Зін зі баылауа арналан сратар

1)азіргі заман мектебіндегі оушыны танымды іс-рекетін белсендіруді маыздылыын длелдеіз.

2)"Оушыларды танымды белсенділігі, оушыларды танымды іс-рекетін белсендіру" ымдарыны мнін ашыыз.

3)Оушыны танымды белсенділігіні рылымды компоненттерін атаыз.

 

 

 

4)Оушыларды танымды белсенділігінде оу мотивациясыны андай маызы бар? Оу мотивациясы ретінде не болуы ммкін?

5)Оушыларды танымды белсенділігі жалпы оу жне арнайы біліктерді мегерумен байланысты екенін длелдеіз. Басты, жалпы оу біліктерін атаыз.

6)Субъект-оыту процесіндегі субъектілік атынас дегеніміз не? Оыту процесіндегі іс-рекетті субъектісі кім?

7)Оушыларды репродуктивтік жне продуктивтік танымды іс-рекетін алай тсінесіз? з мамандыыызды пні бойынша репродуктивтік жне продуктивтік сипаттаы тапсырмалардан мысал келтірііз.

8)Оыту процесіндегі оушыларды танымды белсенділігі туралы андай белгілер арылы білуге болады? Оларды андай дістер кмегімен лшеуге болады?

9)Оушыларды таныйды іс-рекетін белсендіруді тсілдері, формалары, дістерін сипаттаыз. з мамандыыызды пні бойынша мысалдар келтірііз.

10)Оушыларды танымды іс-рекетін жетілдіруді азіргі дидактикалы дістерін атаыз.

 

Зіндік жмыса арналан тапсырмалар

1)Оушыларды танымды іс-рекетін белсендіру мселесі бойынша дебиеттер тізімін жасаыз.

2)з мамандыыызды пні бойынша жеке даралы тапсырмалар растырыыз.

3)з мамандыыызды пні бойынша оушыларды танымды белсенділігін арттыратын екі-ш ойын растырыыз.

4)Оытылатын пнні біреуі бойынша (математика, физика, биология, тарих т.б.) мселелік жадайлар растырыыз.

5)з мамандыыызды пні бойынша дарынды балалара арналан зерттеу тапсырмаларын растырыыз.

 

Реферат таырыптары

1.Іс-рекет-оушы жеке тласыны алыптасуыны негізі.

2.Танымды іс-рекет-жеке тланы дамуыны ралы.

3.Оушыларды танымды іс-рекетіні психологиялы-педагогикалы сипаттамасы.

 

4.Таным мні, оыту процесіндегі оушы белсенділігі мен іс-рекетін белсендіру.

5.Л.В. Занков, В.В. Давыдов ебектеріндегі дамытып оыту идеясы.

Оу-трбие жмысыны нтижесін есепке алу мен баалау

 

Масаты: оу-трбие жмысыны нтижесін есепке алу мен баалауды негізгі дістеріні сипаттамасы.

Міндеттері:

а)Оу-трбие жмысыны нтижелерін баалау ымын алыптастыру.

)Мектеп ішіндегі баылау туралы ым беру.

б)Оу-трбие жмысыны нтижелерін баалауды дістерін пайдалану білігін алыптастыру.

Жоспар

1.Баылау мен есепке алуды мні. Мектеп ішіндегі баылау.

2.Оушыларды білім, білік жне дадыларын тексеруді негізгі дістері.

3.Трбие жмысыны нтижесін баалау.

4.Оу-трбие процесіні нтижелерін баалаудаы сабаты орны.

Негізгі ымдар: педагогикалы процесс, баылау, баалау, зін зі баалау, зара баалау, мектеп ішіндегі баылау, білім, білік жне дадыларды сапасы, оушыны трбиелілігі, психологиялы баылау мен диагностика.

Баса пндермен байланысы:философиямен, леуметтанумен, психологиямен, жеке діснамалы пндермен байланысты.

Баылау мен есепке алуды мні. Мектеп ішіндегі баылау.Оыту мен трбие нтижелерін есептеу мен баалау ттас педагогикалы процесті маызды компоненті болып табылады. Ол рдайым малімні назарында болады, педагогикалы процесті тиімділігі мен нтижелілігін крсетеді. Сондытан, жалпы оыту процесіндегі оушыларды білім, білік жне дадыларын тексеру мен баалауды андай орын алатынын, онда

 

 

оыту, дамыту жне трбие шін андай потенциалды ммкіндіктер барын, бл ммкіндіктерді оу іс-рекетін белсендіру шін алай дамытып, пайдалану керектігін, оыту жемісті болу шін нтижесіне не ыпал ететінін арастыру ажет.

