда жыммен орындалатын жмыстарды жргізу адамгершілікті оды атынастар бойынша тжірибе жинатауа ммкіндік жасап, оамды баыттылы пен шыармашылы даралауды бірлігінде оларды алыптастыруа ммкіндік жасайды.
Оушыларды жымды танымды іс-рекеттеріні ммкіндіктері оларды жеке ана емес жымды жетістіктерге жетуге мтылу трысында жымды оу ебегіні біліктерін мегертуде, жаа лыты позицияны руда байалады, оуды лыты маынасын тередетеді, оуа жеген жауапкершілікті атынасты алыптастырады. Бл оушыларды жымды танымды іс-рекеттеріні ммкіндіктеріні ауымыны кедігін крсетеді. Саба барысында оу жмыстарын осылайша йымдастыру оушыларды бір-бірімен араласуына, жадай жасайды, оушыларды оу ебектеріні німділігін арттырады, жымны жне ондаы рбір оушыны субъекті позициясыны алыптасуына кмектеседі.
жымды танымды іс-рекет тланы дамыту барысында пайда болатын арама-айшылытарды шешуді барысынша бара-бар ралы болып табылады, яни іс-рекетті з бетімен реттеу механизмі жне кері байланыс табысты алыптасады, тымды арым-атынаспен, зін-зі баалаумен сйкес келетін олайлы социометриялы статус алыптастыру шін жадай жасалады.
Оу-танымды іс-рекеттерді ерекшеліктерін ескере отырып, тмендегідей жымды танымды іс-рекетті, зіндік жне біріккен іс-рекеттерді тмендегідей белгілерін крсетуге болады:
—бірыай масатты, жалпы мотивті болуы, оушыны оамды маызды масата жету шін жым мшелеріні барлыыны кшіні біріктірілуіні ажеттігін тсінуі;
-жымны рбір мшесіні білімді, білікті жне дадыларды мегерулерін амтамасыз ететін жмыстар мен ызметтерді оушылара тиімді блініп берілуі;
—іс-рекеттер барысында оушылар арасында зара жауапкершілікті жне туелділікті пайда болуы;
—бірігіп жмыс істеу барысында оушыларды іс-рекеттерін басаруды, оушыларды, жым мшелеріні здеріні де кей жадайда баылау жасауларыны ажеттігі;
-бірыай кеістікті болуы жне жымны барлы мшелеріні жеке іс-рекеттеріні бір уаытта жзеге асырылуы;
-жалпы нтижелерді болуы.
Алайда кнделікті тжірибеде жымды танымды іс-рекеттерді барлы белгілері рашанда бірден крініс табуы ммкін емес. жымды жмыс жымдыты ртрлі дрежесіне ие болады, яни жмыс барысына атысушыларды арасындаы арым-атынасты зіндік сипаты мен р алуандыы байалады.
Оу белсенді топтарыны жмысы. жымды танымды іс-рекет сабата жне сабатан тыс уаытта олданылатьш жмыс трлеріні жйесі болуы ммкін. жымды оу рекетіні тлаа сол тланы зіні белсенділігіне арай сер етуі ммкін, яни жымды танымды іс-рекет оушыны белсенділігін талап етеді. Оушыларды басым кпшілігі белсенділік танытуы шін танымды іс-рекет барысында алыптасатын белсенді оу рекеттеріне сйену ажет.
Белсенді топтар жмысын ассистенттерді, кеесшілерді, ебекті ылыми йымдастыруды мектебін рудан бастау керек, ал мшелерін тадау белсенділерді, оу жымыны, малімні алауы бойынша жргізіледі. Сонымен бірге оу белсенді тобыны ызметін оу ісіні мегерушісі басарады жне ол беделді, зіндік маызы бар топ болуы керек, оны жргізген жмыстарыны барысы семинарларда, мектептік орытынды конференцияларда тындалып отыруы ажет.
