Азастан Республикасыны зауыттары

МАЗМНЫ

 

  Кіріспе
азастан Республикасыны зауыттары
1.1 «азатомнерксіб»
1.2 Алматы ауыр машина жасау зауыты
Кескіш аспаптар жне оны негізгі элементтері мен геометриясы
2.1 Кескішленталы станог
2.2 Порталды клдене кескішленталы станог
  орытынды
  Пайдаланан дебиеттер тізімі

КІРІСПЕ

 

Адамзат пайда болалы адам мен техника бір – бірімен тыыз байланыста. Техниканы пайда болуыны алы шарты – табиатты тану, одан орана білу жне оны тсінуге талпыну. Оны масаты – адамны мір сруін ауіпсіздендіру жне жасарту. Техниканы жалпы мні ХІХ асырда згерді. Бл кезедерде механикалы машиналар келіп, олар адамзат ызметінде, сіресе материалды ндірісте олданыла бастады. Техника ылым жетістіктерін кеінен олдануа негізделген машиналы техникаа айналды, ндіріске индустриалды оама дейінгі шеберді орнына инженер келді. Техника бірте – бірте ндіріс саласын ана емес, адам міріні баса салаларын да амти бастады, автоматтандырылан машиналар пайда болды жне бл процесс те тез арынмен жре бастады.

азіргі заман талабына сай ылыми техникалы прогресті жне леуметтік мселелерді тез шешуіміз керек. Осы себептен де ылыми техникалы прогресті арынды дамып келе жатан негізгі – негізгі салаларын ола алу дрыс. Себебі, бізді дамытатын да, атымызды шыаратын да, байытатын да осы салалар. Мндай салаларды бірі машина жасау саласы болып саналады. Машина жасау саласын дамытуды негізі кздері – электротехника нерксібін, микроэлектроника, станок жасау, есептеу техникасы мен прибор жасау жне айтыландарды брін автоматтандыру болып саналады. Машинаны техникалы сипаттамасыны жоарлауы мен оларды ызметіні кбейуі, олар рамдас тетіктер мен рам бірліктеріні сандарында кбейуіне, физико – механикалы асиеті жоары, материалдарымен ауыстыруына келеді.

нерксіпті жетекші саласы ретінде машина жасау дамыан елдерде айрыша орына ие. Оны лесіне нерксіп німіні 36÷40%-ы, индустрияда жмыс істейтіндерді 34%-ы тиесілі. азіргі заманы машина жасау – 300-ден астам ндіріс трін біріктіретін, ылымды е кп ажет ететін, шыаратын нім трі бірнеше миллионмен есептелетін аса крделі сала. Машина жасау бкіл лемде лтты нерксіпті технологиялы дегейіні крсеткіші ретінде абылданады. Машина жасау саласында дниежзіндегі аса ірі "Дженерал Моторс", "Форд Мотор", "Дженерал Электрик" (АШ), "Даймлер-Крайслер", "Сименс" (ГФР), "Мицубиси", "Тойота Мотор" (Жапония) лтаралы бірлестіктері жмыс істейді. Бл сала жанама салаларды дамыту шін мультипликативтік сер береді, халыты жмыспен амтылуын бірнеше рет лайтады жне сол арылы ттастай аланда экономиканы бсекеге абілеттілігін амтамасыз етеді. Жалпы машина жасау шаруашылыты барлы саласына ажетті рал-жабдытар жасау мен кнделікті трмыста олданылатын машина німдерін (сааттар, тоыма жне тігін машиналары, т.б.) шыаруды амтиды. Мнда бірнеше данадан ана (атом реакторы, металлургия комбинаттарыны жабдыы) шыарылатын крделі, ымбат жабдытан бастап, саны миллиондап есептелетін жаппай німдерге дейін ндіріледі. Бл сала бойынша дниежзінде АШ, Германия, Жапония алдыы орын алады. Кейбір елдерді айрыша маманданан салалары бар; Швейцария саат ндірісіне ажетті те дл станок жасауа, Жапония мен Корея аса ірі станок жасауа маманданан.