Оыту нтижесін тексеруді мні-оушыларды белгілі бір бадарлама, пн бойынша білім беру стандартына сай білімді мегеру дегейін анытау. Алайда, азіргі педагогикада ттас педагогикалы процесті тексеру мен баылау ымдарыны ауымы айтарлытай ке.

Оытуды баылау дегеніміз, бір жаынан, малімдер мен мектептерді жмыстарын тексеруді кімшілік-ресми тртібі, нтижелерін басару шешімдерін абылдау шін ызмет ету. Ал екінші жаынан, оытуды баылау дегеніміз малімні оушылар білімін тексеруі мен баалауы. Отанды ылымда "педагогакалы диагаостика" атауыны олдану аясы тар жне кбінесе трбие саласында кбірек олданылады, онда ол трбиелілік дегейді лшемі мен талдауын білдіріп, психодиагностикаа жаындай тседі. Оыту процесіне атысты "педагогика диагностикасы" атауын жоарыда келтірілген маынада олданан орынды. "Баылау", "педагогикалы процесс нтижелерін тексеру мен есепке алу" сияты дстрлі атаулармен де олдануа болады.

Баылау мазмныны мні ерекше. Тексеріске шырайтын оушыларды білім, білік жне дадылары болып есептелінеді. Білімдерден баса шкірттерді леуметтік жне жалпы психологиялы дамуы мектеп жетістіктерін тексеруді мазмны болып табылады. Мектеп тек білімдерді алыптастырып ана оймай, трбиелеп, дамытатын боландытан, мектеп жетістіктерін тексеру баыттарында да жргізілуі керек.

Осылайша, ттас педагогикалы процесте оу-трбие жмысы нтижелерін есептеу мен баалау малімдер мен оушылар ызмет-рекетіндегі былыстарды барлы жаын амтуы керек.

Мектептерде педагогикалы ызмет-рекетті нтижелерін есепке алу мен баалау мектеп ішіндегі баылау жйесіне енгізілген. Мектеп ішіндегі баылау-ойылан мідеттерге сйкес ттас педагогикалы процеске тзетулер енгізу масатында оу-трбие процесін жан-жаты зерттеу мен талдау. Мектеп ішіндегі

 

 

 

баылау-крделі де кп жаты процесс, ол да барлы ттастытар сияты зады тртіп ретінде, бір бірімен тыыз байланысты жне райсысы белгілі бір ызмет атаратын бліктерді ттастыынан трады.

Мектеп ішіндегі баылау жйесі белгілі бір дидактикалы талаптара негізделеді. Баылауды мазмны мен дістеріне деген бл талаптар йлесімді; басару ызметін жзеге асыруа ммкіндік беретін жадайларды анытайды. азіргі зерттеушілер баылауа келесідегідей дидактикалы талаптар ояды:

1.Баылау мазмныны бадарламалы талаптара сйкес болуы. Егер талаптар тмен болса, білім беру дегейі де тмендейді; ал талаптар жоары болан жадайда оушылара шамадан тыс салма тседі.

2.Алынан апарат мазмныны объективтілігі мен анытыы.

3.Оушылар дайындыыны негізгі элементтеріне талдау жасау ажеттігі.

4.Баылау шапшадыы, жйелілігі мен жариялылыы.

5.Баылауды даралы жне жымды формаларын йлестіру.

Алынан апарат клемі бойынша баылауды келесі трлерін ажыратуа болады:

а)жаппай баылау, малім мен оушыны жмысы жйесіні негізгі компоненттері зерттелінеді;

)таырыпты баылау, кез келген процесті блігі болып келетін мселені талдауымен байланысты.

Мектеп ішіндегі баылауды белгілі бір формалары бар жне ол тиісті дістер арылы жзеге асырылады. Баылау дістері мен формаларыны алуан трлілігі оны объективтілігін арттырып, рбір малім мен ттас педагогикалы жымны іс-рекетіні жымды баалауы шін жадай жасайды. Баылауды рбір формасыны масаты болуы керек, ол оу-трбие жмысыны ртрлі кезеінде пайда болуы ммкін иыншылытарды алдын алуа жадай жасауы керек.

Баылауды ш трі бар:

1.Алдын ала баылау: саба ткізу шін зірленген жоспарлар, материалдармен танысу; тсіндіру, бекіту дістері мен формалары

 

 

 

 

туралы, оушыларды зіндік жмысыны тсілдері туралы гіме жргізу.