Мектепте оу белсенді топтарыны мшелеріні саныны артуы кабинеттерді жмыстарын айта арауды талап етеді. Оу кабинеті наты пн бойынша сабата жне сабатан тыс уаытта жргізілетін жмыстарды орталыы болуы керек. Бл орталыты иесі оушыларды зі.
Малім жетекшілігімен кабинет кеесі мшелеріні атысуымен крнекі ралдар, сабатарда берілетін тапсырмалар, баылау карточкалары, таратылатын дидактикалы материалдар, таырыптар бойынша папкалар мен альбомдар жне кабинетте бар диафильмдерді, дебиеттерді, папкаларды, крнекі ралдарды картотекасы дайындалады. Бл. оу белсенді тобыны мшесіне, оны ішінде ассистентке аз ана уаытты ішінде сабаа ажетті материалдарды дайындауына ммкіндік жасайды.
Оу белсенді тобыны мшелерінін ішінде оушыларды ішінен тадалатын ассистент, кеесші, лаборант, кітапханашы, безендіруші, шаруашылыты жргізуші маызды рл атарады. Оларды райсысыны атаратын белгілі бір ызметі бар. Мысалы, безендіруші малімге крнекі ралдар (кестелер, графиктер, диаграммалар жне т.б,) дайындауа, оу стенділерін, оу кабинеттерін безендіруге, апараттандырушымен бірге бюллетендер, апараттар паратарын шыаруа кмектеседі; лаборант лабораториялы, практикалы сабатарды ткізуге ажетті техникалы рал-жабдытарды дайындайды, тжірибелерді крсетуге кмектеседі жне т.с.с; кітапханашы мектеп кітапханашысымен бірігіп пн бойынша жаа ызыты дебиеттерге шолу дайындайды, крмелер йымдастырады, пн бойынша ызыты материалдар жинайды, мектеп кітапханасында жне оу кабинеттеріндегі дебиеттер бойынша картотека жасайды.
Оушыларды біріккен оу іс-рекетін йымдастыруда ассистенттер мне кеесшілер маызды рл атарады. Ассистенттер крнекі ралдар, дидактикалы материалдар дайындайды, малім мен оушыларды жмыс орындарыны дайындыын тексереді жне т.с.с
Кеесші-пн бойынша (тіпті жеке таырып бойынша) жасы лгерім крсетуші оушы ол з сыныптастарыны оуларына кмектеседі. Ол детте бір жыла ана бекітіледі; олар таырып бойынша, баса оушылара араанда брын орындалан белгілі бір тапсырма бойынша кеесші таайындалуы ммкін. Негізгі кеесшіні оушыны жеке келісімімен, малімдерді малдауымен, сыныпты жымны сынысымен оу комитеті
(немесе баса мектепте жмыс істейтін баса да зін-зі басару органдары) таайындайды. Оны міндеттері-тсіндіруші ызметін атару, оушыны немесе топты білімін баылау жне тексеру, сондай-а ртрлі оу тапсырмаларын орындалуыны дрыстыын тексеру. Малімні берген тапсырмасын белгілеу шін арнайы дптер арналады жне сабатаы жмыстар бойынша, таырып бойынша есепке алу карточкасы жасалады жне т. б. Кеесші жмыстары сабата жне сабатан тыс уаытта да жргізілуі тиіс.
Наты бір таырып бойынша да кеесшіні жмысын йымдастыруа болдаы. Оны жмысын саба стінде белгілі бір тапсырманы з уаытынан брын тиянаты орындаан оушы да йымдастыра алады. Малім оан жмыс тексерілуі тиіс жне белгілі бір кмек крсетілуі тиіс оушыны аты-жні жазылан карточканы береді. Кеесші рбысыны орындаан тапсырмасын тексеріп, ол жнінде карточкаа белгі ойып, оны малімге ткізеді. Осылайша бір сабата белгілі бір таырыпты жасы мегерген бірнеше кеесші болуы ммкін. Саба соында малім міндетті трде кеесшілерді немесе белгілі бір таырып бойынша кеесшілерді жмыстарыны сапасы жне ойылан баалар жнінде тсінік береді.
