Зін зі баылауа арналан сратар
1)Мектеп ішіндегі баылау дегеніміз не?
2)Білім, білік жне дадыны сапасы дегеніміз не?
3)Оыту мен трбие нтижелерін баалауды негізгі дістерін атаыз.
4)Психологиялы баылау мен диагностика не шін ажет?
5)Оу-трбие процесіні нтижелерін есепке алу мен баалауды ажеттілігін не анытайды?
6)Оу-трбие жмысыны нтижелерін есепке алу мен баалау неге ттас жйені рауы керек?
7)Байап баылауды андай трлерін білесіз?
8)Байап баылауды жргізуді бірізділігі андай?
9)гіме-сбата арналан сратарды негізгі трлерін атаыз.
10)гіме-сбат ткізер алдында сратар тізімін жасап алу не шін ажет?
Здік жмыса арналан тапсырмалар
1)гіме-сбат жргізуді тртібін жасаыз (баылап-зерттеуді жргізу тртібін негізге алыыз). Тадап алан гіме-сбатты длелдеіз.
2)Оушыларды белгілі бір пнге деген ынта-ыыласы дегейін баылап-зерттуді кестесін жасаыз (мысалы, математика). Ол шін оушыларды оуа деген ынта-ыыласын айындауа болатын негізгі параметрлер андай екенін, анша оушыны жне андай уаыт аралыында баылап-зерттейтініізді анытап алу керек. Содан кейін ана кестені жасаыз.
3)Мектеп бадарламасыны бір таырыбы бойынша тексеру жмысын жасаыз (мысалы, биология бойынша: "Глді сімдіктер" таырыбы бойынша тексеру жмысы).
4)Сізді ойыызша, малім ебегін баылауды басты критерилері андай екенін анытаыз.
Реферат таырыптары
1 .Тест, трбие процесс барысындаы оушыларды жеке тлалы асиеттеріні дамуын зерттеу дісі ретінде.
2.Педагогикалы процесте мектеп ішіндегі баылауды
ажеттілігі.
3.Оушыларды білім, білік жне дадыларды мегеру дегейін есепке алу мен баалау дістері.
4.Трбиелік жмыс нтижелерін есепке алу мен баалауды ажеттілігі.
5.Психологиялы баылау мен диагностика, ттас педагогикалы процесс нтижелерін тексеруді ажетті блігі ретінде.
6.Оыту нтижелерін есептеу мен баалау, оларды ттас педагогикалы процесс жйесіндегі орны.
7.зін-зі баалау мен бірін-бірі баалау дістері, оыту процесін белсендіру факторларыны бірі ретінде.
8.Трбие жмысыны нтижелерін баалау дістері.
Педагогикалы технологиялар.
Масат: Педагогикалы технологиялар туралы ттас білімді алыптастыру жне кнделікті оыту технологиясыны жетістіктерімен кемшіліктері.
Міндеттер:
а)Негізгі "технология", "педагогикалы технология", "традициялыдстрліктехнология" ымдара аныгама беру.
б)Дстрлі ж»не жаа оытуды педагогикалы технологияларды мнін ашу.
в)азіргі кездегі жаа педагогикалы технологиялара сипаттама.
г)Педагогикалы процесті жзеге асыруды технологияларыны ерекшеліктерін ашып крсету.
Жоспар
1.Технологиялар туралы ымдар. Педагогикалы технологиялара негізгі сипаттамалар.
2.Оытуды деттегі дстрлі технологиясы.
3.Кейбір жаа педагогикалы технологиялар.
4.Бірттас педагогикалы процесті жзеге асыруды технологиясы.
Негізгі ымдар: технология, педагогикалы технология, бірттас педагогикалы процесс, инновациялы мектептер; саба, творчество (шыармашылы), творчестволы іс-рекет, млімні шеберлігі.
Пнаралы байланыстар: философия, социология, кибернетика, психология, педагогика тарихы, этнопедагогика, жеке дістемелер.