2.Кнделікті баылау: сабаты немесе сабатарды туін баылау, оушыларды білімдері мен дадыларын тексеру, оушылар жмысын арап шыу;

3.ортынды баылау: белгілі бір уаыт аралыындаы малімні оушыларды оыту мен трбиелеу жмысыны нтижелерін зерттеу. Журналдар, млімет тізімдерді тексеріп, баылау жмыстары, сра-жауап ткізу.

Мектеп ішіндегі баылау жйесінде педагогикалы процесті жай-кйін зерттеу келесі мселелерді тексеруді керек етеді: мектеп жасындаы балаларды барлыына толы білім беру туралы белгіленген талаптарды орындау; мемлекеттік оу бадарламаларын толы клемде орындау; оушыларды білім, білік жне дадыларыны дегейі (тексеру жмыстары негізінде аныталады); оушыларды трбиелілік дегейі.

Аталып кеткен ортындыа байланысты мектеп жаттамасын жргізу, оытуды трбиелік сипатыны болуы, сабатар мен сабатан тыс жмыстарды сапасы, барлы оушыларды йлесімді аыл-ой жне жекелік дамуын амтамасыз ететін оыту процесіні даралануы (мектеп психологіні атысуымен жргізіледі) тексеріледі.

Оушыларды білім, білік жне дадыларын тексеруді негізгі дістері. Оыту процесіні рамды блігіні бірі болып келген оушыларды білім, білік жне дадыларын тексеруді масаты оушыларды оу жмысын баылау мен оларды лгерімін есептеу. Малімге оушыларды білім, білік жне дадыны толы жне сапалы трде мегеруі аз. Оушыларды білімдеріндегі кемшіліктерді анытап, малім оны жоюа тырысады, оушылара аыл-ой жне практикалы жмыс тсілдерін йретеді. Білім сапасына ерекше мн беріледі, ол мына асиеттермен сипатталады: білімні толыгыы мен ылымилыы-белгілі бір оу пніні мектеп бадарламасына сйкес зегі болатын негізгі малматтар тсініктер мен ымдар, ережелер, задар, теориялар: білімдерді мегеру саналылыы - оушыны ылыми задар негізінде фактілерді, былыстарды, материалды лем заттарын тсіндіре алуы, білімдерді сас жадайларда

 

 

олдана алу жне білімдер мен іс-рекет діс-тсілдерін жаа

жадайлара кшіре алуы; білімдер жйелілігі-жаа тсініктер мен ымдарды оушы санасындаы бдан брын игерген білімдермен тыыз байланысы; беріктік — жинаталан білім саны мен іс-рекет діс-тсілдеріні оушы есінде саталуы.

Оушыларды оуа атынасы, дербестік, ебекорлы, ынталылы, берілген тапсырманы дер кезінде орындау мен оны сапасына деген жауапкершілік сияты оушы жеке тласыны басты асиеттеріні алыптасуы оушыларды білімін тексеру мен баалау алай жргізілгеніне байланысты. Осылайша, тексеруге тек баылаушылы ана емес, сонымен атар, трбиелілік пен дамытушылы ызметтері де тн.

Оушылар біліміні, білік жне дадалырыны сапасын баылау келесі элементтерден трады:

-білімді абылдау, мнін тсіну жне есте сатау дегейінде тексеру, яни оушыны сабата малімнен жне здігінен оулыты оыанынан алан білім санын еске тсіре алуын тексеру (бл кбінесе теориялы метариалды тексеруге атысты);

-білімдерді сас жадайда олдану дегейінде, яни лгі бойынша тексеру;

-білімдерді ойлауды кейбір дстрлі емес элементтерін крсетуді талап ететін жаа жадайда олдану дегейінде тексеру.

Оушыларды біліміні, білік жне дадаларыны сапасын баылау келесі масат пен міндеттер арылы аныталады:

1.Оушыларды белгілі бір пн бойынша білімдеріні шынайы жай-кйі жне бл білімдерді лайыты мемлекет бадарламаларыны талаптарына сай болуы.

2.Тжірибелік білік пен дадыларды сас жне жаа жадайлар дегейінде игеру дрежесі.

3.Бкіл сыныпты немесе жеке бір оушы біліміні нашар болуыны себебі.

Процесс ретінде білім, білік жне дадыларды баалау жеке оушыны баылау (тексеру) барысында жзеге асырылады. Баалауды шартты крінісі баа, ол кбінесе балл трінде болады. Отанды дидактикада бааны 4 балды жйесі алыптасан: "5"-толы мегерген (те жасы); "4"-жеткілікті мегерген (жасы);

 

 

 

"3"-жеткіліксіз мегерген (анааттанарлы): -"2"-млдем мегермеген (те нашар).

Білім сапасыны санды крсеткіші мына формула бойынша аныталады: к—Z/n. Z — "4" жне "5" баалары бар оушылар саны, n -оушыларды жалпы саны.