ртрлі мектептерде белсенді оу топтарыны озалысы, рылымы, йымдастырушылы ызметіні танымды іс-рекеттеріні барысына, сыныпты, мектептік жымдарды йымшылдытарына, белсенді топтарды жмыс істеу формаларына арай кптеген варианттары бар. Біра жымды оу іс-рекеттері барысында андай да белсенді топ болмасын белгілі бір педагогикалы талаптарды орындаанда белгілі бір жетістікке жетеді. Сондай талаптарды бірі олардащ жмысына міндетті трде малімні педагогикалы трыда жетекшілік етуі. Сонымен бірге белсенді оушылар малімні сенімді кмекшілері бола отырып белсенді оу топтарыны сенімді мшелері екендіктерін крсетуі керек; белсенді оу топтарыны жмысы балаларды оамды йымдарыны жетекшілігімен жргізілуі тиіс; зара баынушылы принципі саталуы тиіс.
Топты жмыстарды йымдастыру. жымды танымды іс-рекеттерді ртрлі формаларын мен трлері жйесінде топты
жмыс жне оны ртрлілігі маызды орын алады. Топты жмыс зіні барлы белгілері крініс табатын оу ынтыматастыыны идеалды моделі болып табылады. Топты жмыстарды пайдасы мен оны тиімділігі бойынша зерттеулер ртрлі баытта жргізілуде. Психологтар тланы жетілуі шін топты жмыстар олайлы жадай туызатын ашып крсетеді. Педагогтар
оытуда топты жмыстарды атаратын рлін арастырады. Оларды ойынша, топты жмыс оыту процесін байыта тседі, оу жмыстарын даралауа жол ашады, йткені рбір оушыны леуеттік ммкіндіктері мен абілеттерін шыармашылыты трде крсетуіне жадай жасайды проблемалы оытуда, тланы когнитивті дамытуда баалы, дидактикалы жне трбиелеік
міндеттерді шешуге кмектеседі.
Педагогикалы дебиеттерде сабатарда оушыларды оу іс-рекеттерін йымдастыруды фронтальды, топты, даралау тсідеріні бірыай анытамасы жо. Мысалы, дстрлі дидактика топты жмысты негізінен, оушыларды бірнеше тобы ртрлі иындытаы тапсырмаларды клемі орындалатын ебекке йрету, политехникалы білім беру жне практикалы дадыларды игерту сиягы мселелерін шешу немесе оыту даралау масатында лабораторияларда, оу шеберханаларында, мектеп жанындаы участоктерде жргізілетін жмыстармен байланыста арастырады. Баса жадайда оушыларды іс-рекетін йымдастыру формаларын оытуа атысушыларды зара рекеттестігі ретінде арастырады, ал фронтальды жне топты жмыстар жымды принцип бойынша йымдастырылады. Соан байланысты топты жмысты сынып оушыларын 3-8 мшелері бар, оу материалдарымен бірігіп зара жауапкершілікте алдын ала келісілген жоспар мен рет бойынша жмыс істейтін топтара блетін сабагарды йымдастыру формасы ретінде тсіндіруге болады.
Топты жмыстара жптасып жмыс істеуді (р топта екі оушы), малімні тапсырмасымен сабата жптасып хабарлама жасауды, топты сра, кеестік сра жмыстарын жне т.б. жатызуа болады. В.К. Дьяченконы зерттеуі ледерді жаттатуда, жаттыуларды, мысалдар мен есптерді ауызша жне
жазбаша орындатуда, кбейту мен блу кестесін жаттатуда, сратар мен жмыс істетуде жне т.б. жпты жмыстарды яни жпты-жымды жмыстарды тиімді екендігін крсетті.