Технологиялар туралы ымдар.Педагогикалы технологиялара негізгі сипаттамалар.
азіргі кезедегі психологиялы педагогикалы дебиеттер ылыми-технологоиялы процесті жетістіктері мен білім беру саласына "жаа компьютерлік технологияларды" енгізуімен бірге келген "технология" деген ым жиі кездеседі. ылымда арнаулы технологиялы баыт пайда болды. Бл баыт XX асырды 60-шы жылдарында АШ жне Англияда пайда болды жне азіргі уаытта практика жзінде барлы дниежзі елдеріне тарады.
Барлы жасалан жне азіргі кнде адамны олданып жрген технологияларды екі трге блуге болады: ндірістік жне леуметтік, ндірістік технологиялара лгі ретінде табиат шикізатын айта деу технологиясы болады. Бл жадайда технология деп бастапы материалды нім "шыуында" белгілі бір алдын ала берілген ажеттерді бліп алу масатымен айта деу процесі деп айтады.
леуметтік технология деп, онда бастапыда соы нтиже болатын адам болады,ал негізгі оны крсеткіші згеріп тратын бір немесе бірнеше оны асиеттері болады. леуметтік технологияа классикалы лгі ретінде жмысшыларды з мамандытарына оыту ызмет етуі ммкін. леуметтік технология ол ндірісте олданатын технологиядан принципиалды трде згешелігі бар. леуметтік технологиялар йымдастыру мен жзеге асыру жаынан те крделі жне оралымды. леуметтік технология бл те жоары дегейдегі йымдастырылан технологиялар деуге болады, себебі адам леуметтік технологияны объектісі, ал ол те тым кп жатылы жйе. Оан кші мен баыты ртрлі болатын соны кп сырты серлер ыпал етеді, кейде олар арама-айшы болады, осыан орай кбінесе серлер андай аншалыты тиімді болатындыын
алдын ала айтуа иын. Сондытан леуметтік технологияны ндірістік технологияны аытамасында ммкін болатындай белгілі бір дл тадап алынан процестерді жиынтыы деп айтуа болмайды. ндірістік технологияны дамыту арылы тым жоары нтижелерге жетуге деген мтылушылы білім беру саласында тастап кетпейді аттап кетеді. Педагогикалы іс -рекет саласына "технология" деген сздікті енгізу "индустриялды" технология (Ф.Б.Гильбрейт, Ф.У Тейлор жне т.б.) деген идеяа негізделген жне ол оытуда техникалы жабдытарды олданумен байланысты. Бл баытты біратар брыны кеестік кіметті аймаында алымдар (В.П. Беспалько, П.И. Пидкасистый жне т.б.) олдайды. Білім беру салсындаы педагогикалы технологияны баса баыттары оу материалын талдау техникасын, малім мен оушыларды оу іс- рекетін (Т.А. Ильина) йымдастыруды іздестіруде. Осымен атар педагогикалы технология стаздар мен оушыларды аз ана кш жмсап е жасы нтижелерге жетуді тиімді принциптері мен дістерін анытауа баытталан.
Біра, егер материалды ндіріс саласында ебек затын бірте-бірте тере мегеру негізінде ебек німіні суіне «желінетін жаа технологиялар жасалса, ол білім беру саласында басаша технологиялар стаз іс-рекетіні жеке жатарына сай жасанды, олдан істелген конструциялар ретінде жасалынады ылыми дебиеттердегі бар терминдер технологияны жасаушыларды дара жеке мселелерге (проблемалара) білім мегеруге баытталан оу моделі жаына лшем жасалан.
Назар аударан: (оыту технологиясы, ойын технологиясы, тест жасау технологиясы, информативтік-оыту технологиясы, дистанционды оыту технологиясы, рейтингілік оыту технологиясы жне т.б.) (Г.К. Селевко).