лгерім баасын оыту сапасы мен оушыларды танымды белсенділігінен бліп арауа болмайды. Оушыларды оып жатан материалды мегеру дрежесіне объективті жне діл баа беруді маызы зор боланымен, ойылатын бааны оушыларды оу іс-рекетіне мжбр ету амалына айналдыруа болмайды.

Баылау дістері-оытуды жетістігі оу процесіні тиімділігі туралы малмат алу масатында оыту процесінде арама-арсы байланысты амтамасыз ететін малім мен оушыларды бірізді, зара байланысты диагностикалы ызметтеріні жйесі. Баылау дістері оыту процесі туралы жйелі толы, наты жне жылдам апарат алуды амтамасыз етулері керек. Баылауды мынандай дістері бар: ауызша баылау дістері, жазбаша баылау дістері, тжірибелік баылау дістері, дидактикалы тестер, баылап-зерттеу. Кейбір зерттеушілер нтижелерді зерттеудін баса да дістерін сынады.

Ауызша баылау дістері дегеніміз-сбат, оушы гімесі. тсіндірме, тексті оу, технологиялы карталар, сызбалар, тжірибе туралы хабарлар. Ауызша баылауды негізін оушыны монологиялы жауабы (ортынды баылауда бл толыыра, жйелі баяндама) немесе малім сра ойып, оушыдан жауап алатын сра-жауап формасы-сбат райды. Ауызша баылау р саба сайын жеке-дара жаппай немесе растырылан формада жргізіледі. Оушылардан жеке-дара сра-жауап алу малімге мегеру дегейі туралы толыыра жне натыра млімет алуа ммкіндік береді біра, екінші жаынан ол баса оушыларды сабата рекетсіз алдырады. Жаппай сра-жауап алу барлы оушыларды бірден амтыса да олардын білімді мегергені туралы стіртін малмат береді. Оытуды белгілі бір уаыт аралыындаы білімді тексеруді е тиімді де толы трі сына (зачет) пен емтихан

 

 

болып табылады.

Жазбаша баылау дісі (баылау жмысы, мазмндама, шыарма, диктант, реферат) білімді мегеруді тере рі жан-жаты тексеруін амтамасыз етеді, йткені ол оушыны білімі мен білігіні ттас жиынтыын талап етеді. Жазбаша жмыста оушы теориялы білімін де, оларды наты бір міндеттер мен мселелерді шешуде олдана алуын да крсетуі керек. Сонымен атар, бл діс арылы оушыны жазба тілін игеру дрежесі, мтінді мселеге сай, исынды етіп сйлем рап, баяндай алуы, шыармаа, экспериментке, мселеге баа бере алуы крінеді.

Тжірибелік баылау дістері кбінесе ксіптік мектептерде (техникалы, медициналы, педагогикалы білім беретін) олданылады, йткені бл діс негізінде оушылар лабораториялы сынатар жргізеді, бйымдар жасайды, аппарат монтаждайды.

Дидактикалы тестер оыту нтижелерін тексеруді е жаа дісі (амалы) болып табылады. Дидактикалы тест дегеніміз-белгілі бір материал бойынша оушыларды оны мегеру дрежесін анытайтын стандартты сратар жиынтыы. Тестерді артышылыы оны объективтілігінде, яни білімді тексеру мен баалауды малімге байланысты еместігінде. Тестерді трт трі бар:

-Оушыны есте сатау мен еске тсіру керек фактілерді, ымдарды, задарды, теорияларды, барлы мліметтерді білетінін тексеру, яни бл жадайда репродуктівті жауаптар талап етіледі.

-Алынан білімдер негізінде ойлау ызметін орындай алуын тексеру, бл, негізінде, типтік міндеттерді шеше алу.

-ткен таырыптара зіндік сын баа бере алуы.

-Білімдерді алынан мліметтер негізінде жаа наты жадайрда олдана білуі.

Баылау мен тексеру оушыны артта алуыны себептерін ашауа ммкіндік береді. Оушыны артта алу себептеріні ш тобын ажыратуа болады:

1 )леуметтік-экономикалы-жаня л ауатыны нашар болуы жанядаы жалпы бейберекет ахуал, арамарлы,

 

 

 

 

ата-ананы педагогикалы сауатсыздыы. оамны жалпы жай-кйі де балалара сер етеді, біра е бастысы-жаня міріндегі кемшіліктер.