Топты сабатарды рылымыны классикалы нсасы: шартты трде саба шке блінеді: кіріспе, топты жне орытынды. Сабаты кіріспе блімінде малім мотивті-йымдастырушылы мселелерін шешеді: танымды мселелерді анытайды, жмысты орындалуы Оарысы бойынша тсінк береді, дидактикалы материалдарды таратады, Сабаты келесі блігі рбір топтаы окушыны іс-рекеті йымдастырылады: берілетін тапсырмамен таныстыраннан кейін малім топтарды жмысы жоспарланады, материалдар бліктерге блініп топтара таратылады. рбір оушы зіні тапсырмасын орындааннан кейін, жмыс нтижесі талыланады, тапсырма бойынша жалпы орытынды жасалады. Осы сатыда жымды жне жеке жмыстарды зара Оайланыстылыы, жым мен жеке тланы мддесі мен масаттары талданады, рбір оушыны белсенділік танытулары шін ммкіндік туызылады. Сабаты орытынды блігінде рбір топты жмысы талданады, ойылан міндетті орындалуы, берілген тапсырманы итижелілігі жнінде орытынды жасалады.
Топпен жмыс жргізуді екі трі бар: бірыай топты жмыс жне сараланан топты жмыс. Бірыай топы жмыс барысында барлы топ бірдей тапсырма орындайды, ал сараланан топты жмыс барысында берілген таырып шеберінде ртрлі тапсырмалар орындайды. Трбиелік трыда сараланан топты жмыс ерекше ндылыа ие жне оушыларды жымды танымды іс-рекетіні барлы талаптарыына барынша сйкес келеді.
Топты жмыстарды йымдастыру кптеген проблемаларды шешімімен байланысты. Зерттеушілер (И.Т.Волков, Х.Й.Лийметс, В.Оконь, А.М.Раевский) олара топтар ру, топты жмыстарды нтижелілігіні критерийлерін анытау, оушылара таырып мен тапсырмалар тадау, дидактикалы материалдар дайындау, оу топтарындаы оушыларды здерін здері басаруыны рлі, оларды орналастыру сияты проблемаларды жатызады. Оу пндеріне жасалан талдау топты жмыстар арылы рбір
пнні мегерілу ммкіндігі ртрлі. Сонымен бірге рбір оу пніні топты сабатарда табысты оытылатын таырыптары бар.
Топтарды йымдастыруда мына мселелер басшылыа алынуы тиіс:
—рбір пн бойынша блек топтар рылатындыы, бір пнні шеберінде топты рамы жеке оушыларды ілгері басуын ескере отырып аныталуыны ажеттігі;
-математика, физика, химия, шеттілі пндері бойынша топтар оушыларды білімдеріні, біліктеріні жне дадыларыны дегейіне арай рыланы орынды (гомогенді топтар);
-дебиет, тарих, география пндері бойынша топтар оу жмыстарыны арыны, ртрлі оудан тыс апараттардан хабардарлыы бойынша кл жекеленбейтін оушылардан рыланы орынды;
-оу топтарын жинатауда оушыларды зара арым-атынастары да ескерілуі тиіс.
ртрлі рамды топтарда жмыс істеу тиімділігін алымдар зерделеп, бес оушыдан ралан толтар тиімді болатындыы жнінде тжырым жасады. йткені, 3 оушыны талылау жмыстарын жргізу шін ажетті пікірлері мен сыныстары жеткіліксіз, 4 жне 6 адамнан рылан топтарда жіктелу пайда болады, ал 7 адамнан рылан топта рбір оушыны з пікірін айтуына ммкіндік болмайды.
