Негізгі терминдер мен тсініктер
Жасырын жмыссызды
Жмыссызды
рылымды жмыссызды
Филлипсті исы сызыы
Фрикционды жмыссызды
Циклды жмыссызды
Баылау сратары
1. Жмыссызды, оны негізгі трлері.
2. Оукен заы.
3. Жмыссыздыты зардаптары.
4. Инфляцияны маынасы.
5. Инфляцияны себептері мен зардаптары.
6. Инфляция мен жмыссыздыты арасындаы байланыс.
Таырып. Экономиканы циклды дамуы жне экономикалы су.
Нарыты экономиканы циклды дамуы.
Экономикалы цикл жне оны кезедері.
Экономикалы су трлері жне себептері.
Экономикалы суді типтері мен факторлары.
Техникалы прогрес пен адамдар мддесіні арасындаы алшаты экономикалы жйеге кптеген оыс сілкіністер келеді. Ол адамзат оамыны ерекшелігіне арай белгілі ыра пен тербеліске тсіп, толулара ауысады. Экономикалы теорияда экономиканы мндай былыстары, «экономикалы толулар» немесе «экономикалы цикл» деп аталады.
Экономикалы цикл – бл дадарыстар арасындаы мерзім жне осы кезде оны трт фазасы ауысады.
|
3 1 3
Дадарыс тауарларды арты ндірілуі, несиені азаюы жне процентіні жоарылауы арылы крінеді. Бл жадай пайданы азайтады жне ндірісті тмендетеді. Ксіпорындарды банкрот болуына келеді. ысаша айтанда дадарысты сипаттамасыкелесідей:
1. Арты ндіріс себебінен ндірісті клемі ысарады, банктер мен ксіпорындар банкрота шырайды.
2. Жалаы тмендейді, жмыссызды седі.
3. Баалы ааздар нарыы лдырайды, акция курстары тмендейді.
4. Ашаа сраныс седі, пайыз млшерлі жалаысы седі.
Дадарыс тоыраумен алмасады. Бл сатыда ндіріс тмендеуін ояды, біра спейді де.
Тоырау фазасыны сипаттамасы:
1. ндірісті лдырауы мен бааларды тмендеуі тоырау жадайында болады.
2. Жмыссызды жоары дегейде болады.
3. Ашаа сраныс тмендейді, пайыз млшерлі жалаысы азаяды, сйтіп ндірісті салаларын лайтуа жадай жасалады.
Жандану фазасыны сипаттамасы:
1. Дадарыстан аман алан ксіпорындар негізгі капиталдарын жаартып, ндірісті лайтуа кіріседі. ндірілген тауарлар клемі мен сапасы жаынан ндіріс дадарысыны алдындаы дрежеге жетеді.
2. Инвестициялар седі.
3. Баалар ктеріледі, себебі сраныс седі.
4. Жмыссыздыты дегейі ысара бастайды.
5. Ашаа сраныс седі, пайыз млшерлі жалаысы седі.
рлеу фазасыны сипаттамасы:
1. ндірісті клемі дадарыс алдындаы дрежеден артады.
2. Жмыссызды дегейі маызды трде ысарады.
3. Тауарларды баасы седі.
4. арыз капиталыны сынысы седі.
5. Несиеге сраныс седі. Сйтіп шаруашылы жаа дадарыса арай адам басады.
ндірісті лдырауы мен атар инфляция болып тран жадайды стагфляция деп атайды. азір экономиканы монополистік секторы, мемлекетті олдауына сйеніп, бааны брыны дрежеде стап аланы мен атар, оны сіреді.
Циклдара серін тигізетін факторларды сырты жне ішкі деп блуге болады.
Сырты факторлар – экономикалы жйеге туелсіз факторлар: халы саныны згеруі, соыстар, ткеріс, баса да саяси шиеленістер, жаа жерлерді игеру, баалы ресурстарды жаа кен орнын ашу ылыми-техникалы прогресс, кнні кзіндегі рашылыа келетін табаларды пайда болуы, т.б.
Ішкі факторлар – экономикалы жйемен байланысты факторлар: капиталды физикалы ызмет атару мерзімі, ттынудаы, жмысбастылытаы, инвестициялы, мемлекетті экономикалы саясатындаы згерістер, тауар жне аша айшылытары, сраныс пен сыныс арасындаы айшылытар, капиталды арты орлануы.
Экономикалы былыстарды айталауа бейім тратын нарыты ерекшеліктерін ткен асырды бірінші жартысындаы мір сріп ебек еткен экономистер байаан сонымен атар ХІХ жне ХХ асырларда жетекші экономистерді бірде-бірі бл мселеге тоталмай те алмады. Оларды ебектерінен циклды дамуды байланыстылыы, экономикалы процестерге серін мойындаан, циклды дамуды себептерін анытауа мтылан р трлі пайымдауларды, тсіндірулер мен болжамдарды кездестіруге болады. Нары жадайында ндіріс озалысыны циклды себептеріне экономикалы теорияда алыптасан бірнеше теориялы баыттар бар.