2)Биопсихикалы сипаттаы себептер-мрагерлік ерекшеліктер, абілеттілік, мінез-лы белгілері. Алышарттарды ата-ана арылы берілетінін, ал абілеттілік, уестік, мінез-лыты осы алышарттар негізінде мір жолында дамитынын ескеру керек. Дені сау болып туан балаларды бріні леуметтік, жанялы ортаа жне трбиеге байланысты даму ммкіндіктері бірдей екені длелденген.

3)Педагогикалы себептер. Педагогикалы салаты кбінесе ателіктерді, мектеп жмысыны тмен дегейіні нтижесі болып табылады. Оыту, малім жмысы-оушы дамуындаы шешуші фактор. Педагогті рескел ателігі оушыны оыту процесінде алынан жне кейде тіпті арнайы психотерапиялы кмек керек ететін психикалы дамуына сер етеді.

Алайда бл оудаы стсіздікті жалыз себептері емес, оны баса да себептері бар, мысалы, оытуды атал да бірбеткей жйесі, оытуды дістері мен формаларындаы біркелкілік пен стереотиптілік, эмоцияларды бааланбауы, оытуды масатын айындай алмау жне нтижелерді баылауды тиімді жолыны болмауы, оушыларды дамуын ескермеу, стіртін саба жргізу. Осылайша малімні дидактикалы, психологиялы, дістемелік жаынан жете білмеушілігі оудаы стсіздіктерге келеді.

лгермеушілікті дидактикалы себептерін жоюды да амал-тсілдері бар:

а)Педагогикалы алдын алу-орынды педагогикалы жйелер іздеу, соны ішінде, оытуды белсенді дістері мен формаларын, жаа педагогикалы технологияларды, компьютеризацияны, т.б. олдану.

)Педагогикалы диагностика, оыту нтижелерін жйелі баылау мен баалау, иыншылытарды дер кезінде айындау ретінде.

б)Педагогикалы терапия-оудаы артта алушылыты жоюды шаралары.

в)Трбиелік ыпал ету-жеке-дара жоспарлы трбиелік жмыс.

 

 

 

Артта алушылы-дидактикалы, дістемелік, психологиялы, медициналы жне леуметтік-педагогикалы аспектісі бар крделі мселе екенін айта кеткен жн. Сондытан оны шешу де крделі болу керек.

Кптеген педагогтар оушыны оушы білімін баалау процесіне атысты белсенді орына оятын дістерді олданады. Білім, білік жне дадыны баалауды, баылауды стандарттан тыс формалары олданылады: зін зі баалау, бірін бірі баалау. зін зі баалауда оушы з ебегін з бетінше тексеріп, баалайды, бірін бірі баалауда -сыныптастар бір біріні жмыстарын тексеріп, баа ояды.

Тексеру дістерін тадау тексерушіні з алдына ойан масаттары жне міндеттерімен аныталады. Оу жмысы жйесінде ажетті жйелілік пен оушыларды лгерімі сапасын тере баылауды амтамасыз ету шін білімдерді тексеру мен баалауды жоарыда келтірілген дістеріні барлыы да олданылуы керек.

Трбие жмысыны нтижесін баалау. Трбиелік жйені ксіби йымдастыруды рамында, міндетті трде, педагогикалы талдау компоненті болуы керек, бл талдау негізінде педагогтар трбие барысыны дрыстыын, оны белгілі дрежеде жемісті екенін біле алады, йымдастыру шараларын жетілдіріп, немесе оан уаыта, балалар жасына, оиалар мен жадайлара байланысты тзетулер енгізе алады. Педагогикалы талдау-трбиені мндік элементтерін баалап талдау.

Трбиелік процесті баылау, е алдымен, оу процесіні барысында жзеге асырылады; йткені негізгі трбие жмысы саба стінде жргізіледі. Трбиелік процесті баылауда сынып жетекшісіні сабатан тыс жмысын, балаларды оамды йымдарыны, клубтарды, йірмелерді, секцияларды іс-рекетін, сондай-а, осы жмысты жалпы нтижелерін зерттеу ерекше орын алады.

Трбиелік процесті баалау шін кптеген баалау сипаттамалары бар бала трбиелілігіні негізгі ымдары енгізіледі. Оушы трбиелілігі-оны жекелік дамуыны педагогтар ойан масата сйкес келу дрежесі. Трбиелік процесті нтижелілігін анытау-оушыларды трбиелілік дегейін айындау деген сз.

 

Трбие жмысын баалауды объективтілігіне трбиелілік критерилерін анытау арылы жетуге болады. Бл критерилерді екі лкен топа блуге болады, оны біріншісі жалпы жеке тлалы сипаттаманы айын даумен байланысты болса, екіншісі жекелеген белгілер мен асиеттерді алыптасуымен, трбиелік ыпал етуді белгілі бір дістерін олданумен байланысты аралы, жиі-жиі нтижелерді тексеруге атысты.