Топпен орындалатын жмысты тымды йымдастыру шін топтарды орналастыру да маызды мселелерді бірі. Тіпті арапайым кеістіктікке орналастыру да оушыларды зін-зі танытуларына да, оларды зіндік асиеттерін алыптастыруа сер етеді екен. Жекелеп аланда, бір-бірімен атар отыран оушылара араанда бір-біріне арама-арсы отыран оушыларды арасында барынша белсенді байланыс орнайтындыына кз жеткізілді.
Толты сабатарды йымдастыруда кеесшіні сайлау мселесі де маызды, яни балаларды оу іс-рекеттерін йымдастыруда зін-зі басаруды педагогикалы ралдарын пайдалана алу біліктері ажет. Арнайы жргізілген эксперименттер алымдара мынандай орытынды жасауа ммкіндік берді: кеесшіні топты зі малімні жне жоары социометриялы статусы бар
кеесшіні келісімдерін ескере отырып тадауы керек; жадайа байланысты кеесшілер жиі ауыстырылып отыраны дрыс.
Осылайша, танымды мселелерді шешуде негізіне сабатардаы оушыларды зара ыпалдастыы, ынтыматастыы алынатын жымды танымды іс-рекет мына трде крініс табуы ммкін:
1.жымды жмыс принципімен йымдастырылан фронтальды жмыс. Мндай жмыстарды йымдастыруда берілетін тапсырмаларды тріне проблемалы жадаяттарды талылауды, теоремаларды бірігіп отырып длелдеуді, орындалатын жмысты жоспарын бірігіп талылауды, біріге отырып гіме растыруды, картина бойынша бірігіп жмыстар жасауды жне т.б. жатызуа болады.
2. йымшылды принципі бойынша йымдастырылан топты жмыс. Оны трлері: жпты жмыс, топты сауалдар, кеесші тарапынан ойылатын сауалдар, топпен оу тапсырмаларын орындау жоспары мен тсілдерін талылау, сабаа дайындалу барысында топты тапсырмаларды орындау, малімні ойан сраына жауап беру масатында ажетті тжірибені жасау, тілдік сабатарда диалог жргізу, топты Сабатар, гімелесу-"дгелек стел", пікірталас элементтері бар топты жмыстар (форум, сараптау топтарыны отырысы, симпозиум, жобаларды сыну, ойынды-модельдеу бойынша проблемалы пікірталастар, айтыс-диалог жне т.б.)
3.Топ жмыстарыны бейнесі ретіндегі топтарды зара тексеруі: орындалан жмыс бойынша толы немесе жекелей тсінік беру, зара пікір айту (ауызша, жазбаша, баалау бойынша пайымдаулар, з бетінше орындалатын жазбаша, практикалы жмыстарды зара тексеру жне т.б.
4.Ассистенттерді, кеесшілерді жне белсенді оу топтарыны баса да мшелеріні жмысы.
5.Оушылар кездесуі.
6.Білімді оамды байауы.
Саба жмсалатын уаыт клемі жне педагогикалы маыздылыы бойынша жетекші білім беру формаларыны бірі болып табылады. Алдайда оны (форманы) ммкіндіктері,
артышылытары автоматты трде жмыс істемейді. Бл объективті ммкіндіктер оушыларды зара ыпалдасулары есебінен жзеге асырылады, йткені оларды білім алу жне зара арым-атынастарыны сипаты жеке тла, іс-рекет субъектілерін алыптастыруды шешуші факторы болып абылады. Онда оыту мен трбиелеу мселелерін табысты шешу шін сабата жымды танымды іс-екет элементтерін пайдалану маызды.
жымды оу жмыстарын йымдастыруды психологиялы-педагогикалы маынасы рбір оушыны іс-рекет субъекті тртібімен амтамасыз етуде, оны зін-зі крсетуіне кмектесуде. Орынды, дістемелік трыда дрыс йымдастырылан жымды сипаттаы оу іс-рекеттері арылы педагогикалы процесті арама-айшылытарын шешуге, яни рбір оушыны тла ретінле алыптасырып дамытуа ммкіндік жасайды.