Шындыында педагогикалы технологияны жасаушыларды назары (терминдік тсініктемелеріне араанда) педагогикалы ебекті жеке былыстар саласына баытталан. Білім беру технологияларыны басым кпшілігі негізінен оушыларды белгелі бір білім жиынтыын мегеруге баытталан. Концепция жасаушыларды "стаздар-оушылар" жйесіні ерекшеліктерімен стаз ебегіні технологиясыны
згешіліктері арасындаы зара байланыстарды трленген трлерін крсетуді басылмауы оларды е осал жері. Егер ксіби іс-рекеттке жеке згерістер енгізілсе ебек саласында тбегейлі згерістерге жету жне оны нтижелеріне аса ыпал жасау ммкін емес. Бл таы да "технология" ымыны мазмны туралы айтуа мжбр етеді.
Бар жне жасалынатын жаа педагогикалы технологияны баалауды негізінде: концептуальды; стазды атысы бар затты саласыны мазмнын тсіну стазды атысы бар; стаз іс-рекетіні соы парадигмасыны натылы; жалпы технология жне оны ішінде жеке жне педагогикалы технологияны айда жасалынатынымен жне олданылатындыыны саласыны ымына сипаттама болып отыр.
"Технология" деген термин гректі тп тамыры techne-нер, шеберлік, ксіп жне logos-ылым, білім деген сздерінен шыан. Екі тп тамырыны бірлігін шеберлік туралы ылым немесе ілімді беретін сзді райды, ол ндірістік процестері жргізуді тсілдері мен ралдары туралы білімдер жиынтыы, мысалы металдарды технологиясы, химиялы технология, рлыс жмыстарыны технологиясы жне т.б. Бл осы термин німді ндіру процесі барысында жзеге асырылып шикізатты материалдарды немесе жартылай фабриканттарды ндеуді жасауды, жадайларын асиеттерін, формаларын згерту дістеріні жиынтыы ретінде біратар басаша аныталады. Технология ылым ретінде міндеті-практикада ндіріс процестеріні е тиімділерін аныгау мен олдану масатында физкалы, химиялы, механикалы жне таы баса зандылытарды анытау. Міне осыдан біратар те маызды айын анытамалар туады:
-технологияны жасау шін натылы ебек затыны асиеттерін байланыстарымен атынастарыны жолын сипаттайтын задылытарын білу керек;
-ебек затын деу тсілдерін білу;
-ебек затыны жадайын анытай білу (диагностика);
-ебек затыны жадайын згерту тртібін (рекет тізбегін) жасау.
Негізінен е алдымен крсетілген технологияны белгілері педагогикалы ебекті технологиясы дегеніміз не екенін анытау береді.
Педагогикалы технологиялар білім беру аймаына атынасы болады егер білім беруді масаты білім жйелерін мегеру ретінде аныталса, онда технологиялар да білім беру сияты білімні сапасы мен клемін мегерумен бааланады. Біра деттегі білім беру моделіні дадарыс педагогикалы негізгі категорияларыны біратар мазмнын айта арауа келеді. XV ЮНЕСКОны басты конференциясында білім беру дегеніміз леуметтік клеміне, келген жне дербес жетілген тланы абілеттері мен мінез-лытарын жетілдіруді нтижесі мен процесі деп есептеу абылданады. Бл анытамаа баса білім беру тла мен оамны мддесіне байланысты жргізілетін педагогикалы йымдастырылан леуметтендіру процесі деген анытамада, айшы келмейді.
"Білім беру" ымына берілген анытамалар педагогикалы технологиялар егер олар білім беруді масаттарына-бірттас педагогикалы процестегі ттас тланы алыптасуына ызмет еткен жадайда аныталатындыын крсетеді. Демек педагогикалы технология егер ол "педагогтар - оушылар" жйесіні ерекшелігіне оны жадайыны згеруі бірттас педагогикалы процесс болатындыына негізделе отырып жасалан.