Республикадаы машина жасауды дамыту жніндегі бадарлама негізінде жмыс істеп тран ксіпорындарды жоары технологиялы жне азіргі заманы жабдыпен жаыртуа, халыаралы стандартты бсекеге абілетті німін шыару бойынша жаа ксіпорындар руа, барлы жмыс істеп тран отанды машина жасау ксіпорындарыны байланыстары мен кооперациясын дамытуа баытталан.

Машина жасау кешені – шаруашылыты р трлі салаларына рал-жабды, елді ораныс жадайы шін ару – жара, халыа ажетті тауарлар шыарумен айындалады. Сондытан халыаралы дегейде йымдасу тиімді болып есептеледі. ылымда кп ажет ететін бл салада нім клемі бойынша Жапония, АШ, Азиядаы жаа индустриялды елдер, ытай, Батыс Еуропа елдері жетекші орына ие.

азастандаы машина жасау кешеніні рамында 2500-ден аса нім трлерін шыаратын 370 зауыт бар. Кеестер Одаы ыдыраана дейін еліміз аумаындаы ораныс – нерксіп кешені рамынд 50 жоары технологиялы зауыт жмыс істеді. Олар скери техника, ару – жара жне о дрі шыарды. Алматы, Орал, Зырян, Петропавл алаларында орналасан жетекші зауыттар орта ашытытаы зымырандар, скери – теіз флоты шін торпедо, атыш ару – жара зымыран техникаларыны микро сызбаларын шыаратын. азір де бл зауыттар азастан мен ТМД елдеріні арулы кштеріне арналан німдер шыарады. азастан да азіргі тада металлургия, ауылшаруашылы жне кліктік машина жасау салаларына айрыша басымдылы берілуі тиіс. йткені, дл осы баыттар ел экономикасындаы кптеген ндірістік салаларды дамуына жадай туызу арылы, азастанны экспортты леуетіні суіне айтарлытай ыпал ететіні аны.

лт Кшбасшысы, Мемлекет басшысы Нрслтан Назарбаев елімізді азы – тлік ауіпсіздігін амтамасыз етуге ерекше кіл бліп ауылшаруашылыын, соны ішінде, мал шаруашылыын дамытуа айрыша назар аударып отырандытан, біз шін, е алдымен диандарымызбен шаруаларымызды заманауи ауылшаруашылы машиналармен амтамасыз ету те маызды.

азастан ала ойан масаттарына жетіп, дниежзілік ауымдасты арасыны зіні лайыты орнын аламын десе, машина жасау нерксібіне деген кзарас пен мемлекеттік олдауды тбегейлі згерту ажет [1].


 

азастан Республикасыны зауыттары

1. азастандаы е алаш рылан машина жасау ксіпорнына 1909 ж. Верный (Алматы) аласында орналаскан тым сепкіш машинасын жатызуа болады.

2. Металл деу нерксібіні е бір ерекше ксіпорны - скемен аласындаы азастан Республикасыны Монеталар сарайы. Ол 1992 жылы лтты валюта - тегені енуіне дайындыа байланысты лбі металлургия зауытыны бір цехыны негізінде рылан. Монеталар сарайы монеталар соады, азастан Республикасыны ордендері мен медальдарын, тс белгілер мен скери ызметкерлерді айыру белгілерін, шекей бйымдар шыарады.

3. ны 20 млн. долларды райтын «Азия-Авто» зауыты скеменде 2003 жылы салынан. Бл зауытта автоклік дайын кйінде келген блшектерден растырылады. Оны ресейлік «АвтоВАЗ («Ниват») зауыты, чехиялы «Шкода-Ауто» («Шкода») жне америкалы серіктестігіні отстік корей филиалы «Дженерал Моторс» («Шевроле») зауыттары «Шкода» маркалы автоклігін растыруа кшуде. Зауытты жобалау уаты - жылына 15 мы, 2008 ж. 3271 автоклік растырылды: оны 2358- «Лада», 593 - «Шевроле» жне 320 -«Шкода». Бл еліміздегі е ірі автоклік растыратын ндіріс (1.1-суретте крсетілген – скемендегі «Азия-Авто» зауыты).