Аралы немесе ортынды кезендегі трбиелік процесті ортындысы мен нтижесін талдау шін олданылатын бірінші топты критерилері негізінде жеке тлаа деген жалпы талаптар болуы ммкін. Бл талаптарды оам дамуы процесінде згеріп отыратын леуметтік тапсырыс анытайды.

Екінші топ критерилерін келесі топтара блуге болады:

а)Трбие нтижелеріні сырты формада-пайымдауларда, бааларда, рекеттерде крініс табуымен байланысты критерилер.

)Трбиешіні кзінен таса былыстармен, яни сзінде, ылытарында, іс-рекеттеріндегі сырты кріністерімен сйкес келмейтін адамны себеп-салдарларымен, ішкі станымымен байланысты критерилер.

Ксіби педагогикалы іс-рекет жемісі, немесе оны нтижесі балаларды трбиелілігі болып табылады. Балаларды трбиелілігіні дегейі аншалыты жоары болса, педагогті ксібилігіні баасы сорлым жоары болады. Алайда мселені мндай ойылуы ділетсіз крінуі ммкін, йткені педагог алдына келген балаларды зіні мектепке дейінгі міріні нтижесі ретіндегі трбиелілігіні дегейі ртрлі болады: бір топта-аылды, мейірімді, трбиеге бой сынатын балалар; ал баса топта-дамымаан, агрессивті, ктім крмеген балалар. Бастапы трбие арауы стсіз боландытан, нтижесі де ртрлі болады.

Мндай арама-айшылыта шыуды жолы-трбиелік процесті баалау критерилеріні шінші тобын енгізу-балаларды згеру млшерлері, "андай болды" жне "алай згерді", даму мен рухани баю динамикасы. Балаларды бір бірімен емес, тек оларды ткендегісі мен осы шатаы трбиесімен салыстырса ана ксіби ділеттілік саталады.

 

 

 

Трбие нтижелерін баалау мселесінде оларды лшеу амал-тсілдерін іздестіру ерекше орын алады. Осылайша, жеке тланы трбиелілігін баалау негізі ретінде жеке тланы белгілі бір формасында крінген андай да бір сипаттамалы немесе зекті асиеттер тобын алу керек. Бл асиеттерді даму дегейін, белгілі маынада, баланы трбиелілігіні крсеткіші деп есептеуге болады.

Трбиелік жмыс нтижелерін баалауды негізгі дістері ретінде баылап арауды, гіме-сбатты, оушыларды ртрлі былыстара атынасы бойынша таырыптара шыармаларын, тестіні есептеуге болады.

Трбиелілікті кейбір крсеткіштерін арнайы диагностикалы дістер арылы білуге болады. Осындай амал-тсілдер аз емес: сауалнама, анкета, шыарма, тест. Педагогикалы диагаостикалы дістер баланы ндылы атынастарын (оны бар екенін жне млшерін) анытайды, йткені оларды барлыы баланы "ерікті талдау" орнына ояды жне бл тадау арылы оны жасылы не жамандыты, аиат не тірікті, семдік пен сынсыздыты ажырата алады.

гіме-сбат арылы трбиелілікті кейбір крсеткіштерін келтіруге болады. гіме-сбат жеке-жеке рбір оушымен, сондай-а топпен де жргізіледі. гіме-сбатта жанама, тура, ашы жне жабы сратарды олданылуы ммкін. Тура сратар керек былыстарды айындауа тікелей баытталады. Жанама сратар керек былыстарды жанама трде айындайтын фактілерді анытауа баытталады. Ашы сратар ерікті жауапты керек етеді. Жабы сратарда жауаптарды бірнеше варианттары болуы ммкін, оларды арасынан е лайыты дегенін тадап алу керек.

гіме-сбат ткізу шін е алдымен сратарды тізімін жасап алу керек, ол сратар жйелілікте орналасуы керек, сондай-а олар зерттеушіні алдына ойан масаттары мен міндеттеріне сай болуы ажет.

Трбиелілікті кейбір крсеткіштерін баылап арауа болады. Олар баланы сырты крінісі, мимикалы жне пластикалы бейнесі, тілі мен жеке ылытарынан алыптасан мінез-лы, сайлаушылы іс-рекеті, леуметтік былыстара жауап беруі, оны оршаан ортамен ара атынасы, сондай-а, оны затты трыдан сапалылыы.

 

Баылап, зерттеу объективті жне кірістірілген болуы ммкін. Кірістірілген баылап зерттеу- баылаушыны зі сырттай да, іштей де баылап зерттейтін процестеріні атысушысы болып келетін зерттеу дісі. Субъективті баылап зерттеу-сырттай баылап зерттеу, онда баылаушыны баылап зерттеген жадайына атысы болмайды.

Баылап, зерттеу баылау объектісіні йреншікті жадайларында да, сондай-а, баылаушыны олдан жасаан жадайларында да жргізілуі ммкін. Егер баылау объектісі зіні баыланып зерттеліп жатанын білмесе, онда бл жасырын баылап-зерттеу деп аталады. Егер баылау объектісі оны білетін болса, онда бл ашы баылап-зерттеу деп аталады.

Баылап-зерттеу здіксіз жне дискретті болуы ммкін. здіксіз баылап-зерттеу кезінде зерттеуші рдайым объектіні асында болып, оны мінез-лын зерттейді. Дискретті баылап-зерттеуде зерттеуші объектіні мінез-лын белгілі бір уаыт аралыында ана, яни ртрлі уаытта зерттейді.

Баылап-зерттеуді ткізуді белгілі бір тртібі бар:

1.Баылап-зерттеуді масатын, міндеттерін жне объектісін анытау.

2.Баылап-зерттелетін былысты негізгі параметрлерін анытау (баыланатын былысты кріну дрежесін андай параметрлері арылы анытауа болады).

3.Баылап-зерттеуді кестесін жасау. Ол баылау объектісіні саны мен баылап-зерттеуге блінген уаыт млшеріне арай згеріп трады. Егер бір оушыны мінез-лын бірнеше саба бойы баылап зерттеу керек болса, онда оны кестесі былай болады:

 

Баылап-зерттеу лшемдері	1 саба	2 саба	3 саба
1 крсеткіш
2 крсеткіш
3 крсеткіш

 

Ал егер бірнеше оушыны бір саба ішінде баылап зерттеу керек болса, онда кесте згереді:

 

 

 

Баылап-зерттеу лшемдері	1 оушы	2 оушы	3 оушы
1 крсеткіш
2 крсеткіш
3 крсеткіш

 

4.Баылап-зерттеуді нтижесіне талдау жасау (нтижелер баылап-зерттеу кестесінде белгіленеді).

Трбиелілікті баалау мселесі лі де жете тексерілмеген жне одан рі зерттеуді керек етеді. Алайда, тере зерттелген медагогикалы диагностикамен жргізілмеген трбиені жоары ксіби трде йымдастыру те иын екені белгілі.

Оу- трбие процесіні нтижелерін баалаудаы сабаты орны. Сабаты талдау оу-трбие процесіні нтижелерін баалауда те жиі олданылады. Сабата оушыларды да, малімні де іс-рекетін баылап-зерттеуге болады, ол материалды мегеруде пайда болатын иыншылытарды себебін білуге, сондай-а оытуды трбиелілік сипатын ісксеруге ммкіндік береді. Ттастай оыту процесіні жетістігі, негізінен, сабаты сапасына байланысты. Сабата, орталы нкте сияты, педагогті барлы іс-рекеті, оны ылыми дайындыы, педагогикалы дадылары, оушыларды ойлау жмысын йымдастыру абілеітілігі шоырланады.

Сабаты шынайы ндылыы-оны нтижесі: оушыларды материалды мегеруіні дрежесі. Малім сабата сырттай тиімді тсілдерді андайын олданса да, оушылар таырыпты мегермесе, сабаты дрыс тті деп айтуа болмайды. Сабата оушы тек тсініп ана оймай, білімні белгілі бір млшерін мегеріп, ажетті дадылар мен біліктерді дамытуы керек.

Сабаты талдауы белгілі бір сызба арылы жргізіледі жне ол баылап-зерттеуді міндеттеріне арай згеріп отырады. Жалпы трінде бл сызба келесі позицияларды айындаудан трады:

1.Малім белгілеген сабагы масаты мен міндеттері; оларды орындау шін сабаты андай трі тадалды.

2.Сабаты масаты мен міндеттеріне сйкес жмысты тсілдері мен дістері аншалыгы тере ойластырып, тадалып алынды.

 

 

 

3.Оу процесіне деген азіргі заман талаптары дрыс жзеге асып жатыр ма, сабата оушыларды оыту, трбиелеу жне дамыту бірттастыы орындала ма.

4.Саба йымдастырылуы жаынан аншалыты дрыс ойластырылып, жзеге асырылан (з уаытында басталуы, жзеге асырылу уаыты мен материалды клемі жаынан, сабатаы жмыс минутыны тыыздыы жаынан сабаты рбір рамды блігіні ойластырылуы.); оытуда даралы діс олданылан ба, лгерімі нашар оушылармен жмыс жргізілді ме.

5.Оушыларды сабатаы белсенділігі андай, оларды жаа білім алуа деген ынта-ыыласы бар ма.

6.Сабаты трбиелік, дамытушылы жне оыту, масаттары жзеге асырылды ма.

Сабаты тпкілікті, траты критерилер негізінде абстрактілі талдауа болмайды. Е алдымен, рбір сабата жмысты барлы тсілдері мен дістерін іздеу ажет. Сабаа талдау жасаанда келесі наты жадайларды ескеру керек:

1.Таырыпты ерекшеліктері. Кейбір сабатарда крнекілік жне техникалы ралдарды олдануды, оушыларды татаа шыаруды, кітаппен жмысты ажеті болмауы ммкін.

2.Мектеп ммкіндіктері, блмелерді, техникалы жне крнекі ралдарды, кітапханадаы ажетті кітаптарды, мектеп маындаы аладарды болу-болмауы. Сабаты талдаанда малімні материалды тере оып-білу шін барлы ажетті заттарды олдандананына кіл блу керек, алайда, сонымен атар, нагы орындалатын талаптар ою керек.

3.Сынып рамы, оушыларды дамуы мен абілеттілігіні дегейі. Саба туралы пікір оушыларды жауабы, баылау жмыстары, сыныпты дайындыы негізінде ралатыны белгілі.

4.Малімні даралыы, оны жмыс стажы, дайынды дегейі, мінез-лыны ерекшеліктері, денсаулы жадайы, жмысты брыны нтижелері.

Сабаты талдауын сырты сараптамалы баалауды трі ретінде арастыруа болады. Сырты сараптамалы баалау-баалайтын былысын жасы білетін жне оан дрыс, объективті баа бере алатын адамдар-сарапшылар пікіріне сйенетін зерттеу

 

 

 

дісі.Сондытан сабаталдауын мектеп басшылыыны кілдері немесе тжірибелі ріптес-стаздар жргізеді. Сабаты талдау нтижелерін зерттеу тортібі баспада бірнеше рет басылан. Е орынды жне дрысы келесі сызба: педагог, з пікірінше, неге жете алды, неге жете алмады деген сияты з сабаы туралы гімелейді; содан кейін барып сарапшы (жетекші) сабаты дрыс деген жатарын ашады; осыдан кейін ана дрыс емес жатарына талдау жасау керек; е соында стсіздіктерді алай жеу керектігі туралы сыныстар жасалады; талдау соында педагогке з пікірін білдіру шін соз беріледі, шыармашылы ылыми айтыс, гіме жргізіледі.

Трбиелік жмысты нтижелерін есептеу оушыларды танымды абілеттеріні дамуын, сондай-а жеке тласыны даму дегейін бааламай толы бола алмайды. Бл баалауды психологиялы баылау мен диагностика барысында мектеп психологі жргізеді. Психологиялы баылау мен диагностика-психологті педагогикалы ыкпал-сер нтижелілігін анытау масатында жргізетін тексеру шараларыны жиынтыы. Тексеру шаралары, мегізінен, жай ана баылап-зерттеуден, сабаты психологиялы талдауынан, тесттерден трады. Психологиялы диагностикада белгілі бір психологиялы міндеттерді орындау шін арнайы тадалып алынан бірнеше дістерді олданады.

Психологиялы диагностиканы е кп тараан трі тест. Психодиагностикада тестер арылы белгілі бір зерттелетін психикалы сипаттарды даму дрежесіні салыстырмалы санды жне сапалы крсеткіштерін алуа болады. Мндай тест длдік, беріктік, объективтілік талаптарына сай болу керек. Тесті беріктігі дегеніміз оны сол нтижелерді бірнеше рет, сас жадайларда крсетуі. Длдік дегеніміз тесті тест жасаушысы лшегісі келетін дл сол психологиялы былыстарды тауып, лшеуі. Айтыландардан белгілі боландай, бндай тестерді жасау мен олдану арнайы білім мен уаытты ажет етеді. Сондытан психологиялы диагностиканы тек ана психолог-маман жргізуі керек. Алынан мліметтер мегізінде психолог малімге оу-трбие процесін психологиялы амтамасыз ететін мінездеме дайындайды.

 

 

 

Осылайша, оу-трбие процесіні нтижелерін тексеру ттас болу керек ол жйеде ткізілуі керек. Оны жзеге асырумен мамандарды барлыы: стаздар оу мекемесі басшылыыны педагогтары, психологтар. дістемешілер айналысуы керек. Мектептерде педагогикалы іс-рекет нтижелерін есептеу мен баалау мектеп ішіндегі баылауа енгізілген.