азіргі уаытта "педагогикалы технология" ымы ртрлі тсіндіріледі. Кп тараан анытама В.П. Беспалько сынан: ол педагогикалы технология оу мен трбие процестеріні (теориялы негізделген) еске тсіру барысында олданан ралдар мен дістер жиынтыы, олар білім масатын тиімді жзеге асыруа ммкіндік береді.
Педагогикалы технология ол жеткен жетістіктерді сатылы лшеу мен ортынды баалауды объективті ммкіншілігін жеткілікті дрежеде сатайтын масаттары мен тапсырылан олара сйкес ылыми жобаларды болуын алайды. Біра бл анытамадаы крсетілген бір-бірімен туелсіз жне дербес мір сруін оыту жне трбие процестері болады деген оймен келісу иын. Тла дегеніміз ттастай тратын рылым, жне ол біртрас педагогикалы процеспен байланысты.(Ильин В.С.), демек педагогикалы технологияда осы педагогикалы процесті басты белгісіне сйкес болуы керек.
Педагогикалы технологияа берілген баса да аныгама бар, ол: оыту процесін жзеге асыруды мазмнды техникада (В.П.Беспалько), педагогикалы йымдастыру мен жзеге асыруды жобасы (алгоритмі), оыту процесін йымдастырумен жргізуді жобалау басрысындаы бірлескен педагогикалы іс-рекетті моделі (В.М.Монахов), барлы саба беру процесін жасауды, олдануды жне анытауды жйелі дісі, білімді мегерудегі техникалы жне адам жне оларды зара рекеттерін ескеру (ЮНЕСКО), мазмнын ортындылау (Г.К. Селевко). В.. Бордовская мен А.А. Реанны крсетуінше білім беру технологиялары дегеніміз бл білім беру процесіндегі стаздар мен оушыларды жйелілік іс-рекеттеріне,ол масат мазмн дістерді йымдастыруды белгілі бір натылы принциптері мен зара байланыстылыына сай нагылы идея негізінде жасалынады.
Г.М сайыновты есебінше педагогикалы технология деттегі тсініктерден баса-ол малімні жоспарланан оыту мен трбиелеудегі масаттары мен нтижелерге жету мен саба беру процесі емес, ол ксіби стазды басшылыымен оушыларды зіні жне зара оыту процесі, ол білім беруді мазмнымен оу жоспарымен бадарламаларыында ескерілген іс- рекеттерді сол трлерін мегеру жмыстарыны рбір сатыларындаы болатын згерістер мен айта ру болады.
В.А.Сластенин бойынша педагогикалы технология деген; ол атал ылыми жоспарлау жне длірек айтанда педагогикалы рекетті жетістігін амтамасыз ететін елестету. Педагогикалы процесті белгілі бір принциптерді жйесі негізінде жасалатындытан, педагогикалы технология сол принциптерді сырты жне ішкі іс-рекеттерді жиынтыы ретінде арастырылуы оларды объективтік зара байланысындаы стаз тласыны ттасымен крінетін бірізді жзеге асыруа баытталан. Міне педагогикалы технологияны саба беру мен трбие жмысыны дістемесінен айырмашылыы, згешелігі осыдан трады. Егер "дістеме" деген ым оыту мен трбиелеу дістерін оны жзеге асырушы рекетінен тыс ттас комплексті олдану процедурасын крсетеді, онда педагогикалы технология оан стаз тласыны барлы жатарымен кптеген
кріністерімен осылуын йарады. Сір осыдан, андайда болмасын иедагогикалы міндет тек ана оан сай ксіби маман стазды жзеге асыратын технологиялар кмегімен тиімді шешілуі ммкін.
Демек, барлы педагогикалы технологияларды негізгі мні туралы пікірлерді арама-арсылытарына арамастан оны саба беру мен стазды жоспарланан масаттары мен окушыларды іс-рекеттеріні жетістіктеріне жету процесі ретінде тсіндіруге болады.
андайда болмасын технологияны негізгі блігі ол соы негізгі жетістікті толы анытаумен оан жетуді длмен-дл баылау болады. Негізінен, (ндіріс пен леуметтік айматаы) арапайым процесс ол алдын ала жобаланан, німні негізгі асиеттері мен анытауды ралдары аныталанда осы процесті жргізу шін жадайлар масатта бір алыптасып жне ол "жіберілсе" ана технология статусын алады.
Оытуды дстрлі технологиясы. Оытуды дстрлі технологиясы деп е алдымен XVII асырда дидактика принциптерінде алыптасан, Я.А. Коменский негіздеген жне азіргі дейін дниежзі мектептерінде басым кпшілігі олданатын оытуды класс-сабаты йымдастыру деп тсінеді. Класс-саба жйесі педагогикалы процесті одан рі жетіліп йымдастырыл-ан дайындау ажетілігіне байланысты пайда болан, себебі сол асырды ортасында оуа келушілерді саныны кбейе тсуіне байланысты шамамен бір жастаы балаларды оу топтарына жинатала бастады.
Соы жз жылдыта класс-саба жйесін одан рі дамытуа баытталан бірнеше зерттеулер жргізілген. Олар оу жмысыны йымдастыруды мынадай формаларын іздестірумен байланысты болды. Ол сабаты кемшіліктеріне, айталы оны орта оушыа баытталуын, оудаы ала басушылы ортындыларыны мазмныны біркеліктілігі мен орташа шамасы, рылымыны згермейтіндігі: йге берген тапсырманы срау, жаа сабаты баяндау, йге тапсырма беру. Дстрлі сабаты кемшілігіні нтижесі, ол оушыларды танымды белсенділігіне дамуымен жне оны дербестігіне тежеу болатындыында.
Дстрлі класс-саба технологияларынын аса крнекті белгілірі ол: біржастаы оушыларды траты рамы мен дайынды дегейлері; класты бірыай жылды оу жоспары мен бадарламасымен жмыс істеу; саба оуды негізгі бірлігі; рбір саба бір оу пніне таырыпа арналан, себебі класс оушылары орта бір материалмен жмыс істейді; сабатарды немі траты алмасуы кесте (расписание) малімні басарушылы ролі жне с.с
Сонымен, оушы, оу кні, сабатар кестесі, оу каникулдары, зілістер-бл класс саба жйесіні белгілері.
Дстрлі оыту технологияларыны концептуалды негізін Я. А. Коменский жасаан педагогика принцитері ылымилы, бірптілік, жйелілік, берікгілік, белсенділіктегі сапалылы, крнекілік теорияны практикамен байланыстылыы жас аралы пен зіндік ерекшеліктерді ескеру.
Оыту дегеніміз ересек лкен рпатардан емес келе жатан рпатара білім, білік жне дадыларды, леуметтік тжірибені алып беруін айтамыз. Бл ттас процесті рамына масат, мазмн, дістер мен ралдар кіреді.
Оытуды масаттары біратар жадайлара байланысты тиісті бір рамдас бліктен кіргізетін ойнаы згерткіш категория болады. Масатты ерекшелігіне сай дстрлі оыту дегеніміз тланы белгіленген асиеттермен, трбиелеу болып табылады. Масатты мазмнына байланысты дстрлі оыту тланы дамытуа (жан-жаты дамыту тек ана млімдеме ана) емес кбіне білім, білік жне дадыларды мегеруге баытталан. азіргі кездегі жалпы мектепте масат біршама згерген айталы идеологияландыру шыарылып тасталан, жан-жаты ндестерілген даму раны алып тасталан, адамгершілік трбиесіні рамы да згерістерге шыраан, біра масатты жоспарланан асиеттер сапалар (оыту стандарттары) жиынтыы ретінде арастыру парадигмасы брыны сияты алып отыр.
Білім беруді дстрлі жалпы мектепті мазмны брыны кеес кіметі жылдарында алыптасан, ол елді индустриализациялау міндеттерімен дамыан капиталистік елдерді техникалы дегейіне иыншылыпен, жалпы
ылыми-техникалы прогресті ролімен жне ол осы кнге шейін технократиялылыымен аныталады.
Дстрлі технология е алдымен авторитарлы педагогиканы талаптарына оушыны ішкі мірімен те нашар байланысты ілім болып табылады, ал ол ртрлі сауалдар мен мтаждытардан трады, онда тланы зіне тн абілеттерін крсету шін жадайларымен творчестволы кріністері болмайды. Оыту процесіні авторитарлыы іс-рекетті регламентациялаудан крінеді; оытуды атару тртібіні ытиярсыз істелінетіндігі ("мектеп тланы даралайды"); баылауды бір орталытандыру; орташа оушыа баыттанушылы ("мектеп талаптарды шіруде") Онда оушы позициясы ыпал етуге оыту объектісіне баынан, оушы "тиісті" оушы лі толыанды. Тла емес, рухсыз "винт" ретінде крінеді. Ал малімні позициясы-ол командир, жалыз инциативті адам, трешісі ("рашанда ол дрыс айтады") жас лкен адам (ата-ана) оытады; пнмен балаа, "жазалаушы о" стилі.
Білімді мегеру дістері дайын білімдерді хабарлауа негізделеді, оыту белгілі бір лгілермен, индуктивтік логикамен жеке даралыган жалпылыка механикалы есте сатауа кзбен кргенді мазмнын айын беру, репродуктивтік еске тсіру елестету.
Дстрлі оыту технологияларыны дістерін екі келесі топтара жатызуа болады:
1.Иллюстративті-тсіндіру дістері (лекция, баяндау, гімелесу, тжірибелерді крсету, ебек операциялары, экскурциялар жне т.б.) малім тсіндіреді жне оу материалын крнекті трде крсетеді.
2.Репродуктивтік діс: малім білімді, іс-рекет тсілдерін, тапсырмаларды шешуді тжірибелерді елестету шін тапсырмалар растырады; оып йренуші оу материалдарын белсенді еске тсіреді. (сратара жауап береді, есепетер шыарады жне с.с), сонымен "білім кшірмелерін алыптастырады ".
Сонымен дстрлі оыту технологиясыны артышылытарына мыналарды жатызуа болады: ерекшеліктерді жйелілігі; оу материалын логикалы дрыс бере білу йымдастыруды анытылыы; малім тласыны
оушылара траты серлі эмоция сезімдік ыпал,жалпы оу барысында аржыны орынды жмсау. Бл технологияны нашар жатары мыналар: біркелкілік, табанды рылым, саба уаытын тиімсіз бліп тарату, оушыларды бір-бірімен атынастардан изоляциялау. ошаулау, оушыларда дербестікті болмауы, енжарлы (немесе кзбоярлытаы белсенділік); оушыларды сз іс-рекетіні нашарлылыы; оушылара орташа лшеммен арау, индвидуальды оытуды таза болмауы, нашар айта байланыс. Бндай сабатарда материалдан тек ана хабардар болуын амтамасыз етіледі, ол е жоары дегейге жету й тапсырмасын орындауа олданылады.
Саба негізгі форма ретінде оыту-трбиелеу процесін йымдастыруды басада формаларымен толытырылуы ммкін. Оларды бір бліктері сабаты паралелді дамытады; яни класс-саба жйесі шеберінде (экскурсиялар, консультациялар, й жмысы, оу конференциялары, осымша сабатар. Жоары оу орындарында олданылатын лекция-семинар жйесінен алынып пайдаланан. Олар оушыларды жас ерекшелгін ескеруге бейімделген (лекциялар, семинарлар, практикумдар, зачеттар, экзамедер). Мысалы, лекция- семинар-зачет оу жйесінде (формасында) алдымен класа оу материалы лекциялы діспен беріледі, содан со семинар, практикалы жне лабораториялы сабатарда талыланады (мегеріледі, олданады) жне мегеру нтижесі зачеттік формада тексеріледі.