 

 

1.1 - сурет – скемендегі «Азия-Авто» зауыты

 

4. азастанда барлыы 30-дай р-трлі растыру ндірісі жмыс істейді. Оларды кбі «Газель» автомобильдерін (микроавтобустар, самосвалдар, рефрижераторлар) троллейбустар, автобустар, ауыр жк таситын «Камаз» автокліктері, коммуналды техника шыаратын Алматы аласында орналасан. Орал аласында ресейлік «Ростауылмаш» зауытыны «Нива-Эффект» комбайнын шыарады.

5. Жоспарлы экономика кезінде азастанда німдері КСРО-ны баса еш жерінде шыарылмайтын бірнеше ерекше зауыттары болды. Оларды ішінде «Атбеауылмаш» (ой ыратын машинкалар шыаратын), Алматы электротехника зауыты (жер асты тзды суларын тщыландыратын ондырылар), «Целиноградауылмаш» (жер кабаттарын йіндісіз деу ралдары, дестелегіш жне ар тотатыштар) зауыттарын айтуа болады.

6. Кп уаыта дейін азастанны ауыр машина жасау нерксібінде жетекші орында Алматы ауыр машина жасау зауыты болды. Зауыт лі кнге дейін жмыс істеуде. Зауыт німдері - алюминий, мыс сым темірлері, быр, прокат ралдары, металлургия, химия нерксіптеріне жне атом реакторларына арнап крделі прокатты рал-жабдытар шыарылады, олар - ТМД жне шетелдерді кптеген зауыттарында пайдалануда (1.2-суретте крсетілген – Алматы ауыр машина жасау зауыты).

 

 

1.2 - сурет – Алматы ауыр машина жасау зауыты

 

7. Жоспарлы экономика кезеінде республика аумаындаы кораныс-нерксіп кешені рамында 50 жоары технологиялы зауыт жмыс істеді. Бл зауыттар скери техника, ару-жара жне о-дрі шыаран. Соларды арасындаы жетекші зауыттар Петропавл (орта ашытыа ататын зымырандар, бл зымырандар ядролы зарядтарды тасымалдай алатын КСРО мен АШ арасындаы келісім бойынша аруды бл трі жойылды), Алматы (скери теіз флотына арналан торпедо), Орал (атыш ару-жара), Зырян (зымыран техникаларына арналан микросызбалар) алаларында орналасты. азіргі кезді зінде де осы аталан 50-ге тарта ораныс зауыттар азастан жне ТМД елдеріні ораныс кшіне арнап, німдер шыаруда.

8. 2009 ж. Астана каласында америкалы «Дженерал электрик» компаниясы мен ірі тепловоз растыратын зауыт пайдалануа берілді. Ол бгінгі кнге сай азастандытар жне шетел нарыы шін ДЭ «Эволюция» маркалы 150 тепловоз шыаратын болды (1.3-суретте крсетілген – ДЭ «Эволюция» маркалы 150 тепловозы).

 

 

1.3-сурет – ДЭ «Эволюция» маркалы 150 тепловозы

 

1.1 «азатомнерксіб»

 

«азатомнерксіб», лтты атом компаниясы – атом-энергетикалы ірі ксіпорын. 1997 ж. 14 шілдеде рылан. Компанияны жарылы орына Степной, Орталы, республикалы біріккен мемлекеттік кен басармаларыны мліктік кешені, лбі металлургия зауыты, “Волковгеология”, “КАТЭП” акционерлік оамдарыны мемлекеттік пакеттері енгізілген. Степной кен басармасы, Орталы кен басармасы жне 6 кен басармасы “азатомнерксібі“ компаниясыны блімшелері болып айта рылды. “азатомнерксібі” КОЖЕМА ядролы материалдар бас компаниясы (Франция), КАМЕКО корпорациясы (Канада), ЗАМБЕЗИ холдинг С.А. халыаралы корпорациясы (Швейцария) сияты лемдік маызы бар фирмалармен бірлесіп, “Катко біріккен ксіпорны” ЖШС мен “Инкай біріккен ксіпорны” ЖШС-н рды. Уран ндіруші жне оны ішінара деуші бл ксіпорындар 2001 жылдан бастап нім бере бастады. Степной кен басармасы (Отстік азастан облысы Соза ауданы Степной кенті) – Уванас, Мыды кеніштері кенін байытады. Кенішті жобалы уаты – жылына 800 т. Орталы кен басармасы Отстік азастан облысы, Соза ауданы, Таукент кенті) анжуан кеніші кенін байытады. Жобалы уаты жылына – 600 т. 6 кен басармасы (ызылорда облысы) – Сырдария уранды іріндегі алы абатты-инфильтратты уран кеніші кенін байытумен айналысады. Солтстік-арамрын кенішінде уран бірегей тере діспен – быр арылы жер асты ккірт ышылымен сілтісіздендіру жолымен ндіріледі. Жобалы уаты жылына – 700 т. лбі металлургия зауыты ашы акционерлік оамы (“МЗ”) ИСО стандарттарына сйкес сапаны басару менеджменті бойынша халыаралы сертификаттаудан ткен. Ксіпорында ндірілетін берилий сапасыны жоарылыы нтижесінде лемдік нарыты 10%-ы осы зауытты лесіне тиеді. Ксіпорында реактор ауіпсіздігін арттыратын эрбий мен гадолиний кйгіш жтыштары осылан отынды нім ндіріле бастады. азіргі кезде лемні р 20-энергия блогі “МЗ-да” дайындалан отынды ттынады (2003). АШ,Англия, Франция жне Германия ттынушыларымен за мерзімді келісімшарттар жасалан. Зауытта Еуразия рлыындаы е ірі тантал-ниобий ндірісі айта алпына келтірілді. Оны німдері электронды, ядролы, химиялы, мнай-газ жне металлургия нерксібінде, сондай-а, медицинада олданылады(1.4-суретте крсетілген – А «Волковгеология» ндірістік жмыс цехі).

 

 

1.4 - сурет – А «Волковгеология» ндірістік жмыс цехі

 

«азатомнерксіп» А(азастанны лтты атом компаниясы) — азастанны уран жне зге металдарды экспорттау жніндегі лтты операторы. Компанияны 100% акциясы мемлекетке тиесілі. Мхтар Жкішев басаратын «азатомнерксіп» компаниясы азастандаы уран сатуа рсаты бар жалыз ксiпорын. Бiра, азастанды ураны толыымен дерлiк шет елге шыарылады. йткенi, азастанда Маыстау облысында тек бiр атом стансасы бар. Сондытан, елдегi iшкi ттыну млшерi аз, дейдi мамандар. Оны стiне, бл атом стансасы азiр тотап тр. азастанды уранды табу жолы баса елдермен салыстыранда оай, сондытан, оны зiндiк ны да айтарлытай ымбат емес деген пiкiр бар. Ал уран ндiрiсiнi лайтылуы экологияа кесiрiн тигiзбейдi дейдi мамандар.

2007 жылы жапонды «Тошиба» корпорациясынан «азатомнерксіп» АШ атомды реакторларды ндіруші болып табылатын «Вестингхауз» компаниясыны 10 пайызын сатып алды.

2010 жылы «азатомнерксіп» лтты компаниясы табии уран ндірісі жнінде лемні №1 компаниясы атанба (1.5-суретте крсетілген – А «Волковгеологияда» ралан машиналар).

 

 

1.5 - сурет – А «Волковгеологияда» ралан